نویسنده: مازیار شیبانی‌فر
وضعیت مالی مهاجران کانادا – به خصوص بسیاری از ایرانی‌ها – به شدت تحت تاثیر شرایط اقتصاد جهانی و البته جایگاه و قیمت دلار قرار دارد. تعداد قابل‌توجهی از ایرانی‌های کانادا از دیرباز تاکنون، بخشی از درآمد خود را از کشورشان به دست آورده‌اند. این گروه بزرگ، با اجاره دادن خانه یا مغازه، دریافت سود سپرده‌های بانکی، خرید و فروش ارز یا طلا، اداره واحدهای تولید کوچک یا متوسط (نیمه بزرگ)، اداره کسب و کارهای اینترنتی و دیگر شیوه‌های فعالیت اقتصادی بخشی از هزینه‌های خود و خانواده‌شان را به دست می‌آورند.
از حدود سال 2016 به بعد، نوسان قیمت دلار در ایران بسیار زیاد شده است و طی این چند سال به رکورد هر دلار آمریکا معادل 20 هزار تومان هم رسید. در حال حاضر نرخ برابری دلار آمریکا و ریال ایران بر مدار 180 هزار ریال (18 هزار تومان) می‌چرخد. از سوی دیگر، با افزایش قابل‌توجه تورم، ارزش پول رایج در ایران بسیار کاهش یافته و به همان نسبت قدرت خرید مردم را کم کرده است. تاثیر منفی تحریم‌ها بر اقتصاد طبقه متوسط و البته کم درآمد هم طی سه سال اخیر به شدت خودنمایی می‌کند. مفهوم همه این اتفاق‌ها کاهش درآمدها در داخل ایران و کم‌ارزش شدن ریال نسبت به دلار است که همین موضوع به شدت روی اقتصاد ایرانی‌های مهاجر وابسته به درآمد خود از ایران تاثیر منفی داشته است.
پویا که یک گرافیست حرفه‌ای و دارای سابقه درخشان است، در این باره به ژورنال ایرانیان کانادا گفت: «از حدود 4 سال گذشته تا امروز هر روز دلار گران‌تر و شرایط اقتصادی مردم ایران بدتر شده است. همین موضوع باعث شده که تعداد سفارش‌های شغلی که من در زمینه کارهای گرافیکی از ایران می‌گرفتم به شدت کم شود و همان تعداد کم مشتری‌ها نیز مرتب از من تخفیف می‌خواهند و من مجبورم با آنها کنار بیایم. از طرف دیگر، وقتی درآمد حاصل را به دلار تبدیل می‌کنم کمتر از یک سوم هزینه‌های خود و خانواده‌ام را می‌توانم از این طریق تامین کنم.»
وی تاکید کرد: «پیدا کردن شغل مناسب برای افرادی همانند من در کانادا دشوار است. به این خاطر که بیشتر شرکت‌های کانادایی ترجیح می‌دهند با افرادی کار کنند که از نظر زبان و فرهنگ به خودشان نزدیک‌تر هستند. شرکت‌های متعلق به مهاجران دیگر کشورها نیز بیشتر به افراد هم‌زبان و هم‌فرهنگ خود میدان می‌دهند و از آنها حمایت میکنند. در این میان افرادی همانند من که نه از حمایت جامعه ایرانی برخوردار است و نه امکان همکاری با شرکت‌های کانادایی را دارد، مجبور به انجام کارهای جسته و گریخته یا کسب درآمد از شغل‌هایی است که هیچ ارتباطی با شغل اصلی خودم ندارد.»
سامان که در ایران یک کسب و کار تولیدی متوسط دارد، در این خصوص به گزارشگر ژورنال ایرانیان کانادا می‌گوید: «حدود 5 یا 10 سال قبل اگر کسی کسب و کار خود در ایران را می‌فروخت با سرمایه حاصل از آن می‌توانست اینجا کسب و کار جدیدی راه‌اندازی و هزینه‌های خود و خانواده‌اش را تامین کند، اما از حدود 3 یا 4 سال پیش به این طرف فروش کسب و کار شرایط مهاجرانی همانند من را وخیم‌تر می‌کند. به این خاطر که از یک طرف خریدار چندانی وجود ندارد و آن اندک خریداران کسب و کار در ایران هم به خاطر شرایط نامناسب اقتصادی، قیمت‌گذاری عادلانه‌ای انجام نمی‌دهند و از طرف دیگر به فرض که شما بتوانید کسب و کار خود را با قیمت مناسب بفروشید، با تبدیل ریال به دلار در عمل همه زندگی و سرمایه خود را از دست می‌دهید و در اینجا نمی‌توانید کسب و کار دیگری راه‌اندازی کنید.»
