مازیار شیبانی‌فر
ژوئن ۲۰۲۱، ابراهیم رئیسی با کمترین میزان مشارکت رای‌دهندگان در تاریخ جمهوری اسلامی به‌عنوان رییس‌جمهور ایران معرفی شد و رهبر ایران از این زمان به‌عنوان «مرحله دوم انقلاب» یاد کرد؛ دورانی برای تکمیل کار ناتمام رسیدن به خوداتکایی و تجدید نظام اجتماعی و فرهنگی.
ابراهیم رئیسی با قول ساخت ۴ میلیون واحد مسکونی در ۴ سال، ایجاد یک میلیون شغل جدید در سال، تورم تک رقمی و نرخ ارز واحد بر سر کار آمد با تیمی که ۹ وزیر دولت محمود احمدی‌نژاد را در خود داشت؛ مدیرانی که در دولت‌های قبل – با وجود درآمد سرشار فروش نفت – عملکرد ضعیفی داشتند.
در حالی که بسیاری از وزیران رئیسی دانش‌آموخته دانشگاه امام صادق هستند – که به‌خاطر حضور گسترده دانش‌آموختگان این دانشگاه در رده‌های بالای حکومتی به «هاروارد ایران» مشهور است – اما در دولت روحانی بیش‌ترین تعداد وزیران دارای مدرک دکترا، از معتبرترین دانشگاه‌های ایالات‌متحده حضور داشتند.
رشد اقتصادی و نرخ تورم
دولت روحانی با وجود تحریم‌های گسترده و فشار حداکثری دوره ترامپ، بر اساس گزارش بانک جهانی توانست رشد اقتصادی ایران را از منفی ۶.۸ درصد در سال ۲۰۱۹ به رشد حدود ۳.۱ درصدی در سال ۲۰۲۱ برساند؛ با آنکه مشارکت زنان در بازار کار از ۱۸ به ۱۴ درصد رسیده بود.
در دولت دوم روحانی، بدهی دولت ۳۳ درصد تولید ناخالص داخلی رسیده بود. تعیین نرخ ترجیحی دلار ۴۲۰۰ تومانی برای واردات حدود ۱۲۰۰ قلم کالا [با وجود فساد و رانتی که در زمینه واردات برخی از کالاهای غیرضروری به‌وجود آورده بود] قیمت تمام‌شده کالاهای وارداتی را مدیریت می‌کرد و این موضوع باعث کاهش تورم شده بود.
بر اساس گزارش تجارت نیوز، تورم نقطه به نقطه از مرداد ۱۴۰۰ (آغاز به‌کار دولت ابراهیم رئیسی) تا فروردین ۱۴۰۱ حدود ۷.۶ درصد کاهش یافته است، اما در دوره دوم ریاست‌جمهوری حسن روحانی تورم نقطه‌ای مرداد ۱۳۹۲ تا فروردین ۱۳۹۳ حدود ۲۲ درصد کاهش یافت و به زیر ۲۰ درصد رسید.
قیمت کالاهای اساسی
به‌طور کلی، نرخ تورم خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها در سال ۱۴۰۰ نزدیک به ۵۲ درصد اعلام شده است؛ در حالی که این نرخ یک سال پیش‌تر در سال ۱۳۹۹ حدود ۳۹ درصد بود.
از جمله کالاهای اساسی که در سال ۱۴۰۰ افزایش قیمت سرسام‌آوری داشته است می‌توان به گوشت اشاره کرد که ۴۷ درصد قیمت آن بالاتر رفته است. افزون بر این، کالاهایی همانند شیر، روغن خوراکی و میوه‌ها حدود ۳۰ درصد گران‌تر شده‌اند.
به گزارش ایلنا، هزینه دستمزد کارگران فصلی حدود ۸۰ درصد و هزینه گاز مصرفی ۱۵۰ درصد افزایش یافته است. انتظار می‌رود در سال جاری قیمت چای خشک بین ۱۰ تا ۶۰ درصد گران شود. قیمت آرد برای اصناف و صنایع نیز از ۲۵۰۰ تومان به ۱۲ هزار تومان در سال جدید رسیده که باعث ۲ برابرشدن قیمت ماکارونی شده است.
نرخ برابری دلار آمریکا در برابر ریال ایران
قیمت برابری نرخ دلار آمریکا و ریال ایران، یکی از شاخص‌های اصلی تعیین وضعیت تورم در ایران است. از زمان روی کار آمدن دولت رئیسی تا کنون، ارزش واحد پول ایران در برابر دلار آمریکا نسبت به گذشته، حدود ۱۵ درصد کاهش یافته است.
بر اساس گزارش اقتصاد نیوز، نرخ ارز در ابتدای سال ۱۴۰۰ در کانال ۲۴ هزار تومان بود و زمانی که رئیسی بر صندلی پاستور نشست، دلار در میانه کانال ۲۵ هزار تومانی قرار داشت. در نیمه آذر به‌دلیل سیگنال‌های منفی از محل برگزاری مذاکرات وین [برای احیای برجام] قیمت دلار از مرز ۳۰ هزار تومان نیز عبور کرد.
داده‌ها نشان می‌دهد متوسط نرخ دلار آمریکا در سال ۱۴۰۰ [که از حدود مرداد دولت رئیسی بر سر کار آمد] روی کانال ۲۷ هزار تومان قرار داشته است. در دولت دوم روحانی، در سال ۱۳۹۸ میانگین قیمت دلار آمریکا حدود ۱۳ هزار تومان بود، اما در سال ۹۹ متوسط قیمت دلار به حدود ۲۳ هزار تومان رسید.
سیاست‌های اقتصادی
دولت سیزدهم در مقطعی کوشید با “قیمت‌گذاری دستوری” و نصب برچسب قیمت تولیدکننده بر روی کالاها، مانع افزایش قیمت‌ها شود، اما گزارش‌های میدانی نشان داد، مغازه‌داران برخی از این کالاها را از قفسه‌ها خارج و فقط به مشتریان خاص خود ارایه کردند.
یکی دیگر از اقدام‌ها برای مدیریت روند گرانی کالاهای اساسی، پس از استقرار دولت ابراهیم رئیسی، حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی [از ابتکارات دولت روحانی] بود که تبدیل به یکی از محورهای اصلی بودجه ۱۴۰۱ شده است. هر چند بسیاری از کارشناسان از ابتدا، درباره پی‌آمدهای تورمی این اقدام هشدار داده بودند، اعمال این قانون نرخ تورم را به بالاترین میزان طی ۴ دهه اخیر رسانده است.
وضعیت نابسامان اقتصادی ایران در شرایطی به‌وجود آمده و تدوام یافته که در سال ۱۴۰۰ با افزایش قیمت نفت، درآمدهای این کشور هم افزایش یافته است. بر اساس اعلام وزیر نفت ایران، درآمدهای حاصل از فروش نفت خام، میعانات گازی، صادرات گاز و فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی در مقایسه با سال ۱۳۹۹ حدود ۵ برابر شده است، اما همچنان گرانی در ایران بیداد می‌کند.
