مازیار شیبانی‌فر
سال ۲۰۲۲ سالی چالش برانگیز برای عرصه روزنامه‌نگاری بود. سازمان‌های خبری هنگام گزارش‌دادن در مورد تهاجم وحشیانه پوتین به اوکراین و آخرین مرحله‌های همه‌گیری جهانی، با موجی از بی‌اعتمادی، کاهش علاقمندی به پیگیری خبرها و فاصله گرفتن مردم از رسانه‌ها مواجه شدند.
گزارش دیجیتال نیوز نشان داد تعداد افرادی که «گاهی یا بیش‌تر وقت‌ها» از قرارگرفتن در جریان خبرها خودداری می‌کنند در بسیاری از کشورهای جهان به‌شدت افزایش یافته است.
در سال‌های اخیر جوانان رجوع به شبکه‌های اجتماعی را جایگزین مراجعه مستقیم به وب‌سایت‌ها یا شبکه‌های خبری کرده‌اند. چنان‌که گروه سنی ۱۸ تا ۲۴ سال توجه کمی به وب‌سایت‌ها یا شبکه‌های خبری رسمی دارند.
در نیمی از بازارهای رسانه جهان استفاده از پادکست رو به افزایش است. رسانه‌های کشورهایی همانند ایرلند (برخوردار از فرهنگ شنیداری قوی) یا سوئد (خانه اسپاتی‌فای) در بالای این فهرست قرار دارند.
در جایی همانند فنلاند که شمارگان(تیراژ) روزنامه‌ها بالا است، خواندن خبر طرفداران بیش‌تری دارد. البته در برخی کشورهای آمریکای لاتین (مکزیک، پرو، کلمبیا و شیلی) یا بخش‌هایی از آسیا و اقیانوسیه (فیلیپین و تایوان) استفاده از خبرهای ویدیویی بیش‌تر است.
از میان ۱۷۹ سردبیر برتر در ۲۴۰ رسانه اصلی جهان، تنها ۲۱ درصدشان زن هستند. در میان سرمقاله‌نویسان رسانه‌های پرمخاطب هم آمار زنان فعال بسیار متفاوت است: از ۷ درصد در برزیل تا ۵۰ درصد در ایالات‌متحده.
در کشورهایی همانند برزیل، آلمان و بریتانیا، همچنان بیش‌تر ویراستاران در رسانه‌های اصلی سفیدپوست هستند. در دیگر کشورهای شرکت‌کننده در تحقیق رویترز نیز شرایط همین‌گونه بوده است.
شرح گزارش:
سال ۲۰۲۲ سالی چالش برانگیز برای عرصه روزنامه‌نگاری بود. سازمان‌های خبری هنگام گزارش‌دادن در مورد تهاجم وحشیانه پوتین به اوکراین و آخرین مرحله‌های همه‌گیری جهانی، با موجی از بی‌اعتمادی، کاهش علاقمندی به پیگیری خبرها و فاصله گرفتن مردم از رسانه‌ها مواجه شدند.
در این زمان استفاده از خبرهایی که در تیک‌تاک منتشر می‌شد، رو به افزایش گذاشت و گوش‌کردن به پادکست پس از دوران همه‌گیری کرونا افزایش یافت. از سوی دیگر، سازمان‌های خبری کوشیدند تعامل بیش‌تری با مخاطبان جوان‌تر داشته باشند. کسب درآمد رسانه‌های رسمی از خروجی‌های‌شان در شبکه‌های اجتماعی و اپلیکیشن‌های پیام‌رسان نیز دشوار بود.
موسسه‌های خبری در سال ۲۰۲۲ در زمینه ایجاد اتاق‌های خبر متنوع و فراگیر مشکل داشتند و برای حفظ استعدادهای ارزشمندشان کوشیدند و به سمت انجام کار ترکیبی (آنلاین و حضور در محل کار) پیش رفتند که به‌گونه‌ای برای کارکنان‌شان سودمند باشد. در اینجا برخی یافته‌های تحقیق موسسه خبری رویترز در سال ۲۰۲۲ آورده می‌شود که در سال ۲۰۲۳ همچنان می‌تواند مورد توجه قرار بگیرد.
خودداری از دریافت خبر در بسیاری از کشورهای جهان به‌شدت در حال افزایش است
گزارش دیجیتال نیوز نشان داد تعداد افرادی که «گاهی یا بیش‌تر وقت‌ها» از قرارگرفتن در جریان خبرها خودداری می‌کنند در بسیاری از کشورهای جهان به‌شدت افزایش یافته است.
مخاطبان جوان خبرها را از رسانه‌های اجتماعی دریافت می‌کنند
در سال‌های اخیر جوانان رجوع به شبکه‌های اجتماعی را جایگزین مراجعه مستقیم به وب‌سایت‌ها یا شبکه‌های خبری کرده‌اند. چنان‌که گروه سنی ۱۸ تا ۲۴ سال توجه کمی به وب‌سایت‌ها یا شبکه‌های خبری رسمی دارند.
اعتماد به خبرهای منتشرشده در شبکه‌های اجتماعی کمتر از اعتماد به مرجع رسمی است
داده‌های نظرسنجی از مخاطبان در برزیل، هند، بریتانیا و ایالات‌متحده نشان می‌دهد میزان اعتماد مردم به خبرهایی که از رسانه‌های اجتماعی، موتورهای جست‌وجو و پیام‌رسان‌ها دریافت می‌کنند به‌طور مداوم رو به کاهش است و اعتماد به دریافت خبر به شیوه‌های سنتی برای مخاطبان مسن‌تر، تحصیل‌کرده‌تر و کم علاقه به مسایل سیاسی، قابل اعتمادتر است.