یکی از گروه‌های مهاجر ایرانی که طی چند سال گذشته از نظر اقتصادی به شدت آسیب‌دیده‌اند و همه‌گیری ویروس کووید-19 این وضعیت را نامناسب‌تر کرده است، واردکنندگان و صادرکنندگان ایرانی بوده‌اند که اکنون از نظر کسب و کار در شرایط نامناسبی قرار گرفته‌اند و با مشکلات زیادی در زمینه ادامه حیات اقتصادی خود مواجه هستند.
مهسا که مدیرعامل باسابقه یک شرکت معتبر صادرات و واردات است، در این باره به ژورنال ایرانیان کانادا گفت: «شاید به جرات بتوانم بگویم یکی از آسیب‌پذیرترین کسب و کارهای ایرانی-کانادایی همین بخش صادرات و واردات است. به این خاطر که طی چند سال گذشته با قطع روابط میان ایران و کانادا موضوع صادرات و واردات وارد چالش‌های جدی شد. پس از آن موضوع تحریم‌ها به وجود آمد که شرایط را باز هم سخت‌تر کرد. گران‌شدن دلار در ایران را شاید بتوان به عنوان یکی از سخت‌ترین و نفس‌گیرترین ضربه‌ها به پیکره شرکت‌های صادراتی-وارداتی ایرانی معرفی کرد.»
وی ادامه داد: «همه‌گیر شدن کووید-19 یکی از بدترین اتفاق‌هایی است که برای صادرکنندگان و واردکنندگان ایرانی در کانادا افتاد. به این خاطر که از یک سو موضوع ایجاد محدودیت‌های گسترده که البته از سوی کشورهای مختلف جهان در این زمینه اعمال شده است، سد راه صادرات و واردات می‌شود، از طرف دیگر اقتصاد نحیف ایران شرایط را برای کسب و کار به شدت محدود می‌کند و دیگر اینکه نبود مراوده‌های سیاسی راه کسب و کار را نیز می‌بندد.»
محسن دیگر مدیرعامل یکی از شرکت‌های صادرات و واردات در این باره معتقد است: «چند سال قبل، هم ثبت سفارش در کانادا بالا بود و هم در ایران درخواست‌های به نسبت زیادی وجود داشت، اما در حال حاضر ثبت سفارش از هر دو طرف کم شده است. من مرتب با مردم هر دو کشور (کانادا و ایران) در ارتباط هستم و به روشنی می‌بینم که به خاطر شرایط اقتصادی ناشی از همه‌گیری ویروس کووید-19 بسیاری از مردم ترجیح می‌دهند تا جای ممکن خرید انجام ندهند یا به خرید نیازهای ضروری خود بسنده میکنند. با این شرایط، در عمل فضای کسب و کار بسته می‌شود و آنچه که در اقتصاد آن را رکود می‌نامیم بر فضای اقتصادی جامعه سایه می‌اندازد.»
دانشجویان و دانش‌آموزان ایرانی که با ویزای موقت در کانادا مشغول تحصیل هستند از دیگر گروه‌های به شدت آسیب‌پذیر در خصوص فضای اقتصادی ناشی از کووید-19 هستند. این دو گروه با استفاده از حمایت‌های مالی خانواده‌های خود در ایران روزگار می‌‌گذرانند. افزایش ناگهانی و سرسام‌آور نرخ برابری دلار آمریکا و ریال ایران شرایط زندگی و ادامه تحصیل برای این گروه از ایرانیان را بسیار دشوار کرده و حتی گروهی از آنها را به فکر کردن درباره بازگشت واداشته است.
حامد که در حال گذراندن ترم‌های پایانی خود در دانشگاه بریتیش کلمبیا (UBC) است به گزارشگر ژورنال ایرانیان کانادا می‌گوید: «در چند سال گذشته افرادی همانند من با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم کرده‌ایم. من همواره تلاش کرده‌ام با کار کردن در روزهای آخر هفته بخشی از هزینه‌هایم را تامین کنم تا از نظر اقتصادی فشار کمتری به خانواده‌ام وارد شود، اما متاسفانه در حال حاضر هم شرایط اقتصادی در ایران به خاطر افزایش تورم ناشی از تحریم‌ها دشوار شده و هم به خاطر همه‌گیری ویروس کووید-19 تعداد مشاغل عمومی کم شده است. در این شرایط یکی از راه‌حل‌های موجود برای من و امثال من بازگشت به ایران است.»
دولت فدرال و دولت‌های استانی در کانادا تلاش کرده‌اند تا بیشترین کمک را به مردم، کسب و کارها و دانشجویان انجام دهند، اما با توجه به بالابودن هزینه‌ها و وابستگی محصلان ایرانی در کانادا به پولی که از سوی خانواده‌های‌شان در ایران دریافت میکنند، شرایط سخت و پراسترسی را پشت سر می‌گذارند. در این بین، چشم امید بسیاری از این افراد به حمایت‌هایی است که می‌تواند از سوی جامعه ایرانی و نهادهای مدنی متعلق به این جامعه صورت بگیرد.