مازیار شیبانی‌فر
سفر رییس‌جمهور ایران به قطر برای شرکت در اجلاس صادرکنندگان گاز سرآغاز مطالعه بر روی پروژه تونل زیر آبی خلیج‌فارس شده است. این تونل اگر اجرایی شود، می‌تواند ارتباط سیاسی و اقتصادی کشورهای ایران، قطر و عربستان را مستحکم کند.
به گزارش تی‌اف‌آی گلوبال نیوز، ابراهیم رئیسی رییس‌جمهور ایران به همراه هیاتی عالی‌رتبه از مقام‌ها و وزیران دولت به منظور شرکت در اجلاس سران کشورهای صادرکننده گاز 2022 (GECF) به دوحه رفت و با تمیم بن حمد آل ثانی امیر قطر و سایر وزیران این کشور دیدار کرد.
ایران و قطر در هنگامه گفت‌وگوهای احیای برجام با هدف تقویت روابط دوجانبه، چند توافق‌نامه بزرگ امضا کرده‌اند که یکی از مهم‌ترین آنها طرح ساخت تونل زیر آبی خلیج‌فارس است که دو کشور را به هم متصل می‌کند.
این تونل زیرآبی، بندر دَیِر ایران را به قطر متصل می‌کند و زیرساخت‌های ریلی و جاده‌ای را شامل می‌شود. این طرح اکنون در مرحله مطالعه امکان‌سنجی قرار دارد. علی اکبر صفایی مدیرکل بنادر ایران در این باره گفته است: این پروژه تحول بزرگی برای قطر و ایران است. زیرا خلیج فارس را به شمال و جنوب متصل می‌کند و ارتباط گسترده‌ای از دریای خزر تا مدیترانه بین کشورهای غرب آسیا به‌وجود می‌آورد.
با توجه به وضعیت نامناسب اقتصاد ایران، تونل زیردریایی و هزینه‌های سنگین چنین پروژه‌ای باعث می‌شود قطر بسیاری از مسئولیت‌ها را به دوش بکشد. کوتاه‌ترین فاصله از شمال شبه جزیره قطر تا سواحل ایران حدود 190 کیلومتر است. این موضوع باعث می‌شود که این تونل تبدیل به طولانی‌ترین تونل زیر آبی جهان شود.
اکنون پادشاهی عربستان سعودی و ایران در حال حل و فصل مسایل و مشکلات خودشان هستند و برای دستیابی به صلحی پایدار و برقراری روابط رسمی دیپلماتیک در آینده، دور پنجم گفت‌وگوها را به‌زودی آغاز خواهند کرد. در صورت به‌نتیجه رسیدن این مذاکرات و ساخته‌شدن این تونل، ایران و عربستان می‌توانند از این مسیر برای پیشبرد تلاش خود در زمینه افزایش تجارت دوجانبه استفاده کنند.
تونل زیر آبی بین قطر و ایران یک پروژه استراتژیک و از نظر ژئوپلیتیکی مهم است. این مسیر ارتباطی می‌تواند پایه‌گذار ارتباط‌های مستقیم ریلی و جاده‌ای بین دو کشور باشد و به آنها کمک می‌کند تا خلیج‌فارس را به طور کامل دور بزنند و یک مسیر مستقیم بین عربستان سعودی و ایران نیز باز کند.
این تونل همچنین، به ایران برای دستیابی به بازارهای آفریقا، مدیترانه و اروپا بسیار مفید خواهد بود و مسیر سودمندی را برای عربستان سعودی در دستیابی به بازارهای آسیای مرکزی، روسیه و چین فراهم می‌کند؛ به این ترتیب در نهایت عربستان بیش‌ترین سود را از این پروژه خواهد برد.
به‌وسیله این تونل، ایران نیز می‌تواند به کانال سوئز در دریای سرخ دست‌یابد و مسیر تجاری خود به سمت دریای مدیترانه و اروپا را باز کند. ایران با استفاده از این مسیر مستقیم و امن می‌تواند کشورهای جنگ‌زده عراق، سوریه و لبنان را دور بزند.