افراد آگاه از سازوکار رسانه‌های خبری در استفاده از رسانه‌های اجتماعی رویکرد متفاوتی دارند
میزان آگاهی برخی از مردم درباره نحوه عملکرد رسانه‌های خبری بیش از دیگران است. تحقیقی در ۵ کشور مختلف جهان نشان می‌دهد افراد آگاه از سازوکار رسانه‌های خبری، از رسانه‌های اجتماعی به‌عنوان مکمل دریافت اطلاعات استفاده می‌کنند.
رسانه‌های اجتماعی بستری برای انتشار اطلاعات نادرست و گمراه‌کننده و آزار مجازی شده است
بسیاری از مردم در برزیل، هند، بریتانیا و ایالات‌متحده بر این باورند که کاربران بسیاری از رسانه‌های اجتماعی «غیرمسئولانه» رفتار می‌کنند و اطلاعات نادرست و گمراه‌کننده یا آزار مجازی در این شبکه‌ها گسترده و فراگیر است.
مخاطبان هنگام ارزیابی اعتبار خبرها در بسترهای دیجیتال از «میان‌بر»ها استفاده می‌کنند
وقتی مخاطبان در مورد اعتبار خبرهای منتشرشده در رسانه‌های دیجیتال دچار تردید می‌شوند به‌سراغ «میان‌بر»های ذهنی همانند منبع خبر، واکنش اعضای خانواده و دوستان، لحن و جمله‌بندی و گاه عکس یا ویدیوهای مرتبط می‌روند.
فیس‌بوک همچنان پربازدیدترین شبکه اجتماعی برای دریافت خبر است
پس از فیس‌بوک، در آسیا یوتیوب رتبه دوم را دارد. میزان استفاده برای دریافت خبر از اینستاگرام و تیک‌تاک به‌ویژه در بین مخاطبان جوان رشد سریعی داشته است.
مخاطبان جوان برای دریافت خبر رویکرد فزآینده‌ای به تیک‌تاک دارند
در آفریقا، آسیا، آمریکای لاتین و سراسر اروپای شرقی استفاده افراد کمتر از ۲۵ سال برای دریافت خبر از تیک‌تاک رو به افزایش است. میزان استفاده از این شبکه اجتماعی در کنیا، آفریقای‌جنوبی، تایلند، اندونزی، برزیل و پرو در حال گسترش است.
گوش‌کردن به پادکست در حال افزایش است
در نیمی از بازارهای رسانه جهان استفاده از پادکست رو به افزایش است. رسانه‌های کشورهایی همانند ایرلند (برخوردار از فرهنگ شنیداری قوی) یا سوئد (خانه اسپاتی‌فای) در بالای این فهرست قرار دارند.
بیش‌تر مردم خواندن خبر را ترجیح می‌دهند
در جایی همانند فنلاند که شمارگان(تیراژ) روزنامه‌ها بالا است، خواندن خبر طرفداران بیش‌تری دارد. البته در برخی کشورهای آمریکای لاتین (مکزیک، پرو، کلمبیا و شیلی) یا بخش‌هایی از آسیا و اقیانوسیه (فیلیپین و تایوان) استفاده از خبرهای ویدیویی بیش‌تر است.
رهبران اتاق‌های خبر همچنان روی درآمدزایی از سوی مشترکان حساب می‌کنند
بر اساس نظرسنجی رویترز از ۲۴۶ رهبر اتاق خبر در پایان سال ۲۰۲۱، همچنان درآمدزایی از مشترکان (۷۹ درصد نظردهندگان) در اولویت نخست قرار دارد. نیمی از رهبران اتاق‌های خبر از این نگرانند که روزنامه‌نگاری نوین در جهت ارایه خدمات ویژه به مخاطبان ثروتمند‌تر و تحصیل‌کرده‌تر سوق یابد و دیگر گروه‌های اجتماعی را نادیده بگیرد.
بیش‌تر رهبران اتاق‌های خبر سازمان خود را برخوردار از تنوع جنسیتی می‌دانند
حدود ۷۹ درصد مدیران اتاق‌های خبر، سازمان‌های‌شان را برخوردار از تنوع جنسیتی می‌دانند، اما ۴۷ درصد به تنوع قومی و ۲۷ درصد به تنوع سیاسی مجموعه‌های خبری‌شان باور دارند.
حدود یک‌پنجم سردبیران برتر رسانه‌های اصلی جهان زن هستند
از میان ۱۷۹ سردبیر برتر در ۲۴۰ رسانه اصلی جهان، تنها ۲۱ درصدشان زن هستند. حتی در کشورهایی همانند برزیل یا فنلاند که تعداد زنان روزنامه‌نگار از مردان مشغول در این حرفه بیش‌تر است. در میان سرمقاله‌نویسان رسانه‌های پرمخاطب هم آمار زنان فعال بسیار متفاوت است: از ۷ درصد در برزیل تا ۵۰ درصد در ایالات‌متحده.
از هر ۵ ویراستار برتر خبر در جهان ۴ نفرشان سفیدپوست هستند
در کشورهایی همانند برزیل، آلمان و بریتانیا، همچنان بیش‌تر ویراستاران در رسانه‌های اصلی سفیدپوست هستند. در دیگر کشورهای شرکت‌کننده در تحقیق رویترز نیز شرایط همین‌گونه بوده است.