جیک سالیوان مشاور امنیت ملی آمریکا یک‌شنبه گذشته اعلام