بی‌برقی آن هم در تابستان گرم، با وجود همه‌گیری گسترده کرونا و نیاز مبرم بیماران به اکسیژن و دستگاه‌های حیاتی بیمارستانی، مشکلی جدی است که این روزها در کنار سایر مشکلات، گریبانگیر ایرانی‌ها شده است.
صنعت برق جزو صنایع مادر محسوب می‌شود، اما به نظر می‌رسد طی سال‌های اخیر با همه تلاش‌هایی که در این زمینه صورت گرفته، مشکل تامین برق به اندازه نیاز جمعیت ایران هنوز پابرجا مانده و این روزها همین موضوع تبدیل به یکی از دغدغه‌های جدی مردم و مسئولان شده است.
“محمدحسن متولی‌زاده” مدیرعامل توانیر در پاسخ به علت خاموشی‌های بی‌موقع و بدون برنامه اخیر گفته امسال گرمای بسیار شدید باعث شده است تا مصرف برق افزایش یابد. حدود 5 تا 6 هزار مگاوات مصرف برق پمپ‌های چاه‌های کشاورزی است. مساله بعدی دستگاه‌های سرمایشی است که بسیار زودتر از موعد وارد مدار شدند و ۴۰ درصد از مصرف را به خود اختصاص داده است. در ضمن گرمای شدید و خشکسالی بی‌سابقه در ۵۰ سال گذشته موجب رشد ۲۰ درصدی مصرف برق در کل کشور شده است.
“اسحاق جهانگیری” معاون اول رییس‌جمهور در حاشیه جلسه هیات دولت تاکید کرده است بین تولید و مصرف برق فاصله وجود دارد و مهم‌ترین کاری که وزارت نیرو باید انجام دهد، مدیریت این فاصله است. وی افزایش تولید برق را نزدیک به ناممکن دانسته است. زیرا تمامی نیروگاه‌ها با ظرفیت کامل در حال تولید برق هستند.
بر اساس آمار در حال حاضر تولید برق در ایران حدود ۵۵ هزار مگاوات تخمین زده می‌شود، اما تقاضای برق بیش از ۶۵ هزار مگاوات است.
فرسودگی شبکه برق ایران و نبود سرمایه‌گذاری لازم
شبکه توزیع برق ایران در دهه ۵۰ خورشیدی طراحی شده است و تغییر الگوی مصرف و افزایش جمعیت در سال‌های اخیر موجب شده است که شبکه توزیع پاسخگوی نیاز کنونی نباشد.
بر اساس آمارهای وزارت نیروی ایران دست‌کم ۳۰ درصد از شبکه توزیع برق کشور فرسوده است که شامل 8 نیروگاه می‌شود و میزان برق آن حدود ۴ هزار و ۵۰۰ مگاوات است. این موضوع باعث شده است تا برق تولیدی هدر برود.
“جواد امام” معاون وزیر نیرو در دولت خاتمی یکی از علت‌های اصلی خاموشی‌های اخیر را کمبود سرمایه‌گذاری در گذشته عنوان کرد. به باور وی در 8 سال دولت محمود احمدی‌نژاد با وجود درآمدهای نجومی نفت، به اندازه کافی در صنعت برق سرمایه‌گذاری صورت نگرفته است.
او تاکید می‌کند نیروگاه‌ها و شرکت‌های وزارت نیرو را در گذشته به “بخش‌های خصولتی” واگذار کردند و امروز این وزارت‌خانه باید برق را به یک و نیم تا دو برابر قیمت از این بخش‌ها بخرد و به نصف قیمت به مردم بفروشد.
“حسن روحانی” رییس‌جمهور ایران نیز گفته است تحریم‌های آمریکا در دوره ترامپ مانع 4 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در بخش برق و آب شده و تصویب‌نشدن لایحه‌های مربوط به گروه ویژه اقدام مالی (FATF) روابط بانکی ایران با دنیا را قطع کرده است.
استخراج رمزارز توسط نهادها و سازمانهای خاص
“جواد امام” به ایلنا گفته است نهادها و سازمانهای خاص اقدام به راه‌اندازی مزرعه استخراج ارزهای دیجیتال کرده‌اند و در ماه‌های گذشته مسئولان توانیر اعلام کردند در جریان تلاش ماموران این شرکت برای جمع آوری مراکز استخراج رمزارز، به آن‌ها تیراندازی شده است.
