مازیار شیبانی‌فر
فاجعه ساقط‌شدن هواپیمای PS752 توسط موشک‌های پدافند سپاه پاسداران، بار دیگر با انتشار گزارش تحقیقی از سوی اگنس کالامارد گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد یادآوری شد. مطالب اعلام شده از سوی وی، بازتاب بسیار گسترده‌ای در رسانه‌های مختلف جهان داشته است.
گاردین در مقاله‌ای آورده است: اگنس کالامارد به عنون گزارشگر ویژه سازمان ملل در مورد اعدام‌های غیرقانونی یا خودسرانه نامه‌ای 45 صفحه‌ای به دولت ایران تحویل داد که سه‌شنبه گذشته در معرض دید عموم قرار گرفت. وی در این گزارش یافته‌های خود از تحقیقات شش ماهه در مورد فاجعه ساقط‌شدن هواپیمای اوکراینی را بیان و از همکاری‌نکردن ایران ابراز ناخرسندی کرد و به این موضوع اشاره کرده است که بسیاری از پرسش‌های وی را بی‌پاسخ گذاشته‌اند.
وی رفتار دولت تهران با خانواده قربانیان را به شدت محکوم کرد. زیرا به گفته وی این خانواده‌ها مورد آزار و اذیت و تهدید قرار گرفته‌اند. هم‌چنین دولت ایران از بازگرداندن بقایای اجساد و وسایل شخصی قربانیان به بازماندگان خودداری کرده و آنها را به همراهی با مراسم تشییع جنازه قربانیان و نام‌گذاری آنها با عنوان “شهید” وادار کرده است.
کالامارد به گاردین گفت: “در بهترین حالت، آن‌چه در این‌جا داریم تداوم رفتارهای نادرست است… تا حدی که به نظر من، پرونده در یک دادگاه کیفری، مجرم‌انگارانه و بدون چشم‌پوشی باید مطرح شود.”
وی افزود: سرنگون‌کردن این هواپیما “نیازمند صدور کیفرخواست گسترده و جدی علیه مقام‌های نظامی و غیرنظامی ایران به دلیل نقض تعهدهای حقوق بشری آنها است”.
مقام‌های ایرانی اعلام کرده‌اند که یک‌سری مشکلات فنی و خطاهای انسانی منجر به این فاجعه شده است، اما کالامارد تاکید کرد که تهران به پرسش‌های آنها پاسخ مناسبی نداده است.
گزارش‌های ضد و نقیضی در مورد دستگیری و پیگرد قانونی نیروهای نظامی مسئول موشک‌انداز منتشر شده است، اما کالامارد گفت: “از نظر مسئولیت‌پذیری، متاسفانه نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم كه ایران فرماندهان رده بالا یا حتی میانی را متهم كند. تعداد زیادی از مقام‌های رده بالای ایران باید متهم شوند. هیچ مدرکی وجود ندارد که برای ایجاد امنیت بیش‌تر، ایران تغییرهای اساسی در سیستم خود به وجود بیاورد که به تکرار‌نشدن همان اشتباه‌ها منجر شود.”
خبرگزاری فارس: اظهارات کالامارد غیرمنطقی و آلوده به سیاسی‌بازی است
خبرگزاری فارس در گزارشی آورده است: وزارت امور خارجه ایران چهارشنبه این هفته در بیانیه‌ای، اگنس کالامارد گزارشگر ویژه سازمان ملل در مورد هواپیمای اوکراینی ساقط‌شده را به دلیل اظهارات غیرمنطقی و آلوده به سیاسی‌بازی مورد نکوهش قرار داد.
سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه ایران چهارشنبه اعلام کرد بر اساس قطع‌نامه 5/44 کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل، موضوع هواپیمای اوکراینی در چارچوب ماموریت و صلاحیت گزارشگر ویژه قتل‌های غیرقانونی و خودسرانه نیست.
وی با اشاره به اینکه کالامارد باید منتظر گزارش فنی حادثه و کیفرخواست متهمان بماند، افزود: “گزارش فنی حادثه مطابق با استانداردهای بین‌المللی، 29 دسامبر 2020 تهیه و به کشورهای مربوط ارسال شده است. تاکنون 3 کشور نظر فنی خود را در مورد این گزارش به مقام مربوط ارسال کرده‌اند و بیش‌تر آنها گزارش فنی را مورد تایید قرار داده‌اند. کیفرخواست برای مظنونان حادثه به زودی صادر می‌شود.”
