روابط کانادا و عربستان؛ دوستانه اما نه چندان عمیق

روابط میان کانادا و عربستان که همواره بر پایه مسایل تجاری استوار بوده، بار دیگر به خاطر اعلام خبر اعتراف محمد بن سلمان ولیعهد عربستان در مورد تایید قتل جمال خاشقچی، زیر ذره‌بین رسانه‌ها قرار گرفته است.

عربستان سعودی هفدهمین شریک تجاری بزرگ کانادا در جهان محسوب می‌شود. بر اساس گزارش بانک جهانی، عربستان در سال 2015 حدود یک و نیم میلیارد دلار کالای کانادایی وارد کرده است.

از پایان سال 2012 تا میانه سال 2018، عربستان سعودی به دومین بازار صادراتی کانادا در خاورمیانه تبدیل شده بود. تا اوگست 2018 بیش از 16 هزار دانشجوی سعودی با بورس تحصیلی دولتی در کانادا مشغول تحصیل بودند.

اوج داد و ستدهای تجاری این دو کشور مربوط به فوریه 2014 است که عربستان قرارداد خرید تجهیزات نظامی به ارزش 15 میلیارد دلار با کانادا به امضا رساند. در آن زمان سی‌بی‌سی اعلام کرد که اولین محموله وسایل‌نقلیه جنگی تا سال 2017 وارد عربستان خواهد شد.

گرچه این معامله توسط دولت محافظه‌کار استیون هارپر منعقد شده بود، اما نخست‌وزیر لیبرال جاستین ترودو هنگام واگذاری مجوزهایی برای صادرات وسایل نقلیه، در آوریل 2016 اجازه داد این معامله ادامه یابد. هنگامی که ترودو با پرسشی درباره احتمال استفاده عربستان سعودی از وسایل نقلیه علیه غیرنظامیان روبه‌رو شد، پاسخ داد وی موظف است به داد و ستدهای دولت قبل احترام بگذارد.

در سال 2018 کریستیا فری‌لند وزیر امور خارجه کانادا با انتشار بیانیه‌ای نگرانی دولت فدرال از دستگیری سامر بداوی فعال حقوق بشر و خواهرش رائف بداوی فعال زندانی عربستان را ابراز داشت و خواهان آزادی آنها شد. این گزارش ابتدای ایجاد تنش در روابط دو کشور بود

آگوست 2018 سی‌بی‌سی گزارش کرد که عربستان سعودی تجارت خود با کانادا را به حالت تعلیق درآورده و این اتفاق پس از آن افتاده که وزیر امور خارجه این کشور خواهان آزادی فعالان مدنی عربستان شده است.

کار به این‌جا ختم نشد؛ عربستان به سفیر کانادا دستور داد که این کشور را ترک کند و سفیر خود از کانادا را نیز فراخواند. در همان زمان تلویزیون دولتی عربستان گزارش داد که وزارت آموزش و پرورش این کشور در حال ارایه “طرحی فوری” برای انتقال هزاران دانشجوی بورسیه تحصیلی این کشور از کانادا است.

البته دولت کانادا از این اقدام خود پا پس نکشید و پیر باریل سخنگوی وزارت امور خارجه اعلام کرد: “کانادا همیشه برای حمایت از حقوق بشر، از جمله حقوق زنان و آزادی بیان در سراسر جهان ایستادگی خواهد کرد. دولت ما هرگز از ترویج این ارزش‌ها دریغ نخواهد کرد و معتقد است که این گفت‌وگو برای دیپلماسی جهانی حیاتی است.”

به گزارش بلومبرگ در جولای 2019، آژانس تامین مالی صادرات کانادا تعلیق فعالیت خود با عربستان سعودی را لغو کرد و به 10 ماه توقف تجارت دو کشور پایان دارد. این آژانس دلیل ادامه تجارت با عربستان را بهبود شرایط کسب و کار در این کشور از زمان تنش دیپلماتیک عنوان کرد.

ژوئن 2020 فایننشال پست گزارش کرد عربستان سهام شرکت‌های انرژی کانادایی را خریداری کرده‌ است. بررسی پرونده‌های ارایه شده در کمیسیون بورس و اوراق بهادار ایالات متحده نشان می‌داد صندوق سرمایه‌گذاری عمومی پادشاهی این کشور به ترتیب 481 و 408 میلیون دلار آمریکا سهام شرکت “سان‌کُر” (شرکت کانادایی مستقر در کلگری) و یکی دیگر از شرکت‌های دولتی کانادا را خریداری کرده است.

با تمامی این داد و ستدهای مالی، همواره تجارت دو کشور با فراز و فرودهایی همراه بوده است. سپتامبر ۲۰۲۰ ژورنال ایرانیان کانادا گزارش داد جاستین ترودو نخست‌‌وزیر کانادا بار دیگر در معرض درخواست‌هایی برای توقف صادرات سلاح به عربستان قرار گرفته است. طرح دوباره این درخواست پس از آن اتفاق افتاد که سازمان ملل برای نخستین بار نام کانادا را در میان کشورهایی قرار داد که بر آتش جنگ یمن می‌دمند.

ارسال محموله‌های نظامی کانادا به عربستان سعودی در سال ۲۰۱۹ افزایش بی‌سابقه‌ای پیدا کرد و تقریبا تمامی این افزایش به قرارداد فروش خودروهای زرهی سبک به این کشور مربوط می‌شد. کانادا در آن سال نزدیک به ۳ میلیارد دلار تجهیزات نظامی به عربستان فروخت.

البته درگیری‌های مربوط به مسایل حقوق بشری هم‌چنان دامن‌گیر روابط دو کشور کانادا و عربستان سعودی است. بر اساس گزارشی که به تازگی هافینگتون پست به نقل از موسسه خانه آزادی (Freedom House) منتشر کرده است، الگوی فرا ملی خشونت و ارعاب به منظور سرکوب مخالفان را می‌توان با مطالعه در رفتارهای 31 کشور مشاهده کرد که چین، رواندا، عربستان، ایران، روسیه و ترکیه از آن جمله‌اند.

بر اساس این گزارش سه و نیم میلیون نفر در سراسر جهان به طور مستقیم یا به شیوه “روش‌های ثانویه ارعاب و زور” مورد حمله قرار گرفته‌اند. در این مطلب، قتل جمال خاشقچی روزنامه‌نگار واشنگتن پست توسط دولت عربستان در کنسولگری استانبول در سال 2018 به عنوان گستاخانه‌ترین و پر سروصداترین نمونه بیان شده است.

در آگوست 2020 سعد الجابری افسر اطلاعاتی سابق عربستان سعودی که در کانادا زندگی می‌کند، علیه محمد بن سلمان ولیعهد عربستان شکایتی را مطرح و ادعا کرد ماموران بن سلمان قصد دارند وی را مجبور به بازگشت به عربستان کنند. وی ادعا كرد گروهی از شهروندان عربستانی در مرز كانادا، تجهیزات لازم برای تكه‌تكه‌كردن یك جنازه را حمل می‌كردند.

هم‌چنین، این گزارش اشاره دارد که برخی از اویغورهای چین که به کانادا پناهنده شده‌اند، به آزار و اذیت از سوی عوامل دولت چین اشاره داشته‌اند. این مطلب به دستگیری یک افسر پلیس تبتی‌تبار در سپتامبر 2020 اشاره دارد که با مقام‌های چینی در مورد ارعاب و جاسوسی تبتی‌تبارها در ایالات متحده و کانادا فعالیت می‌کرد.