مازیار شیبانی‌فر
- از مدتی قبل ربات‌هایی ارایه شده است که می‌توانند هنگام گفت‌وگو با انسان‌ها، کلمات را از روی فضای مجازی جمع‌آوری و به هر زبانی که شخص صحبت می‌کند با او به گفت‌وگو و اظهارنظر بپردازند. این موضوع بحث‌ها درباره «خودآگاهی» و «اخلاق» در زمینه هوش مصنوعی را بسیار فراگیرتر کرده است.
- در سال ۲۰۱۳ میزان سرمایه‌گذاری در جهان بر روی علم رباتیک ۵ میلیارد و ۲۳۰ میلیون دلار بود. در حالی که در سال ۲۰۲۱ این میزان به ۱۷۶ میلیارد و ۴۷۰ میلیون دلار افزایش یافته است. از این حجم انبوه سرمایه‌گذاری ۹۳ میلیارد و ۵۴۰ میلیون آن توسط بخش خصوصی صورت گرفته است.
- کانادا افزون بر اینکه از نظر ضریب نفوذ نسبی مهارت هوش مصنوعی بر اساس منطقه جغرافیایی حد فاصل سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۱، مقام ششم را دارد، از نظر آموزش رتبه پنجم، تولید مقام هفتم، تجارت جایگاه چهارم و تولید و بهره‌برداری از نرم‌افزار و سخت‌افزار در پله ششم این رده‌بندی است.
- موضوع دیگری که به‌شدت مورد توجه دانشمندان عصب‌شناسی و کامپیوتر قرار گرفته، بحث توسعه «فراحافظه» در سیستم هوش مصنوعی است که به کامپیوترها و ربات‌ها اجازه می‌دهد، بیاموزند و همانند انسان‌ها محیط اطراف‌شان را تکامل ببخشند.
- اکنون دانشمندان این پروژه از دانشگاه ناگویای ژاپن، یک مدل شبکه عصبی مصنوعی ایجاد کرده‌اند که وظیفه تطبیق با نمونه با تاخیر را توانست انجام دهد و نحوه رفتار آن را تجزیه و تحلیل کرد.
- نکته کلیدی این است که هوش مصنوعی یاد می‌گیرد و تکامل می‌یابد تا فراحافظه‌ای ایجاد کند که با محیط سازگار شود. ایجاد یک هوش قابل انطباق با فراحافظه، گام بزرگی در جهت ساخت دستگاه‌هایی است که همانند ما می‌توانند خاطره‌سازی کنند!
شرح گزارش:
بلیک لمواین مهندس شرکت گوگل هنگام استفاده از LaMDA (Language Model for Dialogue Applications) تولیدکننده فضای گفت‌وگوی مجازی مبتنی بر هوش مصنوعی گوگل، متوجه شد که ربات گفت‌وگوکننده در مورد حقوق و شخصیت خودش صحبت می‌کند!
بر اساس اعلام واشنگتن پست، وقتی لمواین موضوع را با معاون گوگل و رییس بخش نوآوری در میان گذاشت، آنها این ادعا را رد کردند و او را به مرخصی با حقوق فرستادند. البته وی تنها کسی نیست که چنین ادعاهایی را مطرح کرده است.
از مدتی قبل ربات‌هایی ارایه شده است که می‌توانند هنگام گفت‌وگو با انسان‌ها، کلمات را از روی فضای مجازی جمع‌آوری و به هر زبانی که شخص صحبت می‌کند با او به گفت‌وگو و اظهارنظر بپردازند. این موضوع بحث‌ها درباره «خودآگاهی» و «اخلاق» در زمینه هوش مصنوعی را بسیار فراگیرتر کرده است.
