مازیار شیبانی‌‌فر
- جو بایدن رییس‌جمهور ایالات‌متحده در سفر به خاورمیانه با رهبران کلیدی منطقه دیدار و بارِ دیگر تلاش کرد جایِ پایِ ایالات‌متحده در منطقه را سفت کند و در هنگامه هراس از گسترش نفوذ چین و روسیه، قول داد جایگاه کشورش را بازپس گیرد.
- بایدن در این سفر، چندین نشست دوجانبه با رهبران عراق، مصر و امارات‌متحده عربی برگزار کرد و سپس در نشست سران شورای همکاری خلیجفارس حضور یافت. این شورا دربرگیرنده کشورهای عربستان سعودی، کویت، امارات‌متحده عربی، قطر، بحرین، عمان، مصر، عراق و اردن است.
- برقراری روابط رسمی میان عربستان و اسراییل از دیگر علت‌های سفر بایدن به خاورمیانه عنوان می‌شود. البته اعتقاد بر این است که ریاض رابطه پنهانی با اسراییل دارد، اما به‌طور رسمی این روابط دیپلماتیک فاش نشده است.
- به‌نظر می‌رسد از نظر بایدن دوستی با بن‌سلمان – با وجود دست‌داشتن در ترور جمال خاشقچی – قابل‌قبول است؛ زیرا می‌تواند کلید مهار ایران، پایان‌دهنده جنگ یمن، ضامن امنیت اسراییل و بازگرداندن اندکی ثبات [سیاسی] به این کشور باشد. از نگاه رییس‌جمهور ایالات‌متحده وابستگی بازار نفت به عربستان و تلاش ریاض برای ایجاد وحدت میان کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس ارزش برقراری رابطه با بن‌سلمان را دارد.
- بر اساس نظرسنجی دانشگاه مریلند که پرسش‌شوندگان را در ۳ گروه مختلف قرار داده بودند، فقط حدود ۲۵ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی به سفر رییس‌جمهور کشورشان مهر تایید زدند. نام بردن از اسراییل باعث افزایش نارضایتی از این سفر برای شهروندان آمریکایی شد و تاکید بر سفر به عربستان سعودی نارضایتی پرسش‌شوندگان را به ۳۳ درصد رساند.
- این نظرسنجی نشان می‌دهد با وجود دغدغه‌های شهروندان ایالات‌متحده از افزایش قیمت جهانی نفت، سابقه عربستان در زمینه حقوق بشر برای‌شان نگران‌کننده است. نکته دیگر اینکه با وجود افزایش تمایل جمهوری‌خواهان به حمایت از اسراییل طی سال‌های اخیر، در میان دموکرات‌ها عکس آن اتفاق افتاده است.
شرح گزارش:
جو بایدن رییس‌جمهور ایالات‌متحده به‌منظور حضور در نشست شورای همکاری خلیجفارس به خاورمیانه سفر کرد و شنبه ۱۶ جولای در جده عربستان حضور یافت. وی در دیدار با رهبران کلیدی منطقه، بار دیگر تلاش کرد جای پای ایالات‌متحده در خاورمیانه را سفت کند و در هنگامه هراس از گسترش نفوذ چین و روسیه، قول داد جایگاه کشورش را بازپس گیرد.
به گزارش سی‌ان‌ان، سیاست خارجی بایدن تا حد زیادی بر مقابله با نفوذ فزآینده ژئوپلیتیک چین و جنگ روسیه در اوکراین متمرکز شده و این موضوع تردیدهایی در زمینه تعامل غرب با کشورهای خاورمیانه به‌وجود آورده است. وی در نشستی با حضور رهبران کلیدی کشورهای عرب خاورمیانه گفت: «اجازه دهید به صراحت اعلام کنم که ایالات‌متحده یک شریک فعال و متعهد در خاورمیانه باقی خواهد ماند.»
بایدن دیداری نیز با محمود عباس رییس تشکیلات خودگردان فلسطین داشت، در حالی که عکسی از شیرین ابوعاقله خبرنگار کشته‌شده الجزیره در کرانه باختری به ضرب گلوله [سربازان اسراییلی] در محل نشست قرار داشت.
