مازیار شیبانی‌فر
- هَزاره‌ها سومین گروه قومی و بزرگ‌ترین اقلیت مذهبی افغانستان هستند. طی ۱۰ روز نخست آوریل امسال، تروریست‌ها ۵ حمله علیه هزاره‌ها انجام دادند. ۱۹ آوریل بمباران بزرگ‌ترین مدرسه پسرانه افغانستان، در محله هزاره‌نشینان در غرب کابل و یک هفته بعد بمب‌گذاری ۲ اتوبوس حامل هزاره‌ها در مزار شریف، بخش کوچکی از جنایت‌های طالبان علیه این گروه است.
- در شرایطی که برخی از کارشناسان همچنان درگیر این بحث هستند که آیا شرایط موجود با آستانه قانونی مندرج در کنوانسیون نسل‌کشی سازمان ملل هماهنگی دارد یا خیر، هَزاره‌ها توسط طالبان قتل‌عام می‌شوند.
- طالبان سپتامبر ۲۰۲۱، صدها خانواده هزاره از والسوالی گیزاب ولایت ارزگان و والسوالی‌های همجوار ولایت دایکندی را مجبور به ترک خانه‌های خود و فرار از منطقه شدند.
- فروپاشی اقتصادی افغانستان که ناشی از ناتوانی و بی‌مسئولیتی طالبان و قطع کمک‌های بین‌المللی است، این کشور را با بحران شدید غذایی روبه‌رو کرده است و نزدیک به ۹ میلیون نفر از مردم – به‌ویژه جامعه‌های مورد غضب طالبان – در معرض خطر گرسنگی قرار دارند.
- آگوست ۲۰۲۱ موزه یادبود هولوکاست ایالات‌متحده بیانیه‌ای منتشر کرد و در آن نسبت به خطر جدی نسل‌کشی و جنایت علیه بشریت نسبت به هزاره‌ها از سوی طالبان هشدار داد.
- از آنجا که اکنون – برخلاف آگوست ۲۰۲۱ – دیگر افغانستان در کانون توجه‌ها قرار ندارد، تعامل با جامعه جهانی می‌تواند بسیار چالش‌برانگیز باشد. نبود تمایل و اراده سیاسی برای اقدام عملی، باعث ناامیدی این جامعه تحت فشار شده است.
شرح گزارش:
طالبان برخلاف تمامی وعده‌هایی که به نهادهای بین‌المللی داده بود، حقوق بشر، به‌ویژه حقوق زنان را زیر پا گذاشت و اقدام به بازداشت، شکنجه و قتل مخالفان و منتقدان کرد. حالا هم در فضای رسانه‌ای جنگ اوکراین، نسل‌کشی هزاره‌ها، تاجیک‌ها، فارس‌زبان‌ها و شیعیان را در دستور کار قرار داده است.
هزاره‌ها سومین گروه قومی و بزرگ‌ترین اقلیت مذهبی افغانستان هستند. به نوشته دیپلمات، حتی در زمان حضور ایالات‌متحده نیز امنیت این گروه هرگز تضمین نشد. بر اساس گزارش هیات سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) در ۶ ماه نخست سال ۲۰۲۱ و پیش از روی کار آمدن طالبان، نزدیک به ۲۰ حمله علیه هزاره‌ها صورت گرفت که ۱۴۳ کشته و بیش از ۳۰۰ زخمی بر جای گذاشت.
طی ۱۰ روز نخست آوریل امسال، تروریست‌ها ۵ حمله علیه هزاره‌ها انجام دادند. ۱۹ آوریل بمباران بزرگ‌ترین مدرسه پسرانه افغانستان، در محله هزاره‌نشینان در غرب کابل و یک هفته بعد بمب‌گذاری ۲ اتوبوس حامل هزاره‌ها در مزار شریف و بیرون کشیدن ۵ هزاره از ماشین و تیرباران آنها در ولایت سمنگان، فقط بخشی از جنایت‌های طالبان علیه این گروه قومی است.
فعالان و روشنفکران هزاره به‌تازگی نامه‌ای سرگشاده به آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل نوشتند و خواهان تشکیل جلسه ویژه شورای امنیت سازمان ملل متحد و شورای حقوق بشر این سازمان در مورد وضعیت اسفبار هزاره‌ها و اعزام گزارشگر ویژه سازمان ملل برای بررسی جنایت علیه بشریت در افغانستان شدند.
تحلیل‌گران موسسه صلح ایالات‌متحده از مدتی قبل راه‌های استفاده از دادگاه کیفری بین‌المللی (ICC) برای اطمینان از پاسخگوکردن طالبان درباره جنایت‌های وحشیانه در افغانستان را جست‌وجو می‌کنند. البته این دادگاه هنوز در حال تحقیق درباره جنایت‌های جنگی پس از جولای ۲۰۰۲ در این کشور است.
در شرایطی که برخی از کارشناسان همچنان درگیر این بحث هستند که آیا شرایط موجود با آستانه قانونی مندرج در کنوانسیون نسل‌کشی سازمان ملل هماهنگی دارد یا خیر، هزاره‌ها توسط طالبان قتل‌عام می‌شوند.
بر اساس اعلام دیده‌بان حقوق بشر، نیروهای طالبان در کنار کشتار نیروهای امنیتی، پلیس، سیاستمداران و دیگر افرادی که با حکومت پیشین افغانستان همکاری کرده بودند، در شماری از ولایات از جمله دایکندی، ارزگان، کندز و قندهار مردم را به اجبار از خانه‌های‌شان بیرون می‌کنند تا در ظاهر حمایت مردم از دولت سابق را تلافی کرده باشند.
