نویسنده: مازیار شیبانی‌فر
حسام که تازه 18 سالش تمام شده است و حالا پس از حدود یک سال تلاش برای متقاعد کردن پدر و مادرش برای تحصیل در کانادا و انتخاب رشته و در نهایت به دست آوردن ویزای تحصیلی چمدانش را جمع کرده و آماده سفری بزرگ و سرنوشت‌ساز شده بود، حالا ناگهان خواندن خبری او را دچار شوک کرد. کانادا به دستور نخست وزیر دولت فدرال مرزهای خود را به روی دارندگان ویزای توریستی یا تحصیلی بسته است. این خبر یعنی اینکه حسام جای اینکه برای سفر به کشوری دیگر آماده شود باید به دنبال گرفتن برگه اعزام به خدمت سربازی باشد.
این داستان مشترک گروهی از جوانان ایرانی است که پس از گرفتن دیپلم می‌توانند موافقت خانواده و پذیرش یکی از کالج‌ها یا دانشگاه‌های کانادا را به دست بیاورند و برای ساختن آینده خود راهی سفری متفاوت شوند، اما با پیدایش ویروس کووید-19 و همه‌گیرشدن جهانی آن، مارچ 2020 دولت کانادا تصمیم می‌گیرد مرزهای کشور خود را به طور کامل ببندد و جز به دارندگان اقامت دایم یا شهروندانش به دیگر افراد اجازه ورود به کانادا را ندهد.
بسته‌شدن مرزها برای گروه‌های بسیاری از ایرانی‌هایی که به نوعی خواهان ورود به کانادا یا مشغول تجارت با این کشور هستند، مشکلاتی را به وجود آورده است، در این بین اما شرایط پسران جوان ایرانی که دیپلم گرفته‌اند و می‌خواهند پیش از فرارسیدن اعزام به خدمت وظیفه عمومی از کشور خارج شوند و به این وسیله بتوانند از مزایای ویزای تحصیلی بهره‌مند شوند، به مراتب از سایر گروه‌ها پیچیده‌تر است. چون این گروه از جوانان ایرانی در صورتی که به سربازی بروند تا دو سال امکان اقدام دوباره و خروج از کشور را پیدا نمی‌کنند.
حسام که ساکن تهران است در گفت‌وگو با ژورنال ایرانیان کانادا درباره شرایط دشوار خود گفت: «به راستی نمی‌توان شرح داد که شرایط افرادی همانند من تا چه اندازه آزاردهنده و ناامید کننده است. از یک طرف زمان و هزینه‌ای که برای به دست آوردن پذیرش و ویزای تحصیلی صرف کرده‌ام در عمل نابود می‌شود و از سوی دیگر احساس سرخوردگی و ناامیدی به شدت آزارم می‌دهد. زیرا یک سال شب و روز به لحظه پرواز فکر می‌کردم و حالا نمی‌دانم واقعا چه باید بکنم. رفتن به سربازی یعنی نابود شدن آرزوهایم برای دو سال و پس از این دو سال هم نمی‌دانم چه اتفاقی خواهد افتاد.»
هر چند پیدایش ویروس کووید-19 و همه‌گیری ناگهانی و بسیار سریع آن در جهان بسیار غافلگیر کننده بود و اقدام دولت کانادا برای مراقبت از شهروندانش قابل تقدیر است، اما یک گروه به نسبت بزرگ از جوانان – به خصوص ایرانی‌ها – که از خدمات کنسولی کانادا در کشور خود بی‌بهره هستند، با به وجود آمدن چنین اتفاق‌ها و تصمیم‌گیری‌های پیش‌بینی نشده‌ای احساس می‌کنند زندگی‌شان نابود شده است.
