حامد کاظم زاده، کلگری
پس از انتشار نخستین گزارش رسمی در رابطه با دخالت کشورهای خارجی در امور داخلی کانادا توسط کمیسیون تحقیق فدرال در مورد ادعای مداخله‌ی دولت‌های خارجی، نشست‌های جانبی و مشورتی برای گفتگو با رهبران جوامع کانادایی از ماه سپتامبر 2024 در پارلمان برگزار شد. یکی از این نشست‌ها در کمیسیون بررسی دخالت خارجی در دموکراسی کانادایی، دبیر کنگره ایرانیان کانادا به بررسی «اهمیت بیان دیدگاه‌های مختلف در یک جامعه دموکراتیک» پرداخت و پیشنهاداتی را برای مقابله با این تهدیدات به عنوان نماینده جامعه ایرانی ارائه کرد.
«مداخله خارجی فعالیتی عمدی و پنهانی است که یک کشور خارجی برای پیشبرد منافع خود غالبا به ضرر کانادا انجام می دهد. قانون سیسیس فعالیت‌های عوامل نفوذی خارجی را فعالیت‌هایی توصیف می‌کند که در کانادا یا در ارتباط به کانادا، به ضرر منافع این کشور، مخفیانه یا فریبکارانه صورت گرفته یا تهدیدی برای فردی به همراه داشته باشد. مداخله خارجی متمایز از رفتار عادی دیپلماتیک یا لابی‌های قابل‌قبول کشورهای خارجی بوده، به عمد پنهانی، بدخیم و فریبکارانه می‌باشد. کشورها زمانی از مرزهای دیپلماسی فراتر می‌روند که دست به فعالیت‌هایی زنند که شهروندان، ساکنان و موسسات ما را مورد تهدید قرار داده، شیوه زندگی ما را به خطر بیندازند، روندهای دموکراتیک ما را تضعیف کنند یا به رونق اقتصادی ما آسیب رسانند».
جملات فوق برگرفته از اطلاعیه رسمی سازمان اطلاعات امنیت کانادا به زبان فارسی، جهت آگاهی‌رسانی درباره مداخله خارجی در کانادا است. بعد از یک سری از جنجال‌های رسانه‌ای و سیاسی در تاریخ ۷ سپتامبر ۲۰۲۳، دولت کانادا کمیسیون عمومی بررسی دخالت خارجی در فرآیندهای انتخاباتی فدرال و نهادهای دموکراتیک را تأسیس کرد و قاضی ماری ژوزه هوگ، قاضی دادگاه استیناف کبک، به عنوان کمیسر این کمیسیون منصوب شد.
این کمیسیون کار خود را در دو مرحله انجام می‌دهد: مرحله اول بر روی دخالت‌هایی که چین، روسیه و دیگر بازیگران خارجی ممکن است در انتخابات فدرال ۲۰۱۹ و ۲۰۲۱ داشته‌اند و تأثیرات احتمالی آنها متمرکز بود. کمیسیون همچنین جریان اطلاعات در داخل دولت فدرال را در رابطه با این مسائل بررسی و اقدامات انجام‌شده در واکنش به این موارد را ارزیابی کرد.
مرحله اول شامل جلسات عمومی در ماه‌های مارس و آوریل ۲۰۲۴ بود و با انتشار گزارش اولیه کمیسر در ۳ می ۲۰۲۴ به پایان رسید. در مرحله دوم که هم‌اکنون در حال انجام است، کمیسیون ظرفیت بخش‌ها، آژانس‌ها، ساختارهای نهادی و فرآیندهای حکومتی فدرال را برای شناسایی، بازدارندگی و مقابله با چنین دخالت‌هایی بررسی خواهد کرد. جلسات عمومی درباره این مسائل در ماه‌های سپتامبر و اکتبر ۲۰۲۴ برگزار شد. تمامی گزارش نشست ها در وبگاه کمیسیون قابل دسترسی است.
در این دوره، کمیته امنیت ملی و اطلاعات پارلمان، گزارش ویژه درباره دخالت خارجی در فرآیندها و نهادهای دموکراتیک کانادا در دو نسخه اولیه و محرمانه به نخست‌وزیر در تاریخ ۲۲ مارس ۲۰۲۴ و سپس نسخه بازبینی‌شده و عمومی را در ژوئن ۲۰۲۴ به پارلمان ارائه کرد. این گزارش، چین را با عنوان مهم‌ترین منبع مداخله‌ی خارجی معرفی و تلاش‌های فراگیر و مداوم آن را ارزیابی می کند.
در این تحقیق اعلام شد که دروغ‌رسانی روسیه و کمپین‌های ارعاب مخالفین مرتبط با دولت های هند، پاکستان و جمهوری اسلامی ایران تهدیدی برای دموکراسی کانادایی هستند اما طی این تحقیقات ارتباط قابل اثباتی از مداخله‌ی این کشورها در انتخابات کانادا شناسایی نشده است.
این گزارش اذعان می‌کند که در سال ۲۰۱۹، مداخله در امور داخلی کانادا عمدتاً از سوی چین و به میزان کمتری از سوی هند و پاکستان صورت گرفته است. این تحقیق نشان می‌دهد که سازمان اطلاعات امنیت کانادا بر این باور است که مقامات پاکستانی سعی داشته‌اند سیاستمداران کانادایی پاکستانی‌تبار را مخفیانه تحت تأثیر قرار دهند.
همچنین، چین به حمایت مالی و دیگر حمایت‌ها از نامزدهای خاص خود پرداخته و با تهدید خانواده‌های چینی‌تبار کانادایی آنها را به حمایت از این نامزدها مجبور کرده است. دولت‌های چین و هند نیز با کمک‌های مالی پنهانی، سعی داشته‌اند انتخاب نامزدهایی را تسهیل کنند که کمتر از این کشورها انتقاد می‌کنند، و هدف این مداخلات از سمت چین، جلوگیری از حمایت چینی‌تبارها از احزاب محافظه‌کار بوده است.
