تام اوکانار، نیوزویک
این گزارش ۲۴ فوریه ۲۰۲۰ منتشر شده است.
ایران در تلاش برای جلوگیری از گسترش سریع و کشنده ویروس جدید کرونا است اما به دلیل تحریم های سنگین اعمال شده از سوی ایالات متحده و همچنین سردرگمی بوجود آمده میان جمعیتی که روز به روز متفرق تر می شود، این تلاش ها با مشکل روبرو شده اند.
ایرج حریرچی معاون وزیر بهداشت روز دوشنبه ۲۴ فوریه ۲۰۲۰ اعلام کرد که دولت ۶۱ مورد ابتلا به کرونا را تایید کرده و ۱۲ نفر کشته شده اند که این تعداد بالاترین شمار کشته شدگان در یک کشور بعد از چین است. بعد از آنکه گمانه زنی ها پیرامون وسعت شیوع ویروس بالا گرفت، یکی از قانون گذاران شهر قم به نام احمد امیرآبادی فراهانی ادعا کرد که نزدیک ۵۰ نفر کشته شده اند. اما حریرچی این ادعا را رد کرد و گفت حتی اگر یک چهارم این تعداد کشته شده باشند، وی استعفا خواهد کرد.
به نقل از خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی، یکی از مقامات وزارت بهداشت ایران به نام مینو محرز جمعه گذشته گفته است که ویروس کرونا “در تمامی شهرهای ایران وجود دارد”.
انزوای تجاری ایران که نتیجه ی تحریم های اعمال شده از سوی دولت رییس جمهور دونالد ترامپ است، نگرانی ها مبنی بر تجهیزات ناکافی ایران برای مقابله با بحران روزافزون سلامت را افزایش داده است. اقدامات ترامپ اقتصاد ایران را نابود کرده و باعث اعتراضات اجتماعی شده است.
نوید منصوری یکی از ویراستاران بخش ایران یک مجله آنلاین خاورمیانه به نام جدلیه به نیوزویک گفت پیش بینی واکنش ایرانیان در صورت بروز عدم توانایی بیشتر دولت برای محافظت از آنها در برابر ویروس کرونا دشوار است اما می توان انتظار داشت که موج جدید نارضایتی ها به صورت یکسان شامل حال هر دو رهبران ایران و آمریکا شود.
منصوری همچنین افزود: “تحریم های آمریکا به شدت بر دسترسی ایرانیان به تجهیزات پزشکی حیاتی اثر گذاشته و به احتمال زیاد بر توانایی جمهوری اسلامی به پاسخگویی موثر به ویروس کرونا نیز اثر منفی خواهد داشت. در سایه ی نارضایتی از تحریم ها، احتمالا شاهد موجی از انتقادات مشابه ماه های اخیر خواهیم بود”.
منصوری به ویژه به بیانیه ای اشاره کرد که ماه گذشته و بلافاصله پس از آنکه دولت ایران نقش خود را در ساقط کردن تصادفی هواپیمای اوکراینی با تاخیر پذیرفت، توسط دانشجویان دانشگاه صنعتی امیرکبیر در طول اعتراضات سراسری صادر شد. آن سانحه که منجر به کشته شدن ۱۷۶ نفر که نیمی از آنها ایرانی بودند شد، در بحبوحه تنش با آمریکا اتفاق افتاد و دانشجویان هر دو کشور را نکوهش کردند.
در این بیانیه که توسط جدلیه به انگلیسی ترجمه شد آمده است: “در سال‌های اخیر حضور آمریکا در خاورمیانه حاصلی جز گسترش آشوب و بی نظمی نداشته است. تکلیف ما با این قدرت متجاوز پیشاپیش مشخص است اما در عین حال به خوبی آگاهیم که ماجراجویی آمریکا در منطقه نباید به بهانه ای برای توجیه سرکوب داخلی تبدیل شود”.
دانشجویان در بیانیه پرسیده بودند: “اگر این روزها «امنیت ملی» به لغلغه‌ی زبانی همه تبدیل شده وقت آن رسیده است که بپرسیم منظور از امنیت، امنیت کدامین گروه ها، طبقات و اقشار اجتماعی است؟”
حال منصوری میگوید: “جمهوری اسلامی در جایگاهی است که می بایست به این پرسش پاسخ دهد. امیدوارم آنها ابزار لازم برای این منظور را داشته باشند”.
