Updated: Aug 23
در ماه های اخیر خبرهای متعددی درباره ی تلاش شبکه تلویزیونی ایران اینترنشنال برای گسترش حضور خود در جامعه ایرانی-کانادایی منتشر شده است. به تازگی این شبکه تلویزیونی یک گزارشگر ویژه برای پوشش خبرهای مربوط به کانادا استخدام کرده است. از جمله فعالیت های اخیر این رسانه در کانادا پوشش برنامه “هفته حسابرسی از ایران” در پارلمان کانادا بود. این برنامه با هماهنگی اروین کاتلر، رئیس سازمان رائول والنبرگ و مشاور سازمان آمریکایی اتحاد علیه ایران هسته ای (UANI)، و با حضور مسیح علینژاد ترتیب داده شده بود. پیرو این اقدامات تصمیم گرفتیم خلاصه ای از گزارش های شبکه های معتبر خبری مانند گاردین و وال استریت ژورنال درباره وابستگی مالی این تلویزیون به عربستان سعودی را منتشر کنیم.
حدود پنج ماه پیش وال استریت ژورنال در مقاله ای نوشت که عربستان سعودی به دنبال تاسیس یک امپراطوری رسانه ای در سطح بین المللی است تا از این طریق رقبای پادشاهی عربستان را تضعیف کرده و چهره سعودی را در غرب موجه جلوه دهد. در همین راستا، فاطمه العیساوی کارشناس رسانه های عربی و استاد باسابقه دانشگاه اسکس انگلستان به وال استریت ژورنال گفت: “مشکل بتوان این حجم از سرمایه گذاری را در رسانه های بین المللی و به زبان های مختلف تصور کرد، بدون اینکه آن را بخشی از کشمکش ادامه دار بین رژیم سعودی و مخالفانش دانست”.
وال استریت ژورنال همچنین نوشت: بودجه یکی از پروژه های رسانه ای سعودی که هدفش از بین بردن نفوذ رقیب دیرینه اش ایران عنوان شده است، توسط اشخاص نزدیک به دربار سلطنتی سعودی تامین می شود. این پروژه که شبکه تلویزیونی ایران اینترنشنال نام دارد به زبان فارسی برنامه می سازد و مستقر در لندن است.
نگار مرتضوی ژورنالیست ایرانی-آمریکایی و گزارشگر سابق تلویزیون ایران اینترنشنال نوشت: “عربستان سعودی بسیار سیستماتیک و پیگیر در حال جهت دهی جدید به رسانه هاست”. وی همچنین گفت: “سعودی به دنبال نفوذ و اعتبار است و برای تحقق این خواسته هزینه های زیادی پرداخت می کند”. برخی دیگر از ژورنالیست های سابق تلویزیون ۲۴ ساعته ایران اینترنشنال نیز درباره فعالیت های جانبدارانه این شبکه در راستای سیاست های عربستان سعودی گفته اند. با این وجود، راب بینون، رییس اجرایی ایران اینترنشنال، وابستگی این تلویزیون به دولت سعودی را تکذیب کرده است.
برنامه سازی و پوشش خبری ایران اینترنشنال به گونه ای است که عملکرد جهت دار این رسانه در راستای اهداف عربستان سعودی را به طور واضح نشان می دهد. برای مثال پس از حمله تروریستی در اهواز که منجر به کشته شدن حدود ۳۰ ایرانی از جمله کودکان شد و شورای امنیت سازمان ملل از آن به عنوان یک حمله ی تروریستی شیطانی و بزدلانه یاد کرد، ایران اینترنشنال اولین رسانه ی فارسی زبان بود که به یعقوب حر التسطری سخنگوی الاحوازیه تریبون داد. الاحوازیه گروهکی تندرو می باشد که خواهان جدایی خوزستان از ایران است. این سخنگوی الاحوازیه حمله تروریستی اهواز را از اقدامات قابل ستایش “مقاومت ملی اهواز” (که گروه مادر و مرتبط با الاحوازیه است) دانست و گفت: “عملیات امروز توسط مقاومت ملی اهواز علیه هدف های مشروع یعنی سپاه پاسداران و اعضای نظامی جمهوری اسلامی انجام شد”. وی همچنین افزود: “من تاکید می کنم که مقاومت مسلحانه بخشی از مقاومت ماست”. نشریه معتبر گاردین در گزارشی درباره ی شکایت طرح شده به سازمان بازرسی رسانه ای انگلستان پس از این مصاحبه نوشت: بسیاری از ایرانیان، مصاحبه سخنگوی الاحوازیه در ایران اینترنشنال را با دادن تریبون به داعش پس از حمله ی تروریستی در غرب مقایسه می کنند.
