مازیار شیبانی‌فر
- به‌تازگی محمد رسول‌اف و مصطفی آل احمد از سینماگران شناخته‌شده ایرانی دستگیر شده‌اند. جعفر پناهی دیگر کارگردان سرشناس ایرانی که به دادسرای زندان اوین مراجعه کرده بود تا خواهان آزادی این دو سینماگر شود نیز بازداشت و زندانی شده است.
- بر اساس اعلام خبرگزاری «ایرنا»، این دو فیلمساز به «ارتباط با ضدانقلاب» و «التهاب‌آفرینی و برهم زدن امنیت روانی جامعه» در جریان ریزش ساختمان متروپل آبادان متهم شده‌اند. پیش‌تر ایرنا گزارش کرده بود، بازداشت این دو شهروند در ارتباط با بیانیه «تفنگت را زمین بگذار» بوده است.
- تاکنون بیش از ۲۳۰ فیلم‌سینمایی ایرانی توقیف شده است و برخی از فیلمسازان دستگیر یا از ادامه فعالیت منع شده‌اند.
- ابوالفضل جلیلی جزو کارگردان‌هایی است که به‌جز تعداد بسیار اندکی، تمامی فیلم‌هایش توقیف شده است. جعفر پناهی نیز با ۵ فیلم‌سینمایی توقیف‌شده از دیگر رکوردداران این عرصه به‌شمار می‌رود.
- محمد رسول‌اف جزو آخرین قربانیان سینمای ایران است که طی چند سال گذشته نزدیک به همه ساخته‌های او شامل فیلم‌های سینمایی گاگومان، جزیره آهنی، کشتزارهای سپید، به امید دیدار، دست‌نوشته‌ها نمی‌سوزند و لِرد توقیف شده‌اند.
- رسول‌اف فیلمساز و کارگردان سینمای اجتماعی ایران که یک بار سال ۸۸ و بار دیگر سال ۹۶ دستگیر شده بود، از سوی دادگاه انقلاب تهران به یک سال حبس تعزیری، ۲ سال ممنوع‌بودن خروج از کشور و محرومیت از عضویت در حزب‌ها و گروه‌های سیاسی و اجتماعی محکوم شده است.
- رسول‌اف در دومین دستگیری‌اش در سال ۹۶ به کمپین بین‌المللی حقوق بشر گفته بود: «من در فیلمم مدافع هیچ گروه یا هیچ ایدئولوژی خاصی نیستم، اما این حق من است که به نادیده گرفته‌شدن حداقل حقوق انسانی گروه‌هایی از مردم توسط حاکمیت، اعتراض کنم.»
شرح گزارش:
به‌تازگی محمد رسول‌اف و مصطفی آل احمد از سینماگران شناخته‌شده ایرانی دستگیر شده‌اند. جعفر پناهی دیگر کارگردان سرشناس ایرانی که به دادسرای زندان اوین مراجعه کرده بود تا خواهان آزادی این دو سینماگر شود نیز بازداشت و زندانی شده است.
به گزارش العربیه فارسی، صدها سینماگر و فعال فرهنگی در بیانیه‌ای با محکوم کردن سرکوب و فشار مستمر بر سینماگران، خواستار آزادی «فوری و بی‌قید و شرط» رسول‌اف و آل‌احمد شدند. بر اساس اعلام خبرگزاری «ایرنا»، این دو فیلمساز به «ارتباط با ضدانقلاب» و «التهاب‌آفرینی و برهم زدن امنیت روانی جامعه» در جریان ریزش ساختمان متروپل آبادان متهم شده‌اند.
پیش‌تر ایرنا گزارش کرده بود، بازداشت این دو شهروند در ارتباط با بیانیه «تفنگت را زمین بگذار» بوده است.
«سازمان حقوق بشر ایران» با انتشار بیانیه‌ای، اقدام نیروهای امنیتی در بازداشت این سینماگران را «نقض فاحش آزادی بیان» و «آزادی‌های اساسی شهروندان» دانست و خواستار آزادی آنها شد.
البته داستان دستگیری یا توقیف آثار سینماگران منتقد، قصه جدیدی نیست. از ابتدای انقلاب اسلامی، نهادهای مختلفی در ایران از وزارت ارشاد و حوزه هنری گرفته تا بخش‌هایی از سپاه و قوه قضاییه شکل گرفته‌اند تا از انتشار هر گونه اثری که نشانی از نقد در آن دیده می‌شود، به شکل‌های مختلف جلوگیری کنند.
تاکنون بیش از ۲۳۰ فیلم‌سینمایی ایرانی توقیف شده است و برخی از فیلمسازان دستگیر یا از ادامه فعالیت منع شده‌اند. مستند «تازه نفس‌ها» به کارگردانی کیانوش عیاری و فیلم‌های سینمایی «زنده باد» ساخته خسرو سینایی، «میراث من جنون» کاری از مهدی فخیم‌زاده، «گفت هر سه نفرشان» و «آقای هیروگلیف» ساخته‌های غلامعلی عرفان و «انفجار» کاری از ساموئل خاچیکیان جزو نخستین آثار سینمایی پس از انقلاب است که به محاق توقیف رفتند.