آگاهی مصنوعی مبحثی است که به تازگی در زمینه نحوه عملکرد و تولید محتوا توسط هوش مصنوعی مبتنی بر خودآگاهی مطرح شده است. متخصصان عصب‌شناسی بر این باورند که در انسان‌ها ارتباط میان مغز و سیستم عصبی، نوعی پیوند میان اعضای بدن به‌وجود می‌آورد. متخصصان مسایل اخلاقی و اجتماعی بر این باورند که هوش مصنوعی می‌تواند چنین کارکردی را تقلید و رویکردها و عملکردهایی را به اختیار خود بازتعریف کند.
منتقدان به موضوع «هویت‌یابی» این نوع هوش بر مبنای خودآگاهی اشاره دارند که می‌تواند شخصیتی متفاوت و مستقل از یک ربات به‌وجود بیاورد که در آینده بر اساس «آگاهی» مصنوعی دست به تصمیم‌گیری بزند.
آگاهی از جنبه‌های مختلفی برخوردار است: خودآگاه و ناخودآگاه، یادگیری و حافظه ادراکی، پیش‌بینی، خودشناسی، معناشناسی، یادگیری زبان، برخورداری از اراده، غریزه و احساس که تبلور تمامی اینها پیش از این فقط در انحصار انسان‌ها بود، اما اکنون هوش مصنوعی نیز می‌تواند آنها را انجام دهد و سرمایه‌گذاری کشورها بر روی آن بسیار افزایش یافته است.
بر اساس اعلام دانشگاه استنفورد، در سال ۲۰۱۳ میزان سرمایه‌گذاری در جهان بر روی علم رباتیک ۵ میلیارد و ۲۳۰ میلیون دلار بود. در حالی که در سال ۲۰۲۱ این میزان به ۱۷۶ میلیارد و ۴۷۰ میلیون دلار افزایش یافته است. از این حجم انبوه سرمایه‌گذاری ۹۳ میلیارد و ۵۴۰ میلیون آن توسط بخش خصوصی صورت گرفته و ۹ میلیارد و ۵۸۰ میلیون دلار از کل سرمایه‌گذاری جهانی به عرضه همگانی اختصاص یافته است.
از نظر ضریب نفوذ نسبی مهارت هوش مصنوعی بر اساس منطقه جغرافیایی حد فاصل سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۱، هند مقام نخست را در اختیار دارد. ایالات‌متحده، آلمان، چین، اسراییل، کانادا، بریتانیا، کره جنوبی، سنگاپو و فرانسه به‌ترتیب مقام‌های دوم تا دهم این رده‌بندی را در اختیار دارند.
کانادا افزون بر اینکه در زمینه ضریب نفوذ نسبی مهارت هوش مصنوعی مقام ششم را در اختیار دارد، از نظر آموزش رتبه پنجم، تولید مقام هفتم، تجارت جایگاه چهارم و تولید و بهره‌برداری از نرم‌افزار و سخت‌افزار در پله ششم این رده‌بندی جای گرفته است. این موضوع نشان می‌دهد کانادا جزو پیشروان و موثرترین کشورهای عرصه ایجاد ربات‌های مبتنی بر هوش مصنوعی در جهان است.
نظرسنجی جدید وب‌سایت ساینتیفیک امریکنز، از محققان مقوله «آگاهی» نشان داد که فقط ۵۸ درصد آنها فکر می‌کنند افکار آگاهانه در انسان به‌طور گسترده در سایر فرآیندهای ناخودآگاه مغز جای گرفته است. با این نگاه، در مورد اینکه آیا کامپیوترها می‌توانند «هوشیار» باشند یا بر اساس چه شرایطی می‌توان به آنها چنین نسبتی داد، اختلاف‌نظر بسیاری دارند.
نکته مهم این است که فقط به خاطر نسبت دادن «هوشیاری» به هوش مصنوعی، نمی‌توان اولویت‌های اخلاقی موجود در ذهن انسان‌ها را از یک ربات انتظار داشت و این همان موضوعی است که هنگام ایجاد و به‌کارگیری هوش مصنوعی باید مورد توجه قرار بگیرد تا در آینده برای بشر مشکلات جدی به‌وجود نیاورد.