ایران اینترنشنال قبل از این نیز مورد انتقاد جدی قرار گرفته بود. برای مثال این تلویزیون گردهمایی مجاهدین خلق را پوشش زنده خبری داده بود. مجاهدین خلق به عنوان فرقه ای تندرو در سطح جهان شناخته میشود و تا چند سال پیش در لیست تروریستی بسیاری از کشورها از جمله آمریکا و کانادا قرار داشت. از آنجا که سازمان مجاهدین خلق کمترین اعتبار و محبوبیتی بین ایرانیان ندارد پوشش زنده و گسترده این گردهمایی را یک فعالیت ساده خبری و رسانه ای نمی توان در نظر گرفت.
امیر ابتهاج روزنامه نگار ایرانی در صفحه توییتر خود چنین نوشت:
ایران اینترنشنال در ماه مه ۲۰۱۷ کمی پیش از انتخابات ریاست جمهوری ایران، در لندن آغاز به کار کرد. دو شبکه فارسی زبان دیگر بی بی سی فارسی و من و تو نیز مستقر در لندن هستند. گاردین به نقل از یکی از کارمندان این شبکه نوشت که ایران اینترنشنال دو برابر حقوق تلویزیون های رقیب را به کارمندان خود پرداخت میکند. این شبکه حدود ۱۰۰ کارمند دارد و مجموعه ای از اتاق های خبر و استودیو های مدرن را در اختیار دارند. البته این مقاله ی گاردین با واکنش ایران اینترنشنال مواجه شد و این تلویزیون در بیانیه ای نوشت که حقوق کارمندانش متناسب با نرخ بازار است.
اما با تمام این امکانات، تعداد زیادی از روزنامه نگاران ایرانی یا از ابتدا حاضر به همکاری با این تلویزیون نشدند و یا پس از مدت کوتاهی با این شبکه قطع همکاری کردند. در ماه آوریل ۲۰۱۸ آزاده معاونی روزنامه نگار و نویسنده ی ایرانی-آمریکایی در صفحه توییتر خود نوشت که بارها از طرف ایران اینترنشنال با وی جهت کار در این تلویزیون تازه تاسیس تماس گرفته شده اما به دلیل اینکه رابطه مالی این رسانه و مدیران ارشد آن با رژیم سعودی شفاف نبوده، وی این پیشنهاد را نپذیرفته است.
ثریا لنی روزنامه نگار و تحلیلگر ایرانی-استرالیایی نیز می گوید یکی از مشاوران این تلویزیون با وی نیز جهت همکاری تماس گرفته اما وی جواب رد داده است. ثریا میگوید این مشاور کمی بعد به وی گفته که پیدا کردن و استخدام روزنامه نگاران ایرانی کار سختی بوده است زیرا بودجه تلویزیون را عربستان سعودی و امارات میدهند و قرار است اخبار فارسی از نگاه آنان منتشر شود.
نگار مرتضوی نیز در متنی در حساب توییتر خود اعلام کرد که دلیل وی برای ترک این شبکه تلویزیونی تاثیر گذاری شدید سیاست های سعودی بر اخبار و تصمیمات تحریریه این شبکه بوده است.
طبق گزارش های منتشر شده و پاسخی که ایران اینترنشنال برای گاردین ارسال کرده است مالک این شبکه شرکت ولانت مدیا (Volant Media) است و طبق اسناد ثبت شبکه صاحب امتیاز ایران اینترنشنال نیز شرکتی به نام گلوبال مدیا (Global Media) است. مؤسس و مدیر هر دو شرکت عادل العبدالکریم است. عبدالکریم که سعودی الاصل است سابقه ی کار با غول های رسانه مانند عبدالرحمن الراشد را دارد. عبدالرحمن الراشد که عضویت هیئت مدیره ی گروه تحقیق و بازاریابی سعودی (SRMG)، مدیریت شبکهٔ العربیه و سردبیری روزنامهٔ الشرق الاوسط را (که هر دو متعلق به سعودی هستند) در کارنامه ی خود دارد، مدت زیادی با کسانی همکاری داشته است که به دربار سعودی وصل هستند. گاردین نوشت چند منبع خبری ادعا کرده اند که راشد نیز در راه اندازی و تامین مالی ایران اینترنشنال سهیم بوده است.
