مازیار شیبانی‌فر
- سوم جولای سال‌روز فاجعه شلیک رزم‌ناو آمریکایی به پرواز ۶۵۵ ایران ایر است. انجمن خانواده قربانیان پرواز پی‌اس۷۵۲ در توییتر «بی‌کفایتی و مکر دولت جمهوری اسلامی» را مقصر اصلی دانسته و نه شلیک مستقیم ناو آمریکایی.
- تعداد زیادی از کاربران توییتر نسبت به این توییت انجمن خانواده قربانیان پرواز پی‌اس۷۵۲ واکنش منفی نشان داده‌اند و به این موضوع اشاره کرده‌اند که «به‌خاطر دادخواهی از یک جنایت نباید بر روی جنایت دیگری ماله کشید!»
- سوم جولای ۱۹۸۸ ناو یواس‌اس وینسنس پرواز شماره ۶۵۵ ایران ایر از فرودگاه بین‌المللی بندرعباس را با جنگنده اف-۱۴ اشتباه گرفت و با ۲ موشک زمین به هوا، تمام 290 مسافر و خدمه هواپیما را کشت.
- مقام‌های آمریکایی به این نتیجه رسیدند که این فاجعه “حادثه‌ای غم‌انگیز و تاسف‌بار” بود. هر چند در سال ۱۹۹۰ نیروی دریایی ایالات‌متحده به‌علت “خدمات برجسته” در طول عملیات در خلیج‌فارس به کاپیتان رزم‌ناو وینسنس مدال شایستگی اعطا کرد!
- بعدها برخی کارشناسان، ارتش آمریکا را به پنهان‌کاری متهم کردند. از جمله اینکه بازرسان در گفت‌وگو با برخی از کارکنان این رزم‌ناو به این نتیجه رسیدند که هواپیمای ۶۵۵ ایران ایر به‌عنوان هواپیمای تجاری شناسایی شده بود. در این بیانیه تاکید شده است قرارداشتن رزم‌ناو وینسنس در آب‌های بین‌المللی نادرست بوده است؛ این کشتی جنگی هنگام شلیک موشک در آب‌های سرزمینی ایران قرار داشت.
- تحقیقات نیروی دریایی ایالات‌متحده پس از انهدام این هواپیمای مسافربری نشان داد که این هواپیما در یک کُریدور هوایی تجاری حرکت می‌کرد و در فرکانس‌های کنترل ترافیک هوایی، خود را به‌عنوان یک پرواز غیرنظامی معرفی کرده بود.
- ایران از سازمان ملل درخواست کرد وارد عمل شود و آمریکا را محکوم کند، اما این درخواست جدی گرفته نشد. جُرج بوش رییس‌جمهور وقت آمریکا یک ماه پس از این فاجعه، هنگام برگزاری کمپین انتخاباتی‌اش گفت: «من هرگز [به‌خاطر این فاجعه] عذرخواهی نخواهم کرد. برای من اهمیت ندارد، واقعیت‌ها چه می‌گویند.»
- در سال ۱۹۸۸ ایران به دیوان کیفری لاهه شکایت کرد. با طولانی‌شدن روند دادرسی، در سال ۱۹۹۶ دولت آمریکا نزدیک به ۱۳۲ میلیون دلار به ایران غرامت پرداخت کرد؛ خانواده قربانیان حدود ۶۲ میلیون دلار از این غرامت را دریافت کردند. بعدها دولت کلینتون از آنچه اتفاق افتاده است ابراز “تاسف عمیق” کرد، اما ایالات‌متحده هرگز به‌طور رسمی عذرخواهی نکرد.
شرح گزارش:
سوم جولای سال‌روز فاجعه شلیک رزم‌ناو ایالات‌متحده به هواپیمای ۶۵۵ ایران ایر است. انجمن خانواده قربانیان پرواز پی‌اس۷۵۲ در سال‌روز این اتفاق در توییتر اعلام کرده «اسرار محرمانه/مجرمانه نشان میدهد که شصت و شش کودک بی‌دفاع این پرواز، قربانی بی‌کفایتی و مکر دولت جمهوری اسلامی شده است.»
تعداد زیادی از کاربران توییتر نسبت به این توییت انجمن خانواده قربانیان پرواز پی‌اس۷۵۲ واکنش منفی نشان داده‌اند و به این موضوع اشاره کرده‌اند که «به‌خاطر دادخواهی از یک جنایت نباید بر روی جنایت دیگری ماله کشید!» حال، نگاهی بیندازیم به حقایقی که از سوی رسانه‌های غربی درباره این فاجعه منتشر شده است.
