خوان اوو مورالس رییس‌جمهور بولیوی در نوامبر 2019 به این خاطر که از سوی پلیس و ارتش این کشور تهدید به استفاده از زور شد، به مکزیک گریخت. این شرایط پس از پیروزی وی در انتخابات ریاست‌جمهوری اکتبر به وجود آمد. وی در آن زمان برای چهارمین بار در این سمت قرار می‌گرفت.
به گزارش ژورنال ایرانیان کانادا، در آن زمان به جای مورالس، یک رژیم غیرمردمی به رهبری حزبی راست‌گرا بر سرکار آمد که جینین آنز رهبر آن بود. آنز رهبری کشتاری را برعهده گرفت که در آن ده‌ها تن از حامیان بومی دولت مورالس کشته شدند. او پس از این کشتار به تمامی نظامیان مشارکت‌کننده مصونیت داد.
در آن زمان مایک پومپئو وزیر امور خارجه آمریکا از انجام کودتا ابراز شادمانی کرد و از ادعاهای رد شده تقلب سخن گفت که از سوی دیگر کشورهای قاره آمریکا مطرح شده بود. وی خواستار اجرای فرآیند دموکراتیکی شد که بر اساس آن فرد برگزیده برآمده از خواست مردم باشد.
رژیم آنز دو بار انتخابات را به تعویق انداخت و سرانجام بولیویایی‌ها یکشنبه به پای صندوق‌های رای رفتند. با اینکه نتایج هنوز به‌صورت رسمی اعلام نشده است، اما به‌نظر می‌رسد لوییس آرک وزیر اقتصاد دولت مورالس و نامزد حزب مورد حمایت وی (حرکت به سوی سوسیالیسم) برنده انتخابات شده است.
آنز پیروزی حزب حرکت به سوی سوسیالیسم را تایید کرده و گفته است: “هنوز نتیجه شمارش رسمی اعلام نشده است، اما بر اساس اطلاعات ما آقای آرک و معاون او پیروز انتخابات شده‌اند. من به آنها تبریک می‌گویم و از آنها می‌خواهم که بولیوی را به صورت دموکراتیک اداره کنند.”
به سختی می‌توان موردی را به یاد آورد که کودتای مورد حمایت ایالات متحده در آمریکای جنوبی شکست خورده باشد. حتی ادعاهای شک برانگیز سازمان کشورهای آمریکایی زیر تسلط ایالات متحده، درباره تقلب انتخاباتی نیز متوجه این نکته نبود که مورالس بیشترین رای را در انتخابات اکتبر به‌دست آورده است. آنها تنها مدعی بودند که او آرای لازم برای پیروزی در دور نخست انتخابات را به‌دست نیاورده است.
بر اساس گفته‌های مورالس در گفت‌وگویی که نگارنده با او انجام داده است، پس از پیروزی پلیس و ارتش به طور شفاف به او گفتند که در صورت ترک نکردن فوری کشور او، خانواده‌اش و نزدیک‌ترین متحدانش در امان نخواهند بود. در آن مصاحبه مورالس گفت که ایالات متحده به راست‌گرایان برای کودتا چراغ سبز نشان داده است و افزود دلیل دیگر این اتفاق، خشم غربی‌ها از فروش منابع با ارزش لیتیوم این کشور به چین است.
دوران حکومت 12ساله مورالس خالی از اشتباه و جنجال نبود. او نخستین رییس‌جمهور بومی بولیوی بود، اما برخی از سرسخت‌ترین طرف‌داران او نیز نگران راه‌بردهای شبه دیکتاتوری او در حکومت‌داری بودند. چند تن از برجسته‌ترین حامیان او در بولیوی و آمریکای جنوبی، منتقد تصمیم وی، برای گرفتن مجوز قضایی به منظور شرکت در رقابت انتخاباتی برای چهارمین بار بودند.