البته به‌همان اندازه که عمر انقلاب اسلامی بیشتر شد، قوانین مربوط به ساخت و اکران فیلم‌ها نیز به‌همان نسبت سختگیرانه‌تر شد. تبلیغ علیه نظام، اقدام علیه امنیت ملی، توهین به روحانیت و سیاه‌نمایی جزو عنوان‌هایی است که به‌واسطه آن فیلم‌های زیادی توقیف شدند.
فهرست فیلم‌های توقیف شده بسیار طولانی است، اما برخی فیلمسازان به‌مفهوم واقعی کلمه رکورد دارند. ابوالفضل جلیلی جزو کارگردان‌هایی است که به‌جز تعداد بسیار اندکی، تمامی فیلم‌هایش توقیف شده است. این اتفاق در شرایطی شکل گرفته که تهیه‌کنندگی بیشتر فیلم‌های او را شبکه دو صدا و سیما برعهده داشته است. جعفر پناهی نیز با ۵ فیلم‌سینمایی توقیف‌شده از دیگر رکوردداران این عرصه به‌شمار می‌رود.
علی حاتمی، بهرام بیضایی، کمال تبریزی، محسن مخملباف، داریوش مهرجویی، داود میرباقری، علیرضا داودنژاد، کیانوش عیاری، عباس کیارستمی، بهمن فرمان آرا، ابراهیم حاتمی‌کیا و بهمن قبادی که جزو کارگردان‌های شناخته‌شده ایرانی هستند، بیش از یک فیلم توقیف‌شده دارند.
حتی احمدرضا درویش که عنوان سازنده پرهزینه‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران با نام «دوئل» را یدک می‌کشد نیز از تیغ تیز توقیف در امان نبوده است.
محمد رسول‌اف جزو آخرین قربانیان سینمای ایران است که با توقیف گسترده آثارش و حکم زندان قوه قضاییه مواجه شده است. طی چند سال گذشته نزدیک به همه ساخته‌های او شامل فیلم‌های سینمایی گاگومان، جزیره آهنی، کشتزارهای سپید، به امید دیدار، دست‌نوشته‌ها نمی‌سوزند و لِرد توقیف شده‌اند. این کارگردان مستندی نیز درباره بکتاش آبتین ساخته که مجالی برای نمایش عمومی نیافته است.
رسول‌اف فیلمساز و کارگردان سینمای اجتماعی ایران که یک بار سال ۸۸ و بار دیگر سال ۹۶ دستگیر شده بود، از سوی دادگاه انقلاب تهران به یک سال حبس تعزیری، ۲ سال ممنوع‌بودن خروج از کشور و محرومیت از عضویت در حزب‌ها و گروه‌های سیاسی و اجتماعی محکوم شده است. وی یکی از آخرین سینماگرانی است که به خاطر ساخت فیلم‌های اجتماعی با مشکل توقیف و زندان مواجه می‌شود.
رسول‌اف در دومین دستگیری‌اش در سال ۹۶ به کمپین بین‌المللی حقوق بشر گفته بود: «[بازجوها] اصرار بر سیاه‌نمایی در آثارم داشتند. اینکه قصد مخدوش‌کردن ارزش‌های انقلاب را دارم. یکی از بازجوها به صراحت گفت از نظر آنها سینمای مستقل یک جوک است و باید تعطیل شود. من هم گفتم اگر سینمای مستقل جوک است چرا نمی‌گذارید جوک‌هایم را تعریف کنم؟ درباره یکی از داستان‌های فرعی «لِرد» مورد سوال قرار گرفتم. آنها پافشاری می‌کردند «لِرد» دفاع از بهاییت است. من هم توضیح دادم یکی از داستان‌های فرعی فیلم به موضوع تبعیض در ایران می‌پردازد. من در فیلمم مدافع هیچ گروه یا هیچ ایدئولوژی خاصی نیستم، اما این حق من است که به نادیده گرفته‌شدن حداقل حقوق انسانی گروه‌هایی از مردم توسط حاکمیت، اعتراض کنم.»
وی تاکید کرده بود: «به وضوح گفتند از حرفه فیلم‌سازی محروم می‌شوی. گفتند برای تکمیل پرونده احتیاج به بازجویی‌های بیشتر است که ممکن است ماه‌ها طول بکشد.»
نکته آزاردهنده این است که تمامی فیلم‌های سینمایی که قرار است ساخته یا اکران شوند، ابتدای برای دریافت پروانه تولید و پس از ساخته‌شدن، برای دریافت مجوز اکران به وزارت ارشاد ارایه می‌شوند. کم نیستند آثار سینمایی که حتی پروانه تولید و مجوز اکران دارند، اما باز هم بر پرده نمی‌روند. به دیگر سخن، هیچ تضمین یا قاعده مشخصی وجود ندارد برای اینکه یک فیلم‌سینمایی امکان تولید یا اکران پیدا کند.