مازیار شیبانی‌فر
انتشار شاخص رقابت‌پذیری استعدادهای جهانی (The Global Talent Competitiveness Index) در سال 2021 نشان می‌دهد رقابت بر سر جذب و پرورش استعدادهای شاخص که بخشی از برنامه‌های کلان بسیاری از کشورهای جهان بود، به تازگی به رقابتی سنگین و یکی از راهبردهای کلان برای دستیابی کشورهای مختلف جهان به توسعه پایدار تبدیل شده است.
بر اساس آخرین گزارش این شاخص، کانادا رتبه سیزدهم را به خود اختصاص داده است؛ سوییس، سنگاپور، ایالات‌متحده، دانمارک، سوئد، هلند فنلاند، لوگزامبورگ، نروژ، ایسلند، استرالیا، انگلستان، کانادا، آلمان، نیوزیلند، ایرلند، بلژیک، اتریش، فرانسه و ژاپن در میان 20 کشور برتر رقابت‌پذیری استعدادها قرار دارند.
پیدایش همه‌گیری کرونا به رواج‌یافتن دورکاری منجر شد و بر پایه آن روش‌های جدیدی برای جذب استعدادها با استفاده از ارتباط‌های دیجیتال، در اختیار سازمان‌ها و کسب‌وکارهای بخش خصوصی در بسیاری از کشورهای جهان قرار داد؛ روش‌هایی که می‌رود رفته رفته تبدیل به روندی همیشگی شود.
بر همین اساس تحرک بین‌المللی استعدادها با پیدایش و گسترش همه‌گیری در جهان بازتعریف شده است. به این ترتیب که از گذشته همواره زمان و مکان حضور کارمندان سر کار موضوعی جدی به‌شمار می‌رفت، اما حالا ابزارهای دیجیتال و آن‌لاین افق‌های جدیدی به سوی برقراری تعادل میان حضور در محل کار و زندگی ایجاد کرده است.
شرایط نوین، بسترهای جدیدی فراهم کرده است که امکان بازگشت دولت‌ها به صحنه اصلی رقابت در جذب استعدادها را فراهم کرده است. به‌ویژه در کشورهایی که بسته‌های بازیابی اقتصادی در شکل‌دهی به بازارها و کسب‌وکارها رونق داده و امکان رقابت استعدادها در سال‌های پیش‌رو را فراهم کرده است.
در دوران پسا همه‌گیری، دولت‌ها می‌کوشند ضمن تزریق منابع مالی برای جلوگیری از فروپاشی گسترده مشاغل و ایجاد فضای مناسب برای شغل‌آفرینی، در زمینه قانون‌گذاری و نظارت بر محافظت از سلامت و انسجام اجتماعی شهروندان‌شان گام‌های موثری بردارند.
خوشبختانه، بسیاری از نهادهای دولتی در سراسر جهان با سرعت و قدرت به مشکلات اقتصادی ناشی از همه‌گیری واکنش نشان دادند. این امر به بسیاری از شرکت‌ها اجازه داد تا از نظر مالی سرپا بمانند و در مسیر اهداف استراتژیک خود – از جمله در زمینه استعدادیابی – پیش بروند. روند به‌نسبت سریعی که اقتصادهای بزرگ در زمینه رشد دوباره در پیش گرفته‌اند، کار را به‌جایی رسانده است که در برخی از بخش‌ها کلیدی با کمبود نیروی کار مواجه شده‌اند.
در شرایط اقتصادی نوپدید پس از کرونا، نابرابری‌های جهانی بار دیگر خودنمایی می‌کند. اقتصادهایی که نمی‌توانند در زمینه تحول دیجیتال رشد سریعی داشته باشند، دچار گسستی می‌شوند که موجب عقب‌ماندن در زمینه رشد اقتصادی‌شان خواهد شد.
در همین راستا یکی دیگر از یافته‌های نگران‌کننده، افزایش واگرایی بین اقتصادهای غنی و فقیر است. بانک جهانی گزارش داده است فقر در سراسر جهان در طول همه‌گیری افزایش یافته است و 125 میلیون نفر دیگر در جهان با درآمد کمتر از 2 دلار در روز زندگی می‌کنند.