قانون اساسی بولیوی تنها اجازه دو دوره ریاست‌جمهوری به هر فرد می‌دهد. حتی برزیل به عنوان متحد قدیمی این کشور، لولا داسیلوا رییس جمهور سابق برزیل که متحد قدیمی مورالس محسوب می‌شد، در گفت‌وگویی اظهار کرد مورالس در صورت شرکت دوباره در انتخابات پیروز خواهد شد، اما این اقدام او اشتباه است.
با وجود تمامی انتقادها، یک حقیقت غیرقابل اجتناب تغییر نکرد؛ بولیویایی‌ها در انتخابات 2019 بیشترین رای را به مورالس دادند. در دموکراسی [انتخاب مردم] تعیین‌کننده است و این اتفاق باید برای مدعیان دموکراسی کافی باشد. به همین دلیل بود که لولا در مصاحبه‌ای که کوتاه‌زمانی پس از کودتا انجام داد، گفت: “آنچه با او انجام دادند، جرم است. این یک کودتا است و برای آمریکای لاتین بسیار بد است.”
در کنار همه انتقادهای به حق درباره مورالس، شکی نیست که دوران ریاست‌جمهوری او با هر معیاری موفقیت‌آمیز بوده است. پس از دهه‌ها بی‌ثباتی، او به‌وجودآورنده یک دموکراسی با ثبات و شکوفا شد. رهبری رشد اقتصادی را برعهده گرفت که حتی موسسه‌های مالی غربی نیز آن را تحسین کردند. منابع را بسیار عادلانه‌تر [از قبل] تقسیم کرد و آنها را به‌دست اقلیت سرکوب شده بومیان کشور و کشاورزان رساند. این همان موفقیتی است که انتخاب غیردموکراتیک رییس‌جمهور در سال 2019 را از بین برد.
واکنش غرب به کودتای 2019 بولیوی همان بود که انتظار می‌رفت؛ مقام‌های غربی، رسانه‌های آنها و اندیشکده‌های‌شان از کودتا علیه یک رهبر برگزیده دیگر که مطابق میل آنها نبود به عنوان پیروزی دموکراسی یاد کردند. بر اساس این فرمول، رهبران برگزیده مردم و نه هماهنگ‌کنندگان کودتاهای مورد حمایت آمریکا، تهدیدی بر دموکراسی محسوب می‌شوند. جا زدن کودتاهای مورد حمایت آمریکا به عنوان حکومت‌هایی مردم‌سالار و معرفی رهبران برگزیده مردمی مورد نفرت آمریکا به عنوان دیکتاتور، بخش عمده‌ای از سیاست خارجی ایالات متحده طی چند دهه گذشته را تشکیل می‌دهد. بر همین اساس دولت اوباما و وزیر امور خارجه‌اش جان کری، از کودتای ژنرال سیسی در مصر به عنوان بازگشت دموکراسی یاد کردند.
اکنون با تکیه بر ضربه متقابل مردم بولیوی در دوشنبه، این تاکتیک‌ها شکست خورده‌اند. از زمان کودتا، بولیویایی‌ها با وجود به خطر افتادن آزادی و جان‌شان از اعتراض برای به‌دست آوردن دموکراسی و حق تعیین سرنوشت دست برنداشتند. از زمان آغاز رقابت‌های انتخاباتی، رژیم کودتا و بخش‌های راست‌گرای ارتش قول می‌دادند که برای جلوگیری از بازگشت حزب مورالس به قدرت هر اقدام انجام دهند.
خوشبختانه تا کنون شدت پیروزی حزب مورالس به حدی بوده است که گزینه‌‌ای جز پذیرش شکست برای نیروهای واپس‌گرا در بولیوی، واشنگتن و بروکسل باقی نمانده است. هر کسی که به اصول دموکراسی باور دارد باید از پیروزی بولیویایی‌ها در به‌دست آوردن حق حاکمیت خود خوشحال و امیدوار باشد که ثبات و سعادتی که آنها در دوران حکومت مورالس تجربه کردند در دوره حکومت جانشین برگزیده وی نیز تکرار شود.
منبع: اینترسپت
Photo: Santiago Sito