وی مدت کوتاهی پیش از این دیدار، مدال افتخار ریاست‌جمهوری اسراییل را از دستان آیزاک هرتزوگ رییس‌جمهور این کشور گرفته بود. علت اعطای این مدال، حمایت طولانی‌مدت بایدن از اسراییل بود.
بایدن در این سفر، چندین نشست دوجانبه با رهبران عراق، مصر و امارات‌متحده عربی برگزار کرد و سپس در نشست سران شورای همکاری خلیجفارس حضور یافت. این شورا دربرگیرنده کشورهای عربستان سعودی، کویت، امارات‌متحده عربی، قطر، بحرین، عمان، مصر، عراق و اردن است.
به گفته مقام‌های کاخ سفید، یکی از محورهای گفت‌وگوی بایدن با سران کشورهای عربی افزایش تولید نفت است که انتظار می‌رود در ماه‌های آینده در قالب اوپک پلاس افزایش‌هایی صورت بگیرد. بایدن در نشست سران شورای همکاری خلیج فارس تاکید کرده بود برای احیای اقتصاد جهانی به تلاش‌های مشترک بین‌المللی نیاز است و “سیاست‌های غیرواقعی” در زمینه انرژی منجر به “تورم بی‌سابقه” خواهد شد.
برقراری روابط رسمی میان عربستان و اسراییل از دیگر علت‌های سفر بایدن به خاورمیانه عنوان می‌شود. دولت بایدن، ماه‌ها به دنبال رسمی کردن قراردادهای امنیتی و اقتصادی بین ریاض و تل‌آویو بوده است تا زمینه را برای عادی‌سازی روابط این دو کشور فراهم کند.
البته اعتقاد بر این است که ریاض رابطه پنهانی با اسراییل دارد، اما به‌طور رسمی این روابط دیپلماتیک فاش نشده است. در سال ۲۰۲۰ ادعا شده بود بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر وقت اسراییل، برای دیداری مخفیانه با محمدبن‌سلمان ولیعهد عربستان به این کشور سفر کرده است؛ ادعایی که توسط دیپلمات ارشد عربستان رد شد. در همان سال، امارات‌متحده عربی، بحرین، مراکش و سودان با اسراییل روابط رسمی برقرار کردند.
به باور نیویورک‌تایمز، بایدن تا کنون موفق شده است یک جبهه واحد اروپایی در برابر تجاوز روسیه به اوکراین ایجاد کند، اما در خاورمیانه، گزینه‌هایش [برای ایجاد اتحادی فراگیر] محدود است.
بایدن در سفر به خاورمیانه، تا حد زیادی خواسته دولت اسراییل را برآورده کرد. وی در گفت‌وگویی تلویزیونی تاکید کرد: مایل به استفاده از زور علیه ایران است تا از دستیابی این کشور به تسلیحات هسته‌ای جلوگیری کند.
از آن سو، رییس‌جمهور ایالات‌متحده اقدام چندانی برای دمیدن روح در کالبد رو به احتضار صلح [میان اسراییل و فلسطینی‌ها] انجام نمی‌دهد و در شرایطی به اسراییل سفر می‌کند که چند ماه قبل روزنامه‌نگار محبوب و شهروند آمریکایی «شیرین ابوعاقله» هنگام عملیات نظامی اسراییل در کرانه باختری کشته شد و فلسطینی‌ها متقاعد شده‌اند او به‌عمد هدف گلوله [اسراییلی‌ها] قرار گرفته است.
در عربستان نیز بایدن در حالی با محمدبن‌سلمان دیدار می‌کند که بر اساس گزارش محرمانه ایالات‌متحده، ولیعهد عربستان در قتل هولناک جمال خاشقچی در سال ۲۰۱۸ دست داشته است. این رفتارها، در عمل تصویر دلربایی از دیپلماسی ایالات‌متحده ارایه نمی‌دهد. زیرا این‌طور القا می‌کند که رییس‌جمهور آمریکا با مستبدان مهربان است.