زهرا در گفت‌وگو با ژورنال ایرانیان کانادا در خصوص مورد برادر خود گفت: «در حال حاضر یکی از مشکلات به وجود آمده برای جوانان پسر ایرانی موضوع سربازی است. یعنی برادر من از یک دانشگاه معتبر کانادایی پذیرش دارد، اما به خاطر بسته شدن دفاتر صدور ویزا در ترکیه تا امروز نتوانسته ویزای خود را بگیرد. البته این دانشگاه ادامه تحصیل دانشجویان را به صورت آنلاین درآورده است تا افراد لازم نباشد سر کلاس حاضر شوند، اما وزارت علوم ایران تحصیلات آنلاین را قبول ندارد و به همین خاطر برادر من باید برای سربازی اقدام کند و فرصت مناسب کنونی برای تحصیل در کانادا را از دست می‌دهد. البته غیر از برادر من افراد دیگری نیز هستند که با این مشکل دست به گریبانند.»
بابک دیگر مخاطب ژورنال ایرانیان کانادا درباره شرایط کنونی خود توضیح داد: «نمی‌دانم به چه صورت، اما فکر می‌کنم دولت کانادا بهتر بود یک بازه زمانی مشخص و کوتاه تعیین می‌کرد که افرادی همانند من بتوانند با استفاده از ویزای تحصیلی خود به کانادا وارد شوند و پس از اعلام این مدت زمان مشخص، اقدام به بستن مرزهایش می‌کرد. به این خاطر که افرادی همانند من که چندین ماه است منتظر دریافت ویزا و به اتمام رسیدن کارهای اداری هستیم، در مدت زمان تعیین شده خود را به کانادا می‌رساندیم و قرنطینه دو هفته‌ای را نیز پشت‌سر می‌گذاشتیم و آن وقت می‌توانستیم برای زندگی خود تصمیم بگیریم، اما حالا تنها گزینه باقی‌مانده سربازی است.»
با شرایط کنونی که در جهان پیش آمده و پسران جوان ایرانی به خاطر شرایط ناشی از گسترش ویروس کووید-19 با وجود داشتن پذیرش و یا ویزای کانادا نمی‌توانند کشور را ترک کنند، این احتمال وجود دارد که به دنبال راه‌هایی بروند که می‌تواند پر خطر و غیرقانونی باشد.
محمدرضا درباره راه‌های دیگری که برای نرفتن به سربازی و دستیابی به آرزوهای خود در کشوری همانند کانادا در نظر دارد به ژورنال ایرانیان کانادا گفت: «یکی از راه‌هایی که در این گونه شرایط مد نظر پسران قرار می‌گیرد، تلاش برای معاف شدن از سربازی است تا دست‌کم بتوانند فرصت ادامه تحصیل را هر چند با تاخیر و تلاش بیشتر به دست بیاورند که البته گرفتن معافیت، کار بسیار دشواری است. راه حل دیگری که در این شرایط به ذهن برخی افراد خطور می‌کند، خروج غیرقانونی از کشور و رفتن به یکی از کشورهای همسایه است. به این ترتیب چند ماه به خودشان فرصت می‌دهند تا سربازی نروند و وقتی دوباره مرزها باز شد برای رفتن به مقصد اصلی خود اقدام کنند.»
در حال حاضر یکی از مشکلات اصلی برخی از جوانان ایرانی نبود مراوده سیاسی و روابط کنسولی میان ایران و کانادا است. به این مفهوم که جوانان مجبور هستند برای انجام کارهای کنسولی به کشورهای همسایه به خصوص ترکیه سفر کنند که این موضوع نیازمند صرف هزینه و وقت است. در این گونه موارد که مرزها بسته می‌شود وجود سفارت‌خانه به متقاضیان یا دارندگان ویزای تحصیلی کمک می‌کند هم هزینه کمتری صرف کنند و هم با مراجعه به سفارت‌خانه در جریان آخرین اتفاق‌ها و اقدام‌های دولت کانادا در خصوص دارندگان ویزای تحصیلی قرار بگیرند. شرایطی که در عمل از جوانان ایرانی سلب شده است.