یکی از بارزترین مداخلات مربوط به هان دونگ، نماینده‌ی پارلمان تورنتو است که پس از گزارش رسانه‌ها مبنی بر اینکه با میل خود در فرایند مداخله‌ی چینی‌ها شرکت کرده و با کمک دولت این کشور، کرسی خود را در سال ۲۰۱۹ به دست آورد، مجبور به خروج از حزب لیبرال گرفت. گزارش‌های طبقه‌بندی‌شده نشان می‌دهند که در انتخابات ۲۰۱۹، دانشجویان بین‌المللی چینی با استفاده از اسناد جعلی مجبور به رأی دادن به نفع هان دونگ شده‌اند. مدیر سازمان اطلاعات امنیت کانادا اعلام کرد که به نخست‌وزیر ترودو درباره تهدیدهای مرتبط با مداخله خارجی و موارد مشخصی از مداخلات چین، از جمله حمایت از ۱۱ نامزد و سرمایه‌گذاری صدها هزار دلاری، هشدار داده است.
حال با انتشار عمومی گزارش، قرار است کمیسیون تا پایان سال توصیه‌های نهایی خود را ارائه دهد. این کمیسیون در ماه‌های سپتامبر و اکتبر جلسات استماع عمومی برای بررسی ظرفیت کانادا در مقابله با مداخله خارجی برگزار کرد. در یکی از این جلسات در تاریخ دوم اکتبر 2024، امیرحسن قاسمی نژاد تفرشی، دبیر کنگره ایرانیان کانادا بر اهمیت شنیدن همه صداها در جامعه کانادایی تأکید کرد.
او اظهار داشت: «دخالت‌های خارجی می‌توانند از طریق خاموش کردن برخی صداها و تقویت صداهای دیگر، بر روند تصمیم‌گیری در کانادا تأثیر بگذارند». قاسمی نژاد توضیح داد که این نوع دخالت‌ها می‌تواند از سوی دولت‌های خارجی یا از طریق کانال‌های غیرمستقیم مانند نهادهای دولتی و شرکت‌ها یا اشخاص صورت گیرد.
در این گزارش تنها چهار بار به نام ایران اشاره شده است. به طور مثال در بند 25 در بخش بازیگران کلیدی تهدید، کمیته بر اساس اسناد سال 2019، خاطرنشان کرد که برخی کشورها از جمله هند، پاکستان و ایران در فعالیت های مداخله خارجی شرکت داشته‌اند. همچنین در بند 29 اشاره می‌کند که بر اساس گزارش رئیس سازمان اطلاعات امنیت کانادا در سال 2023، ایران همچنان به نظارت و سرکوب جوامع قومی فرهنگی ایرانی در کانادا ادامه می‌دهد.
این گزارش دخالت جمهوری اسلامی ایران در انتخابات کانادا را به‌طور جدی بررسی نمی‌کند و هیچ مدرکی برای مداخله ایران در انتخابات ارائه نمی‌دهد. این موضوع برای نمایندگان ایرانی‌تبار پارلمان اهمیت دارد، زیرا برخلاف همتایان چینی، هندی و پاکستانی خود، از اتهام دخالت خارجی در انتخاب شدنشان، مبرا هستند. قرار گرفتن نام ایران در فهرست «بازیگران خارجی» نیز نتیجه تلاش برخی فعالان ایرانی‌تبار کانادایی و حامیان حزب محافظه‌کار، و همچنین علی احساسی از حزب لیبرال، در سال ۲۰۲۳ است.
درخواست «کنگره ایرانیان کانادا» برای حضور در دو مرحله از کمیسیون بررسی دخالت‌های خارجی در انتخابات فدرال و سازمانهای دموکراتیک کانادا بعد از ارسال درخواست نامه در تاریخ ۸ فوریه ۲۰۲۴، توسط قاضی مسئول این کمیسیون تایید شد. قاضی ماری هوگ در نامه‌ای اشاره کرده که حضور این سازمان برای روند کار این کمیسیون مفید است و با درخواست آنها برای حضور و مشارکت در هر دو مرحله Factual و Policy موافقت دارد.
حضور نمایندگان کنگره ایرانیان کانادا در جلسات کمیسیون تحقیق به عنوان موفقیتی برای جامعه ایرانی در جهت تاکید بر شفافیت مالی نمایندگان و ارتباطات شفاف فعالان سیاسی و سازمانهای مردم نهاد با کارگزاران دولت‌های خارجی تلقی می‌شود. این حضور نشان می‌دهد که ایرانیان کانادا چه اعضای کنگره چه سایر سازمانهای ایرانی تبار در خصوص سیاست داخلی و مداخلات خارجی در کانادا حساس بوده و تلاش می کنند که در تصمیم‌گیری‌های سازمانی و فعالیت‌های اجتماعی، به منافع ملی کانادا و جامعه هم تبار خود اهمیت دهند.
در نهایت به باور اعضای این تیم تحقیقاتی، تأثیر مداخلات کشورهای خارجی هنوز نامشخص است و در نهایت اعضای این تیم به این نتیجه رسیدند که هیچ تهدیدی آن‌قدر قدرتمند نبوده که صداقت نتایج را به خطر بیندازد. همچنین باید اشاره کرد که اسناد منتشر شده در این تحقیق، باید با احتیاط بررسی شود چرا که شامل گزارش‌های تایید نشده و اطلاعاتی تک منبع یا ناقص می‌شوند که هنوز به تایید سازمان اطلاعات امنیت کانادا نرسیده است.