مازیار شیبانی‌فر
یک منبع دولتی به رویترز گفت انتظار می‌رود کانادا سه‌شنبه (5 آوریل 2022) به‌طور رسمی خواهان بهبود قوانین جهانی حاکم بر تحقیقات سوانح هوایی شود و به یک انجمن ایمنی مجازی اعلام کند که چنین تغییراتی در مواردی همانند سرنگون‌کردن هواپیمای اوکراینی در سال 2020 باید اعمال شود.
این منبع گفت که عمر الغبرا وزیر حمل و نقل کانادا قرار است به فروم «آسمان‌های ایمن» بگوید در مواردی که کشور مسئول تحقیق درباره سانحه هوایی، باعث سقوط هواپیما شده یا در آن مشارکت داشته است، قوانین نیاز به اصلاح دارند.
این انجمن که به‌صورت مجازی توسط سازمان حمل و نقل کانادا و کمیته مشورتی آسمان ایمن میزبانی می‌شود، نمایندگان بین‌المللی صنعت هوانوردی غیرنظامی، از جمله انجمن جهانی حمل و نقل هوایی را به‌منظور بررسی راهکارهای کاهش خطرهای هوایی در مناطق درگیری میزبانی می‌کند.
قوانین حاکم بر صنعت هوانوردی دچار کاستی است
هیات ایمنی حمل و نقل کانادا (TSB)یک آژانس مستقل است که در سال 2021 خواهان تغییر قانون تحقیق درباره برخی از سانحه‌های هوایی شده بود. این گروه استدلال کردند در حالی که قوانین حاکم بر صنعت هوانوردی در قالب قانونی با عنوان “ضمیمه 13” توسط همه کشورهای عضو رعایت می‌شود و دستاوردهای خوبی نیز داشته است، در پرونده سرنگون‌کردن هواپیمای پی‌اس752 توسط ایران، بخشی از کاستی‌های خود را بروز داد.
این هیات بر این باور است که بر اساس قوانین موجود، ایران اجازه دارد مدیریت کامل تحقیقات در مورد ساقط‌کردن هواپیما که منجر به کشته‌شدن 176 نفر شده است را برعهده داشته باشد؛ با اینکه نیروی نظامی این کشور در این سانحه منجر به ایجاد شرایطی “بی‌سابقه” شده است.
سازمان هوانوردی غیرنظامی ایران در سال 2021 ناهماهنگی رادار پرتاب‌کننده موشک و خطای اپراتور پدافند هوایی ایران را عامل سرنگونی هواپیمای پی‌اس752 اعلام کرد.
ضمیمه 13 ایکائو چه می‌گوید؟
سازمان بین‌المللی هواپیمایی غیرنظامی (International Civil Aviation Organization) که به اختصار به آن ایکائو گفته می‌شود یک نهاد تخصصی سازمان ملل متحد است که وظیفه هماهنگ‌سازی استانداردهای بین‌المللی پروازی و مدیریت خطوط هوایی در سراسر جهان را برعهده دارد.
ایکائو بر اساس کنوانسیون شیکاگو ایجاد شده است و بسیاری از کشورهای دنیا به آن پیوسته‌اند و مقر دایمی آن در مونترال کانادا قرار دارد. بخشی از استانداردها و قوانینی که این سازمان اعمال می‌کند، بر اساس یک سند قانونی با عنوان «ضمیمه 13» (Annex 13) انجام می‌شود.
استانداردها و روش‌های توصیه‌شده برای بررسی سانحه هواپیمایی نخستین بار در آوریل 1951 تصویب شد و این ضمیمه بر اساس ماده 37 کنوانسیون بین‌المللی هواپیمایی کشوری (شیکاگو 1944) ارایه شده است.
در فصل پنجم ضمیمه 13 که مسئولیت نهادها برای انجام تحقیقات درباره سانحه‌های هوایی را معرفی می‌کند، به این موضوع اشاره می‌شود که حادثه در هر کشوری اتفاق بیفتد، مسئولیت و وظیفه تحقیق و بررسی درباره علت وقوع حادثه برعهده دولت همان کشور است و اگر دولت مورد نظر لازم ببیند، می‌تواند تحقیقات مورد نظر را با مشارکت کشورهای دیگر انجام دهد یا این کار را به‌طور کامل به دیگر کشورها واگذار کند.
پرواز شماره پی‌اس۷۵۲ اوکراین، صبح چهارشنبه ۱۸ دی ۱۳۹۸ (۸ ژانویه ۲۰۲۰) دقایقی پس از بلندشدن از فرودگاه بین‌المللی امام‌خمینی در نزدیکی تهران، هدف موشک‌های پدافند هوایی سپاه پاسداران قرار گرفت و سقوط کرد و همه ۱۷۶ سرنشین آن کشته شدند. ۱۳۸ تن از مسافران جان‌باخته این هواپیما، ایرانیان شهروند یا ساکن کانادا بودند.
دولت ایران پس از سه روز انکار، سرانجام اعتراف کرد پدافند سپاه پاسداران «بر اثر خطای انسانی» این هواپیما را هدف گرفته و سرنگون کرده است، اما دولت‌های کانادا و اوکراین بارها مقام‌های جمهوری اسلامی را به پنهان‌کاری پیرامون این حادثه متهم کرده‌اند و خواهان دریافت اطلاعات کامل در این زمینه شده‌اند.