واشنگتن پست درباره این فاجعه نوشته است: در ماه‌های پایانی جنگ ایران و عراق، نیروی دریایی ایالات‌متحده تعدادی ناو جنگی برای مراقبت از مسیرهای تجاری نفت در خلیج‌فارس داشت؛ زمانی که «جنگ نفتکش‌ها» بالا گرفت و ایران برای جلوگیری از دسترسی عراق به درآمدهای نفتی برای خرید سلاح، به نفتکش‌ها حمله می‌کرد.
سوم جولای ۱۹۸۸ ناو یواس‌اس وینسنس به فرماندهی کاپیتان نیروی دریایی ایالات‌متحده ویلیام راجرز، در حال تبادل آتش با تعدادی از قایق‌های توپ‌دار ایرانی در خلیج فارس بود.
در همین زمان پرواز شماره ۶۵۵ ایران ایر از فرودگاه بین‌المللی بندرعباس – که در آن زمان هم برای مقاصد نظامی و هم غیرنظامی استفاده می‌شد – در حال پرواز به سمت دبی بود. وینسنس این هواپیمای مسافربری غیرنظامی را با جنگنده اف-۱۴ اشتباه گرفت و با ۲ موشک زمین به هوا، تمام ۲۹۰ مسافر و خدمه هواپیما را کشت.
ناو وینسنس وارد آب‌های سرزمینی ایران شده بود
بریتانیکا این واقعه را چنین توصیف می‌کند: فرمانده ناو وینسنس در درگیری با چند شناور ایرانی آنها را تعقیب می‌کند و دستور فرماندهی نیروی دریایی برای توقف تعقیب را ناشنیده می‌گیرد و وارد آب‌های سرزمینی ایران می‌شود. حدود ساعت ۱۰و ۴۷ دقیقه صبح، هواپیمای ۶۵۵ ایران ایر از فرودگاه بندرعباس ایران بلند می‌شود.
برای چند دقیقه، در رزم‌ناو آمریکایی بر سر تعیین هویت هواپیما سردرگمی به‌وجود می‌آید. پس از اینکه چندین تماس هشداردهنده به هواپیما بی‌توجه می‌ماند، ساعت ۱۰ و ۵۴ دقیقه صبح، ناو وینسنس دو موشک زمین به هوا شلیک می‌کند که باعث انهدام هواپیما و مرگ تمامی سرنشینان آن می‌شود.
بلافاصله پس از این رویداد، مقام‌های آمریکایی گزارش دادند که هواپیمای مسافربری ایرانی به‌سرعت در حال کم‌کردن ارتفاع و هجوم به سمت ناو وینسنس بوده است و باز تاکید کردند که پرواز ۶۵۵ ایران ایر در مسیر عادی خود قرار نداشت.
گزارش ۲۸ جولای ۱۹۸۸ نیروی دریایی ایالات‌متحده که به‌صورت ویرایش‌شده ۱۹ آگوست همان‌سال منتشر شد، این ادعاها را رد کرد. این گزارش تاکید داشت که هواپیمای ایرانی «در مسیر هوایی تعیین‌شده» و در حال صعود بود و برخی از هشدارهایی که از سوی ناو آمریکایی صادر شده بود در کانال هواپیماهای نظامی قرار داشت و به‌همین علت خلبان هواپیمای مسافربری آن را دریافت نمی‌کرد. همچنین احتمال می‌رود دیگر اخطارهای رزم‌ناو نیز در کانال بین‌المللی آسیب هوایی ارسال شده است که به‌نظر می‌رسد خلبان هواپیما آن را بررسی نمی‌کرد.
در پایان، مقام‌های آمریکایی به این نتیجه رسیدند که این فاجعه “حادثه‌ای غم‌انگیز و تاسف‌بار” بود. هر چند در سال ۱۹۹۰ نیروی دریایی ایالات‌متحده به‌علت “خدمات برجسته” در طول عملیات در خلیج‌فارس به کاپیتان رزم‌ناو وینسنس مدال شایستگی اعطا کرد!
بعدها برخی کارشناسان، ارتش آمریکا را به پنهان‌کاری متهم کردند. از جمله اینکه بازرسان در گفت‌وگو با برخی از کارکنان این رزم‌ناو به این نتیجه رسیدند که هواپیمای ۶۵۵ ایران ایر به‌عنوان هواپیمای تجاری شناسایی شده بود. در این بیانیه تاکید شده است قرارداشتن رزم‌ناو وینسنس در آب‌های بین‌المللی نادرست بوده است؛ این کشتی جنگی هنگام شلیک موشک در آب‌های سرزمینی ایران قرار داشت.