وی خاطرنشان کرد شاید یکی از دلایل شتاب بی‌دلیل کالامارد، استعفای وی از سمت گزارشگر ویژه باشد و او به این وسیله خواسته است جانشین خود را در برابر عمل انجام شده قرار دهد. شاید هم به او وعده داده شده است فرصت‌های شغلی جدیدی در برخی از سازمان‌های غیردولتی به وی پیشنهاد شود.
سی‌بی‌سی: کالامارد مقام‌های ایرانی را به نقض حق حیات 176 نفر متهم کرد
رسانه کانادایی سی‌بی‌سی در گزارشی بلند آورده است: اگنس کالامارد گزارشگر ویژه سازمان ملل، مقام‌های ایرانی را به نقض حق حیات 176 نفری متهم کرد که در اثر اصابت موشک به هواپیمایPS752 خطوط هوایی اوکراین توسط دو موشک زمین به هوا کشته شدند.
بر اساس نتایج تحقیقی که توسط دو تن از کارشناسان سازمان ملل صورت گرفته است، مقام‌های ایرانی در زمینه ساقط‌شدن هواپیمای اوکراینی مرتکب چندین مورد نقض حقوق بشر و قوانین بین‌الملل شده‌اند.
کالامارد در گزارش خود نتیجه گرفته است که ایران با توسل به ابزار کُشنده و رعایت‌نکردن اقدام‌های احتیاطی مناسب “حق حیات” 176 نفر را نقض کرده است. زیرا در شرایطی به واحدهای نظامی خود اجازه نظارت بر پرواز هواپیماهای غیرنظامی داده که این کشور با افزایش تنش‌های نظامی با ایالات متحده مواجه بوده است.
وی در نشست خبری مجازی خود تاکید کرد: “در نتیجه این نقض روشمند و ناکامی مقام‌های ایرانی در انجام تعهدهای خود در زمینه حقوق بشر، جان 176 نفر از دست رفت و بسیاری دیگر آسیب دیدند. خانواده‌های قربانیان و در واقع جامعه ایرانی… بدون پاسخی که شایسته آنها است، باقی مانده‌اند. ذهن آنها بارها و بارها با این پرسش متلاشی می‌شود که: چه‌طور ممکن است این اتفاق افتاده باشد؟”
کالامارد به دلیل ناموفقیت ایران در بستن حریم هوایی، به خاطر احتمال حمله آمریکا، دولت ایران را مقصر دانست و یادآور شد که این بی‌توجهی به مفهوم “بی‌توجهی‌کردن” به قوانین بین‌المللی حقوق بشر است.
بر اساس این گزارش، فرمانده نیروی هوافضای سپاه گفته است که این واحد نظامی فقط 10 ثانیه برای تصمیم‌گیری درباره شلیک موشک فرصت داشته است، اما کالامارد در این باره گفت تحقیقات وی نشان می‌دهد که این واحد دست‌کم 45 ثانیه برای ارزیابی هدف، زمان داشته است.
کالامارد از طریق ایمیل به سی‌بی‌سی نیوز گفت تحقیقات وی شامل بررسی تمامی اسناد موجود از ایران، بررسی اطلاعات فنی و نظامی در مورد واحدهای موشکی، گفت‌وگو با تعداد زیادی از متخصصان رادار و مسایل نظامی و تجزیه و تحلیل تمامی اطلاعات در چارچوب قانون بوده است.
رالف گودیل مشاور ویژه نخست‌وزیر کانادا در این پرونده گفته است که الگوی رفتاری ایران اوتاوا را متقاعد کرده است که نمی‌تواند به روایت ایران از اتفاق‌های این پرونده اعتماد کند.
پیام اخوان دادستان پیشین سازمان ملل در لاهه گفته است: “این گزارش ممکن است به شورای حقوق بشر سازمان ملل تقدیم شود و می‌تواند در آینده به عنوان پایه قطعنامه‌های حقوق بشر مصوب مجمع عمومی سازمان ملل یا به عنوان مدرکی در دادرسی‌های بین‌المللی مورد استفاده قرار گیرد.”