تحقیقات مشترک جدید دانشمندان مغز و اعصاب و کامپیوتر در قالب پروژه مغز انسان منتشر شده در نشریه «ارتباطات طبیعی» نشان می‌دهد که از هوش مصنوعی می‌توان برای تعیین کمیت تغییر هوشیاری انسان در طول خواب، رویابینی، بیهوشی و کما استفاده کرد.
متخصصان این پروژه با استفاده از یادگیری عمیق هوش مصنوعی پیشرفته که در بیمارستان‌های اتحادیه اروپا نیز به‌کار گرفته می‌شود در زمینه میزان هوشیاری افرادی که به کما رفته‌اند یا دچار دیگر آسیب‌های مغزی شده‌اند، به مطالعه می‌پردازند.
موضوع دیگری که به‌شدت مورد توجه دانشمندان عصب‌شناسی و کامپیوتر قرار گرفته، بحث توسعه «فراحافظه» در سیستم هوش مصنوعی است که به کامپیوترها و ربات‌ها اجازه می‌دهد درک خود را بر اساس دانسته‌های پیشین‌شان تنظیم کنند و بر همین اساس بیاموزند و همانند انسان‌ها محیط اطراف‌شان را تکامل ببخشند.
بر اساس گزارش ساینس دیلی، فراحافظه در انسان فرآیندی است که طی آن شامی که دیشب خورده‌ایم را به یاد می‌آوریم و بر اساس آن برای خوردن غذایی متفاوت در شام امشب تصمیم‌گیری می‌کنیم. هرچند این پرسش بسیار ساده به‌نظر می‌رسد، اما پاسخ‌دادن به آن فرآیند پیچیده‌‌ای دارد. فراحافظه فرآیند مهمی است. زیرا شامل آگاهی افراد از میزان توانمندی حافظه‌شان می‌شود و بر همین اساس رفتارهای خود را تعیین می‌کنند.
هنگام مطالعه فراحافظه، محققان از عنوان «تطبیق تاخیری با نمونه کار» استفاده می‌کنند. به این مفهوم که انسان‌ها چیزی را به‌خاطر می‌سپارند (برای نمونه یک دایره قرمز) و سپس در آزمونی شرکت می‌کنند که ویژگی‌های همان چیز را می‌پرسد. پاسخ درست پاداش (قبول‌شدن) و جواب نادرست مجازات(ردشدن) در پی دارد.
انسان‌ها با توجه به شناختی که از حافظه خود دارند، از این توانایی در به چالش‌کشیدن خود در مراحل مختلف زندگی و آزمون‌های گوناگون استفاده می‌کنند. یعنی به‌طور طبیعی از فراحافظه برای دریافت پاداش بزرگ‌تر بهره می‌گیرند یا وقتی به خودشان اطمینان ندارند از ترس دریافت مجازات وارد چالش‌های بزرگ‌تر نمی‌شوند.
اکنون دانشمندان این پروژه از دانشگاه ناگویای ژاپن، یک مدل شبکه عصبی مصنوعی ایجاد کرده‌اند که وظیفه تطبیق با نمونه با تاخیر را توانست انجام دهد و نحوه رفتار آن را تجزیه و تحلیل کرد. با آنکه این شبکه‌های عصبی از عملکرد حافظه‌ای برخوردار نبودند، این مدل توانست تا حدی تکامل یابد و عملکردی شبیه میمون‌ها از خود بروز دهد.
نکته کلیدی این است که هوش مصنوعی یاد می‌گیرد و تکامل می‌یابد تا فراحافظه‌ای ایجاد کند که با محیط سازگار شود. ایجاد یک هوش قابل انطباق با فراحافظه، گام بزرگی در جهت ساخت دستگاه‌هایی است که همانند ما می‌توانند خاطره‌سازی کنند!