متیو پتی
بیش از 50 تن از متخصصان روابط بین‌الملل و امور خاورمیانه نامه‌ای را امضا کرده‌اند که در آن از رییس‌جمهور منتخب جو بایدن خواسته شده است به سرعت به برجام بازگردد.
رییس‌جمهور دونالد ترامپ از این توافق خارج شده است و فشارهای اقتصادی و نظامی را جایگزین آن کرده است. دولت ترامپ اصرار داشت بگوید هدف از این اقدام، رسیدن به توافقی بهتر است، اما مقام‌های سابق دولت او می‌گویند هدف واقعی ساقط کردن دولت ایران بود.
بایدن قول داده است که به توافق هسته‌ای بازگردد. از نظر او کارزار فشار حداکثری شکست خورده و بازگشت به برجام اولین گام برای رسیدن به راه حل دیپلماتیک فراگیر با ایران است. با این حال، امکان دارد در این مسیر با موانع سیاسی داخلی مواجه شود.
در این نامه آمده است: “ایران و ایالات متحده دو بار تا آستانه جنگ پیش رفته‌اند. ایران برنامه هسته‌ای خود را به عنوان اهرم فشار در برابر تحریم‌های آمریکا توسعه داده است و مردم ایران میان تحریم‌ها و سرکوب دولت خرد شده‌اند. ایالات متحده خودزنی کرده و در مسیر مخربی قرار گرفته است که به سادگی نمی‌تواند از آن خارج شود.”
در ادامه این نامه که به ابتکار شورای ملّی ایرانیان آمریکا نوشته شده، آمده است: “پیشنهاد می‌شود دولت به سرعت کانال‌های دیپلماتیک را احیا کند، دستور اجرایی سال 2018 ترامپ برای خروج از برجام را لغو کند، با قدرت‌های جهانی حاضر در برجام جلسه داشته باشد و تحریم‌های ایران در موارد مرتبط با بیماری کرونا را بردارد.”
چند تن از افراد مرتبط با موسسه “کوئینسی برای حکمرانی مسئولانه” این نامه را امضا کرده‌اند. در میان این افراد نام اَندرو باچویچ رییس موسسه، تریتا پارسی معاون اجرایی موسسه، استفن ورتهایم معاون بخش تحقیق و سیاست‌گذاری و جوزف سیرینسیون کارشناس برجسته موسسه دیده می‌شود.
جرمی بن-آمی رییس گروه چپ‌گرا و طرف‌دار اسراییل، جی استریت دستیار سابق وزیر خارجه در امور منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای، مارک فیتزپاتریک و لارا فریدمن رییس موسسه صلح خاورمیانه نیز از دیگر اسامی برجسته‌ای هستند که در میان امضاکنندگان نامه دیده می‌شود.
جنگ طلبان آمریکایی و برخی از دولت‌های خاورمیانه اعتقاد دارند بایدن باید بازگشت به برجام را به تعویق بیندازد و فشار بر ایران را ادامه دهد.
جان هانا مشاور ارشد بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها در مقاله دسامبر 2020 خود در فارن پالیسی نوشت: “بایدن باید به‌جای هدر دادن اهرم فشار ایجاد شده توسط کارزار فشار حداکثری ترامپ، برای احیای یک توافق ناقص کنترل تسلیحاتی، از آن برای رسیدن به توافقی بهتر استفاده کند.”
مارک دوبوویتز مدیر ارشد اجرایی بنیاد نیز در آگوست 2020 تعهد داد که سازمان او در کنار حزب جمهوری‌خواه و اسراییل، علیه برجام لابی کند. مقام‌های اسراییلی در هفته‌های گذشته علیه بازگشت ایالات متحده به برجام فعالیت کرده‌اند و اسراییل ماه پیش یکی از دانشمندان هسته‌ای ارشد ایران را ترور کرد.
مقام‌های ایرانی اعلام کرده‌اند بدون بازگشت ایالات متحده به برجام، تمایلی به مذاکره ندارند و متخصصان معتقدند ادامه فشار، رسیدن به توافق را مشکل‌تر می‌کند.
پل پیلار افسر اطلاعاتی سابق و یکی از امضاکنندگان نامه، در مطلب ماه گذشته خود در وب‌سایت حکمرانی مسئولانه، با استفاده از تحریم‌های ترامپ به عنوان اهرم فشار مخالفت کرد. او معتقد است ادامه تحریم‌ها بدون توجه به اقدام‌های ایران باعث دلسردی رهبری این کشور نسبت به مذاکره می‌شود.
در نامه شورای ملّی ایرانیان آمریکا آمده است: “به‌جای زدن ضربه بیشتر به موقعیت مذاکره‌کنندگی آمریکا، برای احیای کانال‌های دیپلماتیک باید اقدامی فوری انجام شود. احیای دیپلماسی سخت خواهد بود، اما احتمال دارد نجات برجام وابسته به پنجره زمانی باشد. ادامه کارزار فشار حداکثری بر ایران می‌تواند موجب بسته شدن پنجره مذاکره با ایران شود. این احتمال در صورت لغو پادمان‌های بیشتر از سوی ایران یا روی کار آمدن یک دولت تندرو در این کشور بیشتر می‌شود.”
مقام‌های ایرانی دوشنبه اعلام کردند در پیروی از قانون تصویب شده در مجلس این کشور، غنی‌سازی 20 درصدی را آغاز خواهند کرد. این اقدام، ایران را در آستانه تولید اورانیوم تسلیحاتی قرار می‌دهد، اما وزیر امور خارجه جواد ظریف گفته این اقدام در صورت بازگشت همه طرف‌های برجام به تعهدات‌شان برگشت‌پذیر است.
بر اساس برجام، ایالات متحده و پنج قدرت جهانی دیگر موافقت کردند در برابر اعمال محدودیت بر برنامه هسته‌ای ایران، تحریم‌های اقتصادی علیه این کشور را لغو کنند. دولت ترامپ در سال 2018 این تحریم‌ها را دوباره برقرار کرد و ضربه سختی به اقتصاد ایران وارد کرد. ایران نیز در پاسخ برنامه تحقیقات هسته‌ای خود را سرعت داد. هم‌چنین ایران و ایالات متحده علیه یک‌دیگر عملیات‌های مخفیانه انجام داده‌اند و با هم تقابل نظامی داشته‌اند.
پدافند هوایی ایران در جولای 2019 یک پهپاد آمریکایی را ساقط کرد و ترامپ دستور مقابله به مثل داد، اما کمی بعد از این اقدام عقب نشست. پس از ترور سپهبد قاسم سلیمانی از سوی ایالات متحده در ژانویه 2020 و حمله موشکی متقابل ایران به پایگاه هوایی آمریکا نیز دو کشور تا آستانه جنگ پیش رفتند. هم‌چنین به‌دلیل پاسخ به تهدیدهای ایران، تعداد نیروهای آمریکایی در منطقه افزایش پیدا کرد.
نامه شورای ملّی ایرانیان آمریکا یادآور نامه سال 2002 چاپ شده در روزنامه نیویورک تایمز است که در آن 33 متخصص روابط بین‌الملل نسبت به اشغال بسیار نزدیک عراق هشدار داده بودند. چند تن از امضاکنندگان آن نامه، از جمله رابرت جرویس استاد دانشگاه کلمبیا، استیون والت استاد دانشگاه هاروارد و جان مرشیمر استاد دانشگاه شیکاگو نامه شورای ملّی ایرانیان آمریکا را نیز امضا کرده‌اند.