نبیل الخطیب مشاوری که با ایران اینترنشنال همکاری می کرده به عنوان ناظر شبکه یا نماینده ی سرمایه گذاران به کارمندان شبکه معرفی می شده است. گاردین نوشت که طبق اسناد به دست آمده خطیب خط مشی ایران اینترنشنال در رابطه با ایران و عربستان سعودی را به تحریریه ی این تلویزیون دیکته می کرده است. در ماه ژانویه ۲۰۱۹، نگار مرتضوی در صفحه توییتر خود نوشت: “نبیل الخطیب، مدیر ناظر بر تلویزیون ایران اینترنشنال، به مدیریت دو شبکه سعودی «العربیه» و «الحدث» منصوب شد. عبدالرحمن الراشد هم که قبلا مدیر العربیه بود، به ریاست شورای سردبیری این دو شبکه منصوب شد”. استخدام این افراد در رسانه های حکومتی سعودی، خود نشان دیگری از وابستگی و نزدیکی این اشخاص به دربار سعودی است.
طبق گزارش گاردین، یک منبع آگاه به گزارشگر این نشریه گفته است که بودجه ایران اینترنشنال حدود ۱۹۷ میلیون پوند معادل ۲۵۰ میلیون دلار است. این منبع در جواب این سوال که آیا سرمایه گذار خصوصی حاضر است چنین سرمایه گذاری پرخطری را بکند گفت: “پول از عربستان سعودی می آید، از دربار سلطنتی سعودی”. گاردین در مقاله دیگری نیز به نقل از یک منبع آگاه نوشت که محمد بن سلمان و سعد القحطانی از پشتیبانان این تلویزیون هستند.
گاردین نوشت: نظر کارشناسی ناظران رسانه از نفوذ روزافزون ایستگاه های وابسته به سعودی مستقر در لندن خبر می دهد که در حال تبدیل به زمین اصلی جنگ رسانه ای برای جنگ های نیابتی خاورمیانه هستند.
ایران اینترنشنال تنها یکی از ایستگاه های تلویزیونی فارسی زبان مستقر در لندن است. این تلویزیون ها سعی در تاثیرگذاری بر مخاطبان هزاران مایل دورتر دارند و سوالات زیادی در رابطه با منابع مالی شان مطرح است. به ویژه آن که اداره ی این تلویزیون ها نه تنها سودی را نصیب سرمایه گذاران آنها نمیکند بلکه آنها را سالانه متحمل ضرر های مالی بسیاری هم می کند. تلویزیون من و تو که به نظر می آید نزدیک به سلطنت طلبان است، با تمرکز بر ایران قبل از انقلاب ۵۷، در تلاش است تا این دوران را باشکوه جلوه دهد. طبق آخرین گزارش مالی من و تو، این تلویزیون ۳۳ میلیون پوند در سال ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ متضرر شده است. من و تو از سال ۲۰۱۲ گزارشی در مورد منابع مالی اش نداده و به درخواست شفاف کردن منبع مالی اش نیز جوابی نداده است. طبق ترازنامه مالی مورخ ۴ اکتبر، ولانت مدیا (شرکت اداره کننده ی ایران اینترنشنال) نیز ۲۶ میلیون پوند در سال ۲۰۱۷ ضرر کرده است.
عربستان سعودی با صرف هزینه های هنگفت و به طرق مختلف از جمله با تاسیس ایران اینترنشنال، آزادی بیان را برای مردم ایران تبلیغ می کند، در حالیکه قتل خاشقچی نمونه ی کوچکی بود تا نشان دهد این رژیم تا چه اندازه در برابر هرگونه انتقاد یا مخالفت بی صبر و تحمل است.
مروری بر فعالیت های شبکه تلویزیونی ایران اینترنشنال در ماه های اخیر نشان میدهد که این شبکه تلاش دارد حضور خود در جامعه ی ایرانی-کانادایی را افزایش دهد. استخدام خبرنگار در تورنتو و صرف هزینه بسیار برای حمایت مالی از برنامه های فرهنگی و هنری ایرانی نمونه ای از این تلاش ها است. علیرغم این سرمایه گذاری ها، همچنان بسیاری از ایرانیان به دلیل عدم شفافیت این شبکه درباره منابع مالی خود و وابستگی مالکین ایران اینترنشنال به حکومت عربستان سعودی، این شبکه را یک رسانه خبری مستقل و بی طرف نمیدانند.