اقتصاد ایران در پی سال‌ها تحریم ایالات متحده خرد شده است و تهران هم‌چنان اصرار دارد واشنگتن پیش از بازگشت به مذاکرات، تمامی تحریم‌ها را بردارد. هر دو کشور خواستار بازگشت به مذاکره هستند، اما هیچ‌کدام نمی‌خواهند در برابر دیگری عقب‌نشینی کنند.
ایران و ۵+۱ در سال ۲۰۱۵ توافق برجام را امضا کردند، اما دولت ترامپ سه سال بعد، از آن خارج شد و کارزار فشار حداکثری علیه ایران را کلید زد. ۶ جدول پیش‌رو نشان می‌دهند اقتصاد ایران چگونه از تحریم‌ها تاثیر پذیرفته است.
کوچک شدن اقتصاد ایران
اقتصاد ایران از سال ۲۰۱۷ به‌صورت مستمر در حال کوچک شدن است و در سال ۲۰۲۰ حدود ۵ درصد کوچک شده است. در مقام مقایسه، اقتصاد ایران در سال ۲۰۱۶ و پس از توافق برجام ۱۲ و نیم درصد رشد کرد.
آبرامز نماینده ویژه دولت ترامپ در امور ایران در این خصوص می‌گوید: «نمی‌توان به‌صورت دقیق پیش‌بینی کرد که اقتصاد ایران در نبود تحریم چه میزان رشد می‌کرد، اما واضح است که تحریم‌ها بر اقتصاد این کشور و بودجه دولت تاثیر داشته‌اند.» صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی کرده تولید ناخالص ملّی ایران در سال جاری ۳ درصد رشد کند.
آسیب به تولید و صادرات نفت
آبرامز می‌گوید تحریم‌ها توانایی ایران در فروش نفت را کاهش داده و از دسترسی این کشور به پول نفت فروخته شده جلوگیری کرده است. او می‌گوید: «میلیاردها دلار پول فروش نفت ایران در بانک‌های عراق، چین، کره جنوبی و سایر کشورها مسدود شده است.» بر اساس پیش‌بینی صندوق بین‌المللی پول، صادرات نفت ایران در سال ۲۰۲۱ نیز نزولی خواهد بود.
آسیب به تجارت جهانی ایران
پس از اعمال تحریم‌ها، صادارت و واردات ایران به شکل چشمگیری کاهش پیدا کرد و به غیر از نفت، فلزات صنعتی این کشور نیز تحریم شدند که منبع درآمد سرشاری برای این کشور محسوب می‌شدند. صندوق بین‌المللی پول تخمین زده است کسری تجاری ایران در سال گذشته حدود ۳ میلیارد و نیم میلیارد دلار بوده، این در حالی است که تراز تجاری این کشور در سال ۲۰۱۹ مثبت ۶ میلیارد و ۱۱ میلیون دلار بوده است.
افزایش تورم
ارزش ریال ایران از سال ۲۰۱۸ نزولی بوده است، اما متیو بِی تحلیل‌گر ارشد امور بین‌الملل می‌گوید ارزش ریال تا حدی تثبیت شده است. با این حال، هر دلار آمریکا در بازار غیررسمی معادل ۲۵۰ هزار ریال است که فاصله زیادی با دلار ۴۲ هزار ریالی دارد که دولت از آن برای واردات کالاهای اساسی استفاده می‌کند. ارزش پول پایین، هزینه واردات را برای ایرانیان بالا می‌برد و تورم بالا زندگی را برای مردم سخت‌تر می‌کند.
بازار کار ضعیف
با توجه به مشکلات اقتصادی ایران، نرخ بیکاری افزایش پیدا خواهد کرد و بر اساس پیش‌بینی صندوق بین‌المللی پول، نرخ بیکاری ایران در سال جاری به حدود ۱۲ و نیم درصد خواهد رساند.
افزایش کسری بودجه
هزینه‌های دولت ایران از درآمدهایش بیش‌تر است و این کسری بودجه فزآینده‌ای ایجاد می‌کند. این اتفاق همواره بد نیست، اما می‌تواند توانایی این کشور در بهبود فعالیت اقتصادی و بازیابی اقتصادی پس از کرونا را کاهش دهد. آبرامز می‌گوید: «مطمئنم رهبری ایران به بودجه کشور توجه دارد. زیرا او برای سپاه پاسداران، حزب‌الله، شبه نظامیان شیعه عراق و سایر برنامه‌های خود به پول نیاز دارد.» او به این نکته نیز اشاره کرد که رهبران مذهبی ایران علاقه چندانی به معیارهای دیگر همانند درآمد ملّی، متوسط درآمد خانوار، تورم و نرخ بیکاری ندارند.
رسیدن به توافق بین ایران و ایالات متحده غیرممکن نیست، اما بِی معتقد است که هر دو طرف باید از مواضع خود عقب‌نشینی کنند. ایالات متحده باید تحریم‌ها را کاهش دهد و ایران نیز باید گام‌های مهمی در این مسیر بردارد. آبرامز معتقد است مشکل اصلی سیاست دولت بایدن در قبال ایران بازگشت به برجام پیش از مذاکره در خصوص برنامه موشکی این کشور و حمایت از شبه نظامیان در منطقه است. او می‌گوید: «بازگشت به برجام به معنای برداشتن بیش‌تر تحریم‌ها است و با برداشته‌شدن تحریم‌ها دیگر ایران با سایر خواسته‌های ایالات متحده موافقت نخواهد کرد.» بِی می‌گوید: «به‌نظر می‌رسد ایران به این نتیجه رسیده است که می‌تواند هم‌زمان با به‌کارگیری موضع سخت‌تر در برابر دولت بایدن، در مقابل تحریم‌ها تاب‌آوری کند.»