هواپیمای ۶۵۵ ایران ایر در کریدور هوایی تجاری پرواز می‌کرد
سی‌ان‌ان درباره این فاجعه نوشته است: هنگام جنگ، ایران تلاش می‌کرد از طریق مین‌گذاری و شلیک به نفتکش‌ها، مانع از دستیابی عراق به پول و سلاح شود. می ۱۹۸۷ یک جنگنده عراقی به اشتباه ناو یواس‌اس استارک را با نفتکش ایرانی اشتباه گرفت و با شلیک ۲ موشک باعث کشته‌شدن ۳۷ ملوان آمریکایی شد.
۱۴ آوریل ۱۹۸۸ برخورد ناو یواس‌اس ساموئل بی رابرتز با یک مین دریایی ایرانی باعث شد کشتی به دو نیم شود. چهار روز بعد، ناوهای جنگی ایالات‌متحده که وظیفه داشتند سکوهای نفتی ایران را به تلافی این آسیب از بین ببرند، یک رزم‌ناو ایرانی را غرق کردند.
صبح روز سوم جولای ۱۹۸۸ ناو وینسنس در کنار ناو یواس‌اس مونتگومری درگیر جنگ با قایق‌های توپ‌دار ایرانی بود که یک نفتکش پاکستانی را در خلیج‌فارس تهدید می‌کردند. همان روز، ایران اقدام به جابه‌جایی تعدادی از جنگنده‌های اف-۱۴ در فرودگاه بندرعباس کرده بود. در این شرایط، پرواز شماره ۶۵۵ ایران‌ایر انجام شد.
تحقیقات نیروی دریایی ایالات‌متحده پس از انهدام این هواپیمای مسافربری نشان داد که این هواپیما در یک کُریدور هوایی تجاری حرکت می‌کرد و در فرکانس‌های کنترل ترافیک هوایی، خود را به‌عنوان یک پرواز غیرنظامی معرفی کرده بود.
ایالات‌متحده غرامت داد، اما عذرخواهی نکرد
بر اساس اعلام اینسایدر، وقتی هواپیمای مسافربری ایرانی در آب سقوط کرد. هیچ یک از کشتی‌های ایالات‌متحده برای کمک به سرنشینان یا جست‌و‌جوی بازماندگان اقدام نکردند. آن زمان تهران این فاجعه را «قتل‌عام وحشیانه» خواند.
رونالد ریگان رییس‌جمهور وقت و دریاسالار ویلیام کرو فرمانده وقت نیروی دریایی ایالات‌متحده از اقدام‌های ارتش این کشور دفاع و بر این موضوع پافشاری کردند که مهم‌ترین اولویت کاپیتان رزم‌ناور وینسنس حفظ ایمنی کشتی و سرنشینانش بوده است.
ایران از سازمان ملل درخواست کرد وارد عمل شود و آمریکا را محکوم کند، اما این درخواست جدی گرفته نشد. جُرج بوش رییس‌جمهور وقت آمریکا یک ماه پس از این فاجعه، هنگام برگزاری کمپین انتخاباتی‌اش گفت: «من هرگز [به‌خاطر این فاجعه] عذرخواهی نخواهم کرد. برای من اهمیت ندارد، واقعیت‌ها چه می‌گویند.»
۷ هفته پس از این حمله، پنتاگون گزارشی رسمی به قلم دریاسالار ویلیام فوگارتی منتشر کرد. در این بیانیه تاکید شده است که ایران درباره اینکه هنگام وقوع نبرد به هواپیمای مسافربری اجازه پرواز داده، مسئول است، اما این پرواز هرگز کاهش ارتفاع به‌سوی رزم‌ناو آمریکایی نداشته است و در حریم هوایی تجاری پرواز می کرد. در این گزارش به‌علت پاسخ‌ندادن خدمه پرواز هواپیمای مسافربری به هشدارها نیز اشاره شده است.
در سال ۱۹۸۸ایران به دیوان کیفری لاهه شکایت کرد. با طولانی‌شدن روند دادرسی، در سال ۱۹۹۶ دولت آمریکا نزدیک به ۱۳۲ میلیون دلار به ایران غرامت پرداخت کرد؛ خانواده قربانیان حدود ۶۲ میلیون دلار از این غرامت را دریافت کردند. بعدها دولت کلینتون از آنچه اتفاق افتاده است ابراز “تاسف عمیق” کرد، اما ایالات‌متحده هرگز به‌طور رسمی عذرخواهی نکرد.
این فاجعه سال‌ها است از سوی افکار عمومی ایالات‌متحده به فراموشی سپرده شده است، اما برای مردم ایران همچنان «زخم باز» است و هیچ‌گاه التیام نخواهد یافت.