علی در خصوص مشکلاتی که به خاطر نداشتن سفارت‌خانه برای وی به وجود آمده است به ژورنال ایرانیان کانادا توضیح داد: «یکی از مراحلی که در زمینه گرفتن ویزا برای همه ایرانی‌ها پیش می‌آید ثبت اثر انگشت و پس از قبولی نهایی رفتن به یکی از مراکز ثبت ویزا است که نزدیک‌ترین آنها به ایران استانبول یا آنکارا در کشور ترکیه یا باکو در کشور آذربایجان است. من برای گرفتن ویزای تحصیلی با صرف هزینه و وقت این کار را انجام داده‌ام. حالا که شرایط خاص گسترش ویروس کووید-19 پیش آمده است و این احتمال وجود دارد که به هر دلیل مجبور به درخواست دوباره برای ویزا شوم، هزینه رفتن به یکی از کشورهای همسایه ایران و انجام مراحل انگشت‌نگاری و دریافت ویزا را نیز باید دوباره بپردازم.»
یاسر دیگر جوان ایرانی است که به خاطر بسته‌شدن مرزهای کانادا به مشکل برخورده است. وی در این زمینه اظهار کرد: «من با توجه به این که زمان دقیق حرکتم به کانادا را می‌دانستم به صورت آنلاین اقدام به اجاره یک استودیو کردم و برای این کار حتی مبلغی به عنوان پیش پرداخت به صورتی اینترنتی به حساب صاحبخانه واریز کردم. حالا با توجه به اینکه نمی‌توانم در زمان مورد نظر وارد کانادا شوم، نمی‌دانم برای بازگرداندن پول خود چه باید بکنم. به خصوص که در مکاتبه‌ای که با صاحبخانه داشتم روی این موضوع تاکید داشت که در صورت کنسل کردن قرارداد باید به او مبلغی بپردازم. از سوی دیگر، حتی نمی‌دانم چه زمانی دوباره مرزها باز می‌شوم که دست‌کم به صاحبخانه اعلام کنم که چه روزی می‌توانم وارد کانادا شوم، شاید به این وسیله بتوانم همچنان قراردادم را حفظ و از دادن ضرر و زیان جلوگیری کنم.»
در همین زمینه یکی از مخاطبان ژورنال ایرانیان کانادا با ارسال یک ایمیل و اشاره به اینکه هیچ دفتر خصوصی که کار بایومتریک (گرفتن اثر انگشت به صورت دیجیتالی) را انجام دهد در ایران وجود ندارد و دانشجوها مجبورند برای انجام این کار به یکی از کشورهای همسایه (ترکیه یا جمهوری آذربایجان) بروند، اما با توجه به اینکه مرزها بسته است این امکان از آنها گرفته شده است و بدون داشتن بایومتریک هم پرونده‌های ویزا بررسی نمی‌شود، پیشنهاد کرد: «اگر از سوی دولت کانادا این همکاری صورت بگیرد که دانشجویان ایرانی به جای سفر به کشورهای همسایه کارهای مربوط به انگشت‌نگاری را در یکی از سفارت‌خانه‌های موجود در ایران انجام دهند، بخشی از مشکلات این گروه از جوانان حل می‌شود. همچنین اداره مهاجرت کانادا به جای معرفی یک سفارت‌خانه دیگر در داخل ایران، می‌تواند شرایطی فراهم بیاورد که پرونده‌های ایرانیان به خصوص دانشجویان بدون انگشت‌نگاری بررسی شود و مراحل بایومتریک را هنگام ورود به خاک کانادا انجام دهند.»
به نظر می‌رسد در شرایط کنونی تلاش برای بهبود وضعیت دریافت ویزا و انگشت‌نگاری در وهله نخست باید از سوی سیاستمداران ایرانی-کانادایی که در بخش‌های مختلف دولت یا پارلمان کانادا مشغول فعالیت هستند، مورد توجه و حمایت قرار بگیرد و از سوی دیگر ایرانیان مقیم کانادا با ارایه پتیشن (دادنامه مجازی) برای حل مشکل هم‌وطنان خود تلاش کنند.