اما به محض وخیم شدن شیوع کرونا در ایران، جو سیاسی کشور عوض شد. انتخابات مجلس که با ریزش تعداد رای دهندگان و رد صلاحیت هزاران کاندید اغلب اصلاح طلب مواجه شده بود، منجر به پیروزی قطعی محافظه کارانی شد که مخالف تلاش برای برقراری روابط دیپلماتیک با آمریکا هستند.
محافظه کاران ایران نسبت به توافق هسته ای سال ۲۰۱۵ که باعث رفع تحریم های بین المللی می شد، مشکوک بودند و از زمانی که دولت ترامپ در سال ۲۰۱۸ از توافق خارج شد و تحریم های اقتصادی یک طرفه علیه تهران اعمال کرد، روز به روز موضع حق به جانب تری گرفتند. در حالیکه وزارت امور خارجه آمریکا می گوید تحریم ها شامل کالاهای انسانی نمی شود، اما برخی شرکت ها از ترس برخورد دولت آمریکا تمایلی به فروش حتی کالاهای ضروری به ایران را ندارند.
یکی از مقامات ایران که نخواست نامش فاش شود، پیش از انتخابات به نیوزویک گفت که “ایران در حال حاضر قادر به تولید ۹۵ تا ۹۷ درصد نیازهای خود است. حتی ایران به کشورهای دیگر در منطقه دارو صادر می کند”، اما داروهایی وجود دارند که ما به شدت به آنها نیاز داریم و “به خاطر تحریم های ایالات متحده، در تهیه آنها مشکل داریم”.
این مقام ایرانی گفت که هموطنان ما، از جمله جوانانی که روز به روز کم طاقت تر می شوند، “اخبار بین المللی را دنبال می کنند و می دانند که ایالات متحده مسئول این تحریم هاست”. کاخ سفید کشورهای امضا کننده توافق یعنی چین، فرانسه، آلمان، روسیه و انگلستان را تشویق به خروج از توافق هسته ای می کند. توافقی که حالا بدون پشتوانه غرب در حال تقلا برای باقی ماندن است.
این مقام ایرانی همچنین افزود: “یکی از پیامدهای رفتار ایالات متحده و اروپا با توافق هسته ای این است که به مردم ثابت شد که تعامل محتوم به شکست است. پیامی که ارسال شد این بود که اگر تعامل با کشورهای خارجی دوطرفه نخواهد بود. این پیامد بسیاری بدی است”.
علاوه بر توانایی محدود ایران به مقابله با ویروس جدید کرونا، تحریم های آمریکا باعث محدودیت دسترسی شهروندان به اطلاعات در مورد این بیماری و شیوع آن شده است. اصل ۱۹ که سازمانی واقع در لندن و مدافع آزادی بیان و آزادی اطلاعات در دنیاست، روز دوشنبه گفت بخاطر محدودیت های اقتصادی اعمال شده از سوی ایالات متحده (و نه بخاطر اعمال سانسور از سوی دولت که برخی در ابتدا ادعا کردند)، ایرانیان قادر به دسترسی به بانک اطلاعاتی ویروس کرونا در دانشگاه جان هاپکینز نیستند.
میزبان این بانک اطلاعات ArcGIS Online در خدمات شبکه آمازون است که اغلب خدمات خود به ایران را به تبعیت از تحریم های آمریکا ممنوع کرده است. این بانک تا روز دوشنبه تعداد ۷۹،۴۴۱ مورد ابتلا و ۲،۶۲۰ کشته را ثبت کرده بود.
مبدا شیوع ویروس شهر ووهان پایتخت استان هوبی در چین است. از زمانی که این بحران عمومی سلامت در اواخر سال گذشته ایجاد شد، این بیماری از چین به ۲۸ کشور دیگر سرایت کرده است. این بیماری خارج از آسیای شرقی، کشنده ترین اثر را در ایران داشته است.