داده‌ها نشان می‌دهد در سطح جهان، به‌طور معمول تنوع مشاغل زنان بیش از تعداد عنوان‌های شغلی مردان است، اما بروز همه‌گیری و به‌دنبال آن شهربندان‌ها و از دست رفتن برخی مشاغل، باعث اخراج بسیاری از کارمندان زن شده است. گسترش این دست اخراج‌ها می‌تواند بر هم زننده تعادل تنوع شغلی در بین مردان و زنان باشد.
اگر این تحولات ناشی از همه‌گیری مهار نشود، می‌تواند شکاف‌های اجتماعی در زمینه رفاه اقتصادی، برابری، تنوع و فراگیری را عمیق‌تر کند. مسایلی که در سال‌های اخیر با پیشرفت‌های قابل‌قبولی مواجه شده بود.
بازیابی اقتصاد پس از کرونا ممکن است نابرابری‌ها در میان کارگران را افزایش دهد. زیرا کارگرانی که در «بخش‌های بازیابی» همانند فناوری یا خرده‌فروشی خدمات نرم‌افزاری کار می‌کنند، فرصت‌های شغلی بیش‌تری نسبت به کسانی در اختیار دارند که شغل‌شان را به‌خاطر تعطیلی کسب‌وکارهای ناشی از همه‌گیری از دست داده‌اند!
در میان همه این مطالب، خبرهای دلگرم‌کننده‌ای در صحنه رقابت استعدادهای جهانی به گوش می‌رسد. به این خاطر که تعدادی از اقتصادهای جهانی با درآمد متوسط توانسته‌اند از پیشرفت و پویایی قابل‌توجهی برخوردار شوند.
برای نمونه، چین و روسیه که سال گذشته جزو کشورهای در تلاش برای افزایش رتبه‌بندی کشف و پرورش استعدادها بودند، در سال 2021 رشد چشمگیری داشته‌اند. در منطقه آمریکای جنوبی، شیلی در یک چهارم برتر رتبه‌بندی ظاهر شده و در خاورمیانه، امارات متحده عربی همچنان بالاترین جایگاه در زمینه جذب و حفظ استعدادها را به خود اختصاص داده است.
بررسی کلی شاخص رقابت‌پذیری استعدادها در سال گذشته نشان می‌دهد، رتبه‌های بالاتر این جدول در اختیار کشورهایی قرار دارد که از سطح درآمد بالاتری نیز برخوردارند. سیاست‌‌گذاری‌ها و طرح‌هایی که باعث افزایش توانمندی کشورهای توسعه‌یافته‌تر در زمینه جذب و پرورش استعدادها می‌شود، کمتر در معرض نوسان‌های مسایل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی حکومت‌ها قرار می‌گیرد و پایداری سرمایه‌گذاری در زمینه آموزش مداوم، تقویت مهارت‌ها و جذب و حفظ استعدادهای جهانی در کشورهای توسعه‌یافته مشهود است.
در رتبه‌بندی شاخص رقابت‌پذیری استعدادهای جهانی، اسراییل رتبه بیست‌ویکم، امارات متحده عربی بیست‌وپنجم، کره‌جنوبی بیست‌وهفتم، قطر سی‌وششم، چین سی‌وهفتم، عربستان سعودی چهل و یکم، بحرین چهل‌وچهارم، روسیه چهل‌وپنجم، عمان چهل‌وهشتم و هند هشتادوهشتم است. در این رتبه‌بندی ایران جایگاه یک‌صد را در اختیار دارد.
تانزانیا، کامرون، اوگاندا، نیکاراگوئه، کمبوجیه، زیمبابوه، لسوتو، مالاوی، بنگلادش، بورکینافاسو، گینه، ماداگاسکار، مالی، اتیوپی، بروندی، موزامبیک، آنگولا، جمهوری خلق کنگو، یمن و چاد در ۲۰ رتبه انتهایی این جدول قرار دارند.