به‌نظر می‌رسد از نظر بایدن، دوستی با بن‌سلمان – با وجود دست‌داشتن در ترور جمال خاشقچی – قابل‌قبول است؛ زیرا می‌تواند کلید مهار ایران، پایان‌دهنده جنگ یمن، ضامن امنیت اسراییل و بازگرداندن اندکی ثبات [سیاسی] به این کشور باشد. از نگاه رییس‌جمهور ایالات‌متحده وابستگی بازار نفت به عربستان و تلاش ریاض برای ایجاد وحدت میان کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس ارزش برقراری رابطه با بن‌سلمان را دارد.
به نوشته یو‌اس‌ای تودی، به‌نظر می‌رسد بایدن با توجه به واقعیت‌های ژئوپلتیکی، رویکردی جدید در برقراری ارتباط با کشورهای حوزه خلیجفارس و به‌طور مشخص عربستان در پیش گرفته است. اکنون دولت بایدن استدلال می‌کند که نسبت به گذشته نگاه واقع‌بینانه‌تری در مورد خاورمیانه دارد و استراتژی دولت در زمینه تغییر حکومت‌ها و ملت‌سازی با استفاده از نیروی نظامی تغییر کرده است.
البته به باور کارشناس و تحلیل‌گر انستیتو بروکینگز، «نفت» دلیل واقعی سفر رییس‌جمهور ایالات‌متحده به خاورمیانه است. هرچند بایدن اعلام کرده هدف اصلی، پیشبرد منافع و تامین امنیت ملی اسراییل است. بایدن خاطرنشان کرده است که رهبران اسراییل با او لابی کرده‌اند تا در نشست سران شورای همکاری خلیجفارس شرکت کند و برای برقراری صلح با ریاض بکوشد.
دانشگاه مریلند برای نظرسنجی درباره نظر آمریکایی‌ها راجع به سفر بایدن به خاورمیانه، پرسش‌شوندگان را در ۳ گروه مختلف قرار داد. گروه نخست کم‌ترین اطلاعات سفر را دریافت کردند، برای گروه دوم تلاش بایدن برای کمک به اسراییل برجسته شد و نظر گروه سوم به موضوع اهمیت دیدار با سران عربستان‌سعودی و موضوع انرژی جلب شد.
در گروه نخست ۲۴ درصد، در گروه دوم ۲۵ درصد و در گروه سوم فقط ۲۳ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی به سفر رییس‌جمهور کشورشان مهر تایید زدند. نام بردن از اسراییل باعث افزایش نارضایتی از این سفر برای شهروندان آمریکایی شد و تاکید بر سفر به عربستان سعودی نارضایتی پرسش‌شوندگان را به ۳۳ درصد رساند.
این نظرسنجی نشان داد با وجود دغدغه‌های شهروندان ایالات‌متحده از افزایش قیمت جهانی نفت، سابقه عربستان در زمینه حقوق بشر برای‌شان نگران‌کننده است. نکته دیگر اینکه، با وجود افزایش تمایل جمهوری‌خواهان به حمایت از اسراییل طی سال‌های اخیر، در میان دموکرات‌ها عکس آن اتفاق افتاده است.
در نظرسنجی مارچ امسال انستیتو بروکینگز از پاسخ‌دهندگان خواسته شد از ۲ کشور نام ببرند که جزو نزدیک‌ترین متحدان ایالات‌متحده به‌شمار می‌روند. بسیاری از جمهوری‌خواهان پس از بریتانیا از اسراییل و سپس از متحدان کلیدی ناتو همانند کانادا، فرانسه و آلمان نام بردند در حالی که دموکرات‌ها نام اسراییل را در جایگاه نهم انتخاب خود قرار دادند.
یافته‌های این نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که سفر بایدن به خاورمیانه، حتی در میان دموکرات‌ها نیز شورانگیز نیست و برعکس رویکرد به عربستان سعودی و اسراییل باعث افزایش نارضایتی همگانی، به‌ویژه در میان دموکرات‌های جوان شده است.