انتظار میرود اقتصاد ایران که پیش از این از کمبودهای ناشی از تحریم و سوء مدیریت داخلی رنج میبرد، به خاطر بسته شدن مرزهایش با کشورهای همسایه و دیگر کشورها و لغو پروازها از ترس سرایت ویروس، ضربه سختی را متحمل شود. مورخ ۲۱ فوریه پس از آنکه ابتلای یک مسافر خانم از ایران به لبنان، به عنوان اولین مورد ابتلا به ویروس کرونا در کشورهای حوزه دریای مدیترانه تایید شد، در لبنان که یکی از متحدان اقتصادی ایران است، زمزمه ها حاکی از تعلیق کلیه سفرها از مبدا ویا به مقصد ایران است.
در همین روز گروه ویژه اقدام مالی (FATF) نیز اعلام کرد که ایران را به دلیل عدم تبعیت از معاهدات بین المللی مجددا در لیست سیاه قرار داده است. وزیر امور خارجه مایک پمپئو در این خصوص گفت که این اقدام “از دنیا در برابر تهدیدهای تروریستی مالی ایران محافظت خواهد کرد”.
پمپئو اوایل ماه گفته بود که ایالات متحده آماده دادن کمک ۱۰۰ میلیون دلاری به چین و دیگر کشورها برای مقابله با ویروس کرونا است. روز دوشنبه، در جواب سوال نیوزویک مبنی بر اینکه آیا ایالات متحده برنامه ای برای حمایت از ایران در مقابله با این بیماری دارد، وزارت امور خارجه ابتدا پاسخی نداد، اما هنگامی که این بحران در ایران شدت گرفت، سخنگوی این وزارتخانه به نیوزویک گفت: “اگر کسی مقصر شیوع سریع ویروس کرونا در ایران باشد، خود مقامات ایران هستند”.
این سخنگو در ادامه افزود: “رژیم ایران به خاطر دروغگویی به مردم خود حتی به قیمت سلامت و امنیت آنها، بدنام است. ما شاهد این دروغ ها زمانی بودیم که رژیم مرتب دروغ گفت و سعی کرد خطای مهلک خود در ساقط کردن هواپیمای مسافربری اوکراین در ماه ژانویه که منجر به کشته شدن ۱۷۶ سرنشین آن از جمله شهروندان ایرانی شد را لاپوشانی کند. گزارشات فراوان حاکی از این است که مقامات رژیم همچنین سعی در پنهان کردن اطلاعات صحیح در مورد شیوع ویروس کرونا داشته اند.”
سخنگوی وزارت امور خارجه در مورد رفع تحریم ها گفت: “ایالات متحده متعهد به اطمینان از دسترسی مردم ایران به غذا، داروهای حیاتی و دیگر کالاهای انسانی و در عین حال حفظ فشار بر رژیم ایران برای خاتمه اقدامات فاسد و فعالیت های شرورانه خود در منطقه است”
این سخنگو به “مجوزهای گسترده فروش غذا، کالاهای کشاورزی، دارو و تجهیزات پزشکی توسط اشخاص آمریکایی یا از طرف ایالات متحده به ایران” و همچنین استثنا های موجود برای شهروندان دیگر کشورها و همچنین تاسیس یک سیستم پرداخت در سوئیس برای تسهیل انتقال کالاهای دارویی به ارزش ۲ میلیون دلار در پایان ماه گذشته اشاره کرد.
نه این سیستم و نه سازوکار مالی اروپا برای دور زدن تحریم ها (اینستکس) نتوانستند به طور موثر بر تحریم های آمریکا غلبه کنند. به گفته مقامات ایران، سیاست های دولت ترامپ کاملا مشخص است.
این مقام ایرانی گفت: “ما معتقدیم که حداقل برخی از افراد متنفذ در دولت ترامپ هستند که حتی سعی در دریغ کردن غذا و دارو از ایران در راستای سیاست فشار حداکثری دارند. سیاستی که جنایت علیه ایران است… صاف و ساده بگویم”.
این مقام ایرانی همچنین افزود: “این ادعا که دولت آمریکا به مردم ایران اهمیت میدهد کذب است”.