در گسترده‌ترین اقدام از این دست طالبان، سپتامبر ۲۰۲۱، صدها خانواده هزاره از والسوالی گیزاب ولایت ارزگان و والسوالی‌های همجوار ولایت دایکندی را مجبور به ترک خانه‌های خود و فرار از منطقه شدند.
پس از تسلط طالبان، نزدیک به ۷۰ درصد رسانه‌های افغانستان بسته شدند و اندک رسانه‌ها و روزنامه‌نگاران باقی‌مانده، گرفتار تهدید یا خودسانسوری هستند. این موضوع باعث شده است تا نسل‌کشی طالبان با اطلاع‌رسانی گسترده همراه نباشد.
بر اساس گزارش دیده‌بان نسل‌کشی، سپتامبر و اکتبر ۲۰۲۱ مقام‌های طالبان ضمن اخراج اجباری هزاران تن از ساکنان هزاره، زمین‌های آنها را بین حامیان طالبان تقسیم کردند. همانند رفتارهایی که بازتاب‌دهنده قتل‌عام این گروه در دهه ۹۰ است.
داعش دیگر گروهی است که تهدیدی بزرگ در افغانستان و به‌طور خاص هزاره‌ها به‌شمار می‌رود. ۸ اکتبر ۲۰۲۱ بمب‌گذاری انتحاری داعش در مسجد هزاره‌ها در قندوز به کشته‌شدن ۷۲ نفر منجر شد. این گروه یک هفته بعد در مسجد هزاره‌ها در قندهار نیز بمب‌گذاری کرد که جان‌باختگان ۶۳ نفر را در پی داشت.
فروپاشی اقتصادی افغانستان که ناشی از ناتوانی و بی‌مسئولیتی طالبان و قطع کمک‌های بین‌المللی است، این کشور را با بحران شدید غذایی روبه‌رو کرده است و نزدیک به ۹ میلیون نفر از مردم – به‌ویژه جامعه‌های مورد غضب طالبان – در معرض خطر گرسنگی قرار دارند.
طالبان در کنار اینکه سرکوب زنان، افزایش تبعیض‌های قومی و عقیدتی و حمله به اقلیت‌ها را سازمان‌یافته و هدفمند دنبال می‌کند، آزار، شکنجه، قتل و بی‌خانمان‌کردن هزاره‌ها و کارکنان دولت سابق در تمامی بخش‌ها به یکی از سیاست‌های اصلی خود تبدیل کرده است.
تمدید ماموریت یوناما در مارچ امسال، باید همراه با از سرگیری نظارت‌ها و ارایه گزارش ماهانه به کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل باشد. در ضمن لازم است هزاره‌ها در ایالات‌متحده و کانادا از امتیاز پناهندگی ترجیحی برخوردار شوند.
البته مدت‌ها است که نهادهای بین‌المللی در این زمینه هشدار می‌دهند. این واکنش‌ها در سال گذشته افزایش چشمگیری داشته است.
آگوست ۲۰۲۱ موزه یادبود هولوکاست ایالات‌متحده بیانیه‌ای منتشر کرد و در آن نسبت به خطر جدی نسل‌کشی و جنایت علیه بشریت نسبت به هزاره‌ها از سوی طالبان هشدار داد.
در بخشی از این بیانیه آمده است: «هزاره‌ها به عنوان یک اقلیت قومی و مذهبی، از مدت‌ها قبل با تبعیض و خشونت مواجه بوده‌اند. این گروه گرفتار حاشیه‌نشینی اجتماعی، اقتصادی و موج حمله‌های فیزیکی هستند.»
مشکل اصلی این است که با وجود حمله‌های هدفمند پیاپی علیه هزاره‌ها در افغانستان، به نظر نمی‌رسد که این موضوع از سوی جامعه جهانی به‌اندازه کافی مورد توجه قرار داشته باشد. برای رسیدگی به این سکوت و نبود اراده سیاسی لازم، آوریل امسال نمایندگان پارلمان بریتانیا تحقیق پارلمانی در مورد وضعیت هزاره‌ها در افغانستان و پاکستان را راه‌ا‌ندازی کردند.
هدف از این تحقیق بررسی وضعیت هزاره‌ها در افغانستان و پاکستان و ترسیم جنایت روا داشته شده علیه این گروه، به‌ویژه در مواردی است که این کشتارها، جنایت جنگی، جنایت علیه بشریت و نسل‌کشی شناخته می‌شود. از دیگر هدف‌های این تحقیق، شناسایی کمک‌های قانونی و بشردوستانه‌ای است که می‌تواند در دسترس جامعه قرار بگیرد.
دولت بریتانیا تلاش دارد بر اساس این تحقیق و با جلب همکاری دیگر کشورها، فعالان بین‌المللی را برای کمک به مردم افغانستان درگیر کند و به این روش، راه‌های ایجاد عدالت و پاسخگوکردن نهادهای قانونی بر اساس جمع‌آوری شواهد موجود را مورد بررسی قرار دهد.
این گروه تحقیق پارلمانی خواهد کوشید طی ماه‌های آینده، از بازماندگان، کارشناسان، سازمان‌های یاریگر این جوامع و هر کسی که از این جنایت‌ها آگاهی دارد، استعلام مشخصی به‌دست بیاورد. هدف نهایی روشن‌کردن وضعیت کنونی هزاره‌ها و جلب مشارکت جامعه بین‌الملل برای اقدامی عملی است.
از آنجا که اکنون – برخلاف آگوست ۲۰۲۱ – دیگر افغانستان در کانون توجه‌ها قرار ندارد، تعامل با جامعه جهانی می‌تواند بسیار چالش‌برانگیز باشد. نبود تمایل و اراده سیاسی برای اقدام عملی، باعث ناامیدی این جامعه تحت فشار شده است.