“ابوذر صالحی” مدیر روابط عمومی توانیر در این باره به خبرآنلاین گفته است از دی ماه 1399 تا کنون رشد بالایی در ماینرها داشته‌ایم که فشار زیادی به شرکت برق آورده است. ماینرها برای ماینینگ در کنار برق به اینترنت نیاز دارند. با رصد برق و قطع کردن اینترنت در نقاط مختلف، می‌توان مراکز استخراج را شناسایی کرد، اما نکته خطرناک و البته تاسف‌بار این است که این روزها ماینرها به شبکه خانگی راه یافته‌اند و مردم عادی وارد استخراج رمز ارزها شده‌اند.
“محمد باقر نوبخت” رییس سازمان برنامه و بودجه ایران نیز اعلام کرد در دولت‌های یازدهم و دوازدهم حدود ۲۰ هزار مگاوات به ظرفیت نیروگاهی برق افزوده شده است. با این حال، در یک سال اخیر یکی از متهمان خاموشی‌ها و کمبود برق مراکز غیر مجاز استخراج رمز ارزها است که ۵۷۰ مگاوات برآورد شده است.
“علی بخشی” رییس هیات مدیره سندیکای برق پیش از این به خبرگزاری مهر گفته بود که میزان مصرف برق برای استخراج رمز ارزها در ایران بیش ۶ تا ۷ هزار مگاوات است. به نظر می‌رسد این رقم نزدیک به واقعیت است و می‌تواند شکاف بین تولید و مصرف را تا حد زیادی پر کند.
“مصطفی رجبی مشهدی” سخنگوی صنعت برق گفته است تعداد ماینرهای کشف و جمع‌آوری شده تاکنون ۱۹۶ هزار و ۲۳۳ دستگاه بوده که توان برق مصرفی این تعداد ۵۷۰ مگاوات تخمین زده شده است و با کشف اینها توانسته‌ایم این میزان را از شبکه جدا کنیم.
راهکارهای موجود
یکی از راه‌هایی که برای حل مشکلات موجود مطرح می‌شود اصلاح قیمت پایین برق است؛ موضوعی که از یک سو مصرف بی‌رویه برق خانگی را در پی دارد و از سوی دیگر منجر به استفاده غیرمجاز در بخش استخراج رمزارزها می‌شود. هر چند ارزان قیمت بودن برق در ایران موضوعی درست است، اما باید در نظر گرفته شود که با وجود فشار اقتصادی شدیدی که بر مردم وارد می‌شود، افزایش قیمت برق در حال حاضر منطقی نیست.
از دیگر راهکارهای موجود می‌توان به استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر همانند انرژی باد و خورشید برای نیروگاه‌های برق اشاره کرد. با توجه به اینکه اکنون حدود 80 درصد از برق تولیدی در ایران به‌وسیله نیروگاه‌های حرارتی و با استفاده از سوخت‌های فسیلی انجام می‌شود، راه‌اندازی نیروگاههایی که از انرژی‌های تجدیدپذیر استفاده کنند، می‌تواند به مشکل کمبود تولید برق در کشور کمک قابل‌توجهی کند.
افزایش ظرفیت یا تعداد نیروگاههایی که از سوخت هسته‌ای استفاده می‌کنند هم می‌تواند راهکار دیگری برای رفع مشکل کم‌برقی در ایران باشد. به‌ویژه که نیروگاه‌های برق‌آبی با توجه به کمبود آب در طول سال با مشکل مواجه می‌شوند، اما سوخت هسته‌ای امکان تامین مداوم را دارد.
البته همه اینها که گفته شد، نیازمند سرمایه‌گذاری است. با توجه به اینکه اقتصاد ایران به‌شدت درگیر مشکل کمبود بودجه به خاطر تحریم است و از طرف دیگر امکان سرمایه‌گذاری خارجی با توجه به نپذیرفتن “اف‌ای‌تی‌اف” از سوی ایران وجود ندارد، دولت جدید باید هر چه زودتر برای حل این مشکلات تدبیری به‌کار گیرد.