مازیار شیبانی‌فر
نمایش مبتنی بر قصه و گفت‌وگو(دیالوگ) است. از این رو استفاده از زبان در نمایش، اهمیت ویژه‌ای دارد. جذابیت قصه و تاکید بر استفاده از زبان شرایطی را به‌وجود می‌آورد که کودکان و نوجوانان در آموزش زبان پیشرفت‌های قابل‌توجهی داشته باشند؛ به‌ویژه که نمایش می‌تواند فرهنگ را نیز به اهالی زبان انتقال دهد.
صاحب‌نظران معتقدند نمایش ویژه گروه‌سنی کودک و نوجوان، شیوه‌ای مناسب و موثر در زمینه آموزش زبان و انتقال فرهنگ یک جامعه است. در میان کانادایی‌های ایرانی‌تباری که علاقمندند فرزند یا فرزندان‌شان را با هویت و بن‌مایه‌های فرهنگی سرزمینی‌شان آشنا کنند، استفاده از ویژگی‌های تاثیرگذار نمایش کودک و نوجوان می‌تواند راهکاری بسیار مناسب در زمینه آموزش زبان فارسی و انتقال آموزه‌های سودمند ایرانی باشد.
قصه‌گویی و نمایش خلاق یکی از شیوه‌های آموزش فعال است
دیویی چمبرز در كتاب «قصه‌گویی و نمایش خلاق» بر تاثیر تئاتر كودك و نوجوان بر ایجاد و تقویت مهارت‌هایی همانند تحلیل ادبی، گوش كردن، آموختن زبان محاوره، اندیشیدن خلاق، برنامه‌ریزی و ارزیابی موثر در كودكان تاكید كرده است.
نمایش در اصل نوعی بازی به‌شمار می رود؛ بازی یکی از مهم‌ترین و موثرترین شیوه‌ها برای هر نوع آموزشی است. در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته از نمایش و بازی کردن برای آموزش بسیاری از درس‌ها به دانش‌آموزان استفاده می‌شود. فردريك فروبل مربی و اندیشمند تعلیم و تربیت آلمانی و پایه‌گذار نخستین مهدکودک عقیده دارد کودکان بیش از هر چیز دیگر، از بازی‌های خود مطالب جدید را می‌آموزند.
در نظام آموزشی بسیاری از کشورهای جهان از پرورش فن بیان و افزایش مهارت‌های زبانی برای سوق‌دادن کودکان و نوجوانان به سمت بهره‌گیری از آموزش‌های شفاهی استفاده می‌کنند. همچنین بهره‌گیری از ظرفیت‌های هنرهای تجسمی و موسیقی، کودکان و نوجوانان را به سمت شکوفایی استعدادهای پنهان‌شان در زمینه خلاقیت‌های ذهنی سوق می‌دهد.
نمایش که به طور هم‌زمان می‌تواند تمامی ویژگی‌های هنرهای هفت‌گانه را به‌کار بگیرد، نه‌تنها در زمینه ماندگارشدن مطالب در ذهن کودکان و نوجوانان بسیار موثر است، بلکه به گسترش تخیل و خلاقیت کودکان نیز کمک قابل‌توجهی می‌کند.
ژان پياژه روانشناس معاصر کودک معتقد است امر یادگیری، فعالیتی خودجوش است و کودک با لمس‌کردن اشیای اطراف خود به شناخت ماندگاری از محیط اطرافش دست می‌یابد. از سوی دیگر، این روانشناس صاحب‌نظر تاکید دارد که یادگیری کودک در فضایی شوق‌انگیز و شاد به یادگیری وی کمک می‌کند. به همین خاطر است که در نمایش‌های کودکان و نوجوانان بر وجه شاد و پرتحرک بودن تاکید می‌شود.
تعریف نمایش کودک و نوجوان
نمایش ویژه کودکان و نوجوانان تئاتری است که مسایل و موضوع‌های مختلف مربوط به این گروه سنی را بیان کند. به همین خاطر، نمایش کودک و نوجوان با نمایش بزرگسالان بسیار متفاوت است. نکته اصلی و اساسی در این گونه نمایشی، جذب مخاطب در تمامی لحظه‌های نمایش و ارایه آموزش به شیوه غیرمستقیم اما فعال و موثر است.
نمایش خلاق
مقوله نمایش از گونه‌های بسیار مختلف و متفاوتی برخوردار است. نمایش خلاق به گونه‌ای از نمایش گفته می‌شود که اساس آن درگیرکردن مستقیم و در لحظه مخاطب کودک و نوجوان با اثر در حال اجرا و نمایشگران است. طوری که مخاطبان وارد نمایش شوند، درباره بخش‌های مختلف آن اظهار نظر مستقیم کنند، حتی بر روند قصه‌گویی تاثیر بگذارند و نحوه شکل‌گیری آن را تعیین کنند.
دیویی چمبرز در کتاب قصه‌گویی و نمایش خلاق در این باره می‌نویسد: نمایش خلاق شکلی از وانمود(بازی) کردن است. یک تجربه سازمان‌یافته است که با دقت طراحی می‌شود و به اجرا در می‌آید. کودکان به‌وسیله نمایش خلاق، صحنه، رویداد، مشکل یا واقعه برخاسته از دل داستان را با هدایت آموزگار، خلق یا بازآفرینی می‌کنند و این اتفاق‌ها در حضور کودکان مورد بحث قرار می‌گیرد.
تاثیرهای آموزشی تئاتر کودک
اجرای نمایش به عنوان شیوه آموزشی خلاقانه به کودک توانایی‌های مختلفی می‌دهد از جمله:
- به‌دست آوردن قدرت فهم و تحلیل ادبی
- افزایش مهارت‌های شنیداری
- افزایش مهارت در زمینه به‌کارگیری زبان محاوره‌ای
- گرایش به اندیشیدن خلاق
- به‌دست آوردن مهارت برنامه‌ریزی
- ایجاد مهارت ارزیابی موثر و در لحظه
مارک تواین نویسنده توانا و صاحب‌نام آمریکایی از دیگر صاحب‌نظرانی است که باور دارد نمایش کودک و نوجوان می‌تواند تاثیر قابل‌توجهی بر رشد فکری و زبانی کودکان و نوجوانان داشته باشد تا جایی که از این گونه نمایشی با عنوان «نبوغ بشری» یاد می‌کند و آن را یکی از پایه‌های موثر آموزش فعال می‌داند.
با توجه به این مطالب می‌توان نتیجه گرفت بسیاری از آموزشگاه‌ها و مدرسه‌های فارسی‌زبان که در کانادا به کودکان و نوجوانان زبان فارسی آموزش می‌دهند اگر آن را از شکل کلاسیک و ایستا خارج کنند و به سمت بهره‌گیری از نمایش و آموزش فعال بروند، شرایط برقراری ارتباط موثرتر کودکان و نوجوانان با زبان و فرهنگ فارسی بیش از پیش فراهم می‌شود.