از سوی دیگر، قطر که اکنون روابط صمیمانه‌ای با ایران و عربستان دارد، می‌تواند گفت‌وگوی میان مقام‌های عالی‌رتبه هر دو کشور را برقرار سازد. در دوران محاصره قطر توسط اعراب، ایران بود که به‌صورت گسترده از این کشور حمایت کرد و حالا این قطر است که از سقوط اقتصاد ایران در دوران تحریم‌ها جلوگیری کرد. این تونل می‌تواند تهدیدهای آینده را نیز به حداقل برساند.
الجزیره در مطلبی به قلم مازیار معتمدی آورده است: رئیسی پیش از سفر به دوحه گفت: ما این سفر را گامی در جهت فعال‌سازی دیپلماسی با همسایگان به ویژه کشورهای حوزه خلیج‌فارس و استفاده از ظرفیت‌های آن برای توسعه روابط سیاسی و اقتصادی می‌دانیم.
این دیدار هم‌زمان با مذاکرات احیای برجام در وین انجام شده است. در صورت موفقیت‌آمیز بودن این گفت‌وگوها، می‌توان درباره بازگشت کامل ایران به بازار جهانی انرژی امیدوار بود.
در این بین، قطر از یک سو به‌شدت از احیای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) حمایت می‌کند و از سوی دیگر میانجی معتمد تهران برای گفت‌وگوی غیرمستقیم با ایالات‌متحده است. به همین خاطر امضای توافق‌نامه‌های اقتصادی پیوند تهران و دوحه را بیش از پیش مستحکم‌تر می‌کند.
ایژیا نیوز درباره ابعاد پروژه تونل زیر آبی خلیج‌فارس نوشت: نزدیک‌ترین نقطه بین دو کشور قطر و ایران حدود 190 کیلومتر است. این مسافت 3 برابر بلندتر از طولانی‌ترین تونل حمل‌ونقل امروزی جهان است؛ یعنی تونل 68 کیلومتری در چین که خط 6 متروی چنگدو در جنوب غربی چین را تشکیل می‌دهد.
همچنین تونل خلیج‌فارس 5 برابر طولانی‌تر از بزرگ‌ترین تونل زیرآبی کنونی جهان است؛ تونل زیر آبی میان انگلستان و فرانسه که حدود 38 کیلومتر طول دارد. دیگر تونل شناخته‌شده در جهان، تونل سیکان است که جزیره‌های هونشو و هوکایدو ژاپن را در زیر تنگه تسوگورو به هم وصل می‌کند. بخش زیر آبی این تونل حدود 23 کیلومتر است.
اتصال زیر آبی خلیج‌فارس شامل دو بخش جاده‌ای و ریلی خواهد بود. هر چند بخش جاده‌ای آن به‌خاطر طولانی‌بودن مسیر چندان امکان‌پذیر به‌نظر نمی‌رسد. اکنون طولانی‌ترین تونل جاده‌ای جهان تونل لاردل در نروژ است که 24 و نیم کیلومتر طول دارد.
نخستین گام برای ساخت تونل زیر آبی خلیج‌فارس، ایجاد کارگروه مشترک قطر و ایران برای تجزیه و تحلیل پروژه، ارزیابی هزینه‌ها و در نهایت میزان سودمندی آن است.
البته مرور سایر مطالب پیرامون این تونل زیر آبی نشان می‌دهد با توجه به شرایط اقتصادی جهان پس از رکود و تورم ناشی از همه‌گیری کرونا و تحریم‌های شدید اقتصادی ایران، اجرای این پروژه می‌تواند با تردیدهای بسیار مواجه شود، اما آن‌چه از خبرها برمی‌آید این‌که پروژه مورد نظر در اصل رویکرد دیپلماتیک جهان عرب با ایران است تا کشورهای حوزه خلیج‌فارس بتوانند در برابر ناپایداری تعهدات آمریکایی‌ها و هژمونی‌طلبی روسیه، راهکارهای منطقه‌ای بیابند.