مازیار شیبانی‌فر
هشتم مارچ روز جهانی زن است. روزی که در آن دستاوردهای اجتماعی، سیاسی و اقتصادی زنان مورد توجه قرار می‌گیرد. شعار امسال سازمان ملل متحد «برابری جنسیتی امروز برای فردای پایدار زنان» است.
سازمان ملل متحد در بخشی از بیانیه‌ای که به همین منظور منتشر کرده، آورده است: زنان به طور فزاینده‌ای در برابر تاثیرهای ناشی از تغییرات آب و هوایی، از مردان آسیب پذیرترند. زیرا بسیاری از زنان در گروه افراد فقیر جامعه قرار دارند و به منابع طبیعی بسیار وابسته‌اند.
البته زنان و دختران، رهبران و تغییردهندگان موثر و قدرتمندی برای سازگاری و کاهش تغییرهای سرزمینی هستند. آنها در سراسر جهان، در زمینه ابتکار عمل‌های پایدار مشارکت فعال دارند و مشارکت و رهبری آنها منجر به اقدام‌های موثرتر در جلوگیری از تغییرات آب و هوا می‌شود.
کمپین امسال سازمان ملل با هشتگ #BreakTheBias ارایه شده است و از مردم می‌خواهد برای برخورداری از جهانی عادلانه، فراگیر و بدون تعصب و تبعیض تلاش کنند تا زمینه حضور زنان در حال پیشرفت فراهم شود.
در همین راستا بانک جهانی اقدام به انتشار شاخص زنان، تجارت و قانون در سال 2022 کرده است. این رده‌بندی نشان می‌دهد حدود 2 میلیارد و 400 میلیون زن در سن کار در جهان، از فرصت‌های اقتصادی برابر برخوردار نیستند و 178 کشور در زمینه مشارکت کامل اقتصادی این گروه از جامعه مانع قانونی ایجاد می‌کنند. در 86 کشور، زنان با نوعی محدودیت شغلی مواجهند و در بیش از 90 کشور دیگر، برای زنان در محیط کار حقوق برابر در نظر گرفته نمی‌شود.
شاخص زنان، تجارت و قانون، قوانین و مقررات 190 کشور در 8 زمینه موثر بر مشارکت اقتصادی زنان از جمله جابه‌جایی، شرایط محل کار، میزان درآمد، شرایط ازدواج، مرخصی زایمان، موقعیت کارآفرینی، میزان مدیریت دارایی‌ها و حقوق بازنشستگی بررسی شده است. فقط 12 کشور جهان که همگی عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه‌ای (OECD) هستند، به‌صورت قانونی برابری جنسیتی برقرار کرده‌اند.
118 اقتصاد برتر جهان 14 هفته مرخصی با حقوق برای مادران را تضمین می‌کنند. بیش‌تر این کشورها برای پدران نیز مرخصی با حقوق در نظر می‌گیرند، اما میانگین آن فقط یک هفته است.
فقط کشورهای عضو دوازده اقتصاد پیشرفته جهان توانسته‌اند کل امتیاز این رده‌بندی را دریافت کنند که به‌ترتیب شامل بلژیک، کانادا، دانمارک، فرانسه، یونان، ایسلند، ایرلند، لتونی، لوکزامبورگ، پرتغال، اسپانیا و سوئد است.
دو اقتصاد برتر شرق آسیا، در سال گذشته بر قوانین خود اصلاحاتی اعمال کردند. کامبوج در روش بازنشستگی جدید خود، سن زنان و مردان برای برخورداری از این مزایا را برابر اعلام کرد. ویتنام نیز تمامی محدودیت‌های اشتغال زنان را حذف کرد.
ارمنستان و اوکراین مرخصی استحقاقی پدران و گرجستان مرخصی استحقاقی مادران و پدران را تصویب کردند. اوکراین سن بازنشستگی زنان و مردان را برابر اعلام کرد. قبرس به زنان اجازه داد همانند مردان برای دریافت پاسپورت اقدام کنند. همسان‌بودن سن زنان و مردان برای بهره‌مندی از مزایای بازنشستگی هنوز در 17 اقتصاد برتر جهان برابر نیست.
زنان در آمریکای لاتین و کشورهای حوزه کاراییب از حدود سه چهارم و زنان در خاورمیانه و شمال آفریقا به طور متوسط از حدود نیمی از حقوق قانونی مردان برخوردارند.
البته در این مناطق، حکومت‌ها برای تغییر شرایط تلاش می‌کنند. بحرین برابری دستمزد زنان و مردان را اجباری، مصر برای محافظت از زنان در برابر خشونت خانگی قوانینی را تصویب و کویت تبعیض جنسیتی در استخدام را ممنوع اعلام کرده است. کویت و لبنان قوانینی را در مورد مبارزه با آزار جنسی هنگام استخدام تصویب کرده‌اند. عمان به زنان اجازه داد همانند مردان برای دریافت گذرنامه اقدام کنند.
در این رده‌بندی، در منطقه خاورمیانه ترکیه هشتاد‌ودوم، امارات‌متحده‌عربی هشتادوسوم، اسراییل نودویکم، عربستان نودوهفتم و بحرین یک‌صدوبیستم است. گینه‌بیسائو، سوریه، عمان، افغانستان، کویت، ایران، قطر، سودان، یمن و غزه در ۱۰ پله انتهایی این رده‌بندی جای گرفته‌اند.
زنان در جنوب آسیا تنها دو سوم حقوق قانونی مردان در منطقه را دارند. فقط پاکستان محدودیت‌های مربوط به امکان کارکردن زنان در شب را برداشته است.
در آفریقا، سودان و گابن با اصلاح جامع قوانین مدنی خود، قانونی برای رفع خشونت علیه زنان تصویب کرده‌اند. آنگولا قانونی وضع کرد که آزار جنسی هنگام استخدام را جرم‌انگاری می‌کند. بنین محدودیت‌های اشتغال زنان در زمینه ساخت‌وساز را حذف و بروندی دستمزد برابر زنان و مردان را الزامی کرده است.
در همین زمینه، اکسیوس با اشاره به قرار گرفتن ایالات‌متحده در رتبه 38 جهان در شاخص زنان، تجارت و قانون آورده است: این شاخص نشان می‌دهد وضعیت برابری جنسیتی حتی پیش از بحران همه‌گیری کرونا، شکننده و عقب‌مانده بوده است. البته این را هم می‌دانیم که همه‌گیری زنان را بیکار کرد، نرخ فوت مادران را بالا برد و حتی منجر به افزایش میزان کودک‌همسری در برخی از کشورها شد.
این گزارش نشان داد که کشورهای ثروتمندتر از نظر برابری جنسیتی در رتبه‌های بالایی قرار دارند، اما جایگاه ایالات‌متحده به کشورهای کمتر توسعه‌یافته همانند کره‌جنوبی و کاستاریکا نزدیک‌تر است.