رویترز: سخنگوی وزارت امور خارجه سخنان کالامارد را ناپخته خواند
رویترز نوشت: رسانه‌های ایرانی اعلام کرده‌اند گزارش تحقیقی گزارشگر ویژه سازمان ملل مبنی بر هم‌خوانی نداشتن توضیح‌های ارایه شده از سوی ایران درباره ساقط‌شدن هواپیمای مسافربری اوکراین در سال گذشته، “اظهاراتی ناپخته” است و ایران این اظهارات را رد می‌کند.
اگنس کالامارد گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد در مورد اعدام‌های غیرقضایی، مختصر یا خودسرانه، سه‌شنبه گذشته اعلام کرد هیچ مدرک مشخصی برای هدف قرار دادن هواپیما به طور عمدی پیدا نکرده است، اما ایران نتوانسته تصادفی بودن این اتفاق را ثابت کند.
سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در این باره اعلام کرد که “حوزه فعالیت کالامارد هیچ ارتباطی با این پرونده ندارد.”
کالامارد که یک تحقیق شش ماهه در مورد پرونده تحت ماموریت جهانی خود انجام داده است، سه‌شنبه گفت که ایران به درخواست‌های دقیق او پاسخ نداده است. خطیب زاده وی را به عجله در بیان اظهاراتش متهم کرد.
سی‌تی‌وی نیوز: آیا ساقط شدن هواپیمای PS752 عمدی بوده است؟
سی‌تی‌وی نیوز نیز در گزارشی با اشاره به موضوع نامه آورده است: اگنس کالامارد اعلام کرد: “هم‌خوان‌نبودن توضیح‌های رسمی و بی‌پروایی دولت ایران در مورد اشتباه‌خواندن شلیک موشک، باعث به وجود آمدن این پرسش در ذهن بسیاری افراد از جمله من شده است که آیا ساقط‌شدن هواپیمای PS752 عمدی بوده است؟”
وی تاکید کرد دسامبر 2020 نامه‌ای به دولت ایران ارسال و در آن جزییات تحقیقات خود و درخواست پاسخ به برخی پرسش‌ها را مطرح کرده، اما هنوز جوابی دریافت نکرده است.
خبرگزاری تسنیم: خطیب‌زاده گزارش کالامارد را غیر اصولی و جعلی خواند
به گزارش تسنیم، سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه ایران ضمن اینکه ادعاهای اگنس کالامارد را “غیراصولی، غیرحرفه‌ای و جعلی” خواند، تاکید کرد: “چارچوب‌های قانونی و فنی مشخص و مفصلی برای پرداختن به این موضوع در حقوق بین‌الملل وجود دارد؛ حوزه فعالیت گزارشگر هیچ ارتباطی با این چارچوب‌ها و مقررات ندارد.”
هم‌چنین، وی هشدار داد که مداخله “ناپخته و بی‌اساس” کالامارد در مورد این مسئله ممکن است تاثیرهای غیرسازنده‌ای بر روند قانونی داشته باشد.
فرانس 24: ارزیابی‌های فنی کارشناسان با گفته‌های مقام‌های ایران مغایرت دارد
به گزارش فرانس 24، کالامارد به خبرنگاران گفت: “نگران‌کننده‌ترین مسئله این است که توضیح‌های مقام‌های ایرانی در مورد اشتباه یا اشتباه‌هایی که مرتکب شده‌اند، به دقت مورد بررسی قرار نگیرد. روایت دولت ایران از اتفاق‌های این پرونده پر از تناقض است. واقعیت‌ها و ارزیابی‌های فنی بسیاری از کارشناسان با گفته‌های آنها مغایرت دارد. چرا ایران دروغ می‌گوید؟ کلمه مناسب دیگری برای روایت دولت ایران وجود ندارد.”
گلوبال نیوز: توضیح‌های تهران برخوردار از تناقض است
گلوبال نیوز دیگر رسانه کانادایی ضمن اشاره به نامه گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد نوشت: کالامارد اعلام کرده است که توضیح‌های تهران برخوردار از تناقض است. از جمله در مورد مدت زمان و شرایط برقراری ارتباط اپراتور پیش از شلیک موشک. وی تاکید کرد که هیچ اطلاعاتی در این مورد وجود ندارد که به چه دلیل پروازهایی که اوایل شب انجام گرفتند، هدف اصابت موشک قرار نگرفته‌اند.