مازیار شیبانی‌فر
در کشورهای مختلف جهان سیستم درمان به دو صورت کلی دولتی یا دولتی و خصوصی اداره می‌شود. در حال حاضر سیستم درمانی کانادا که حدود 40 سال قدمت دارد، به صورت دولتی اداره می‌شود و کیفیت و کمیت خدمات ارایه شده گاه انتقادهایی از سوی برخی شهروندان در پی دارد.
تمامی سیستم‌های درمانی در سراسر دنیا، ایرادها و برتری‌های خاص خود را دارد. به‌ویژه وقتی درباره میزان خدمات‌دهی بخش دولتی یا خصوصی بحث به میان می‌آید و از موضوع اقتصاد و سرمایه صحبت می‌کنیم، موضوع کیفیت و کمیت درمان تبدیل به اصلی‌ترین محل مناقشه می‌شود.
برتری‌ها و ایرادهای سیستم بهداشت و درمان کانادا
همان‌طور که اشاره شد، سیستم درمانی کانادا دولتی است. یعنی دولت در تمامی جزییات آن از تعیین سیاست‌ها تا حمایت‌های مالی دخالت دارد و به همین نسبت، برتری‌ها و ایرادهای خاص خود را به‌همراه می‌آورد.
مزایای سیستم مراقبت‌های بهداشتی کانادا:
- انتخاب پزشک و بیمارستان آسان و رایگان است.
- پوشش مراقبت‌های بهداشتی به شغل یا درآمد فرد بستگی ندارد؛ ثروتمندان و فقیران در سیستمی یکسان ویزیت و درمان می‌شوند.
- مالیات در سیستم مراقبت‌های بهداشتی کانادا بسیار اندک است و افرادی که مالیات نمی‌دهند هم می‌توانند از این سیستم بهره‌مند شوند.
- استفاده از سیستم مراقبت‌های بهداشتی کانادا بسیار مفید، آسان و ساده است.
- تمامی شهروندان و ساکنان دایم کانادا می‌توانند از خدمات درمانی رایگان استفاده کنند.
معایب سیستم بهداشت و درمان کانادا:
- زمان انتظار برای مراجعه به متخصص طولانی است. بر اساس گزارش سال 2017 میانگین زمان انتظار برای مراجعه به پزشک متخصص در کانادا حدود 21 هفته است.
- بیماران به‌طور معمول در مناطق شهری پوشش بهداشتی بهتری دریافت می‌کنند.
- ثروتمندان از خدمات بخش خصوصی بهره‌مند هستند.
البته سیستم بهداشت و درمان کانادا به مفهوم واقعی کلمه رایگان نیست. زیرا بخشی از هزینه‌های درمان از حق بیمه ماهانه یا سالانه از جیب شهروندان هزینه می‌شود. همچنین، گروهی از داروهایی که پزشکان تجویز می‌کنند، برای مردم هزینه در بر دارد.
انتقاد از دو سطحی‌کردن سیستم درمان کانادا
“ارین اوتول” رهبر حزب محافظه‌کار در جریان مبارزه‌های انتخاباتی اعلام کرده است که قصد دارد خدمات درمانی خصوصی (غیردولتی) را در کانادا به کار بگیرد. جاستین ترودو رهبر لیبرال‌های کانادا در این زمینه به او خرده گرفته است که وی قصد دارد سیستم درمان کانادا را دو سطحی (دولتی و خصوصی) کند.
این‌ها در حالی است که بر اساس آمار، به طور دقیق 55 درصد از کل هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی در کانادا تحت پوشش بیمه دولتی نیست. افزون بر اینکه، سیستم درمان کانادا بخشی از درمان‌ها از جمله در زمینه دندان‌پزشکی، داروهای تجویزی، سلامت روان و مراقبت‌های طولانی‌مدت را پوشش نمی‌دهد.
سیستم درمانی ایران، نمونه‌ای روشن از سیستم دو سطحی
“سیدمجید حسینی” عضو هیات علمی دانشگاه تهران و یکی از منتقدان سیستم بهداشت و درمان ایران گفته است: “یک قشر کوچک از پزشکان که ما به آنها مافیای پزشکی می‌گوییم درآمدهای نجومی کسب می‌کنند که به شدت با درآمد بقیه کادر درمان و حتی پزشکان عمومی فاصله دارد. این مافیای درمان، سالانه حدود 40 تا 50 هزار میلیارد تومان از منابع درمانی کشور را به جیب خود می‌ریزند و فقط 100 میلیارد تومان مالیات می‌دهند. یعنی مالیات چندانی نمی‌دهند.”
وی تاکید کرده است: “ناعدالتی در نظام درمان ساختاری است؛ یعنی فرآیندها ناعدالتی ایجاد می‌کند. مثلا فرآیند «پرکیس» ساختاری است که به پزشک می‌گوید تو باید به ازای هر بیمار یک مبلغی دریافت کنی؛ هرچند به عنوان استاد دانشگاه داری از بیمارستان حقوق می‌گیری و هرچند اضافه کار می‌گیری. پزشکی که دارد در یک بیمارستان خوب در تهران کار می‌کند می‌تواند یک میلیارد تومان از طریق پرکیس کسب درآمد کند، اما پزشکی که در بلوچستان است 5 میلیون می‌گیرد. یعنی ساختار پر کیس دارد ناعدالتی ایجاد می‌کند.”
دکتر حسینی خاطرنشان کرد: “ناعدالتی در نظام درمان، ناعدالتی در ساختار سرمایه‌داری پزشکی است که وزارت بهداشت و ارکان تصمیم‌گیری درمان پزشکی کشور را به سیستم اجرایی نظام سرمایه‌داری پزشکی تبدیل کرده است.”
حقیقت این است در جایی همانند ایران، پزشکان وارد کسب و کار سلامت شده‌اند. در چنین شرایطی، افرادی که ثروتمند نیستند حتی برای در اختیار گرفتن درمان یا داروهای ضروری هم دچار مشکل می‌شوند، اما هر روز بر تعداد کلینیک‌ها و بیمارستان‌هایی که به مراجعه‌کنندگان پولدار خود به‌روزترین خدمات پزشکی جهان را ارایه می‌دهند و ماهرترین متخصصان را به خدمت می‌گیرند یا در سود مراکز درمانی آنها را شریک می‌کنند، در شهرهای بزرگ ایران افزایش می‌یابد. از آن سو، صف دریافت دستیابی به دارو و درمان برای قشر متوسط و کم‌درآمد نیز هر روز طولانی‌تر و کشنده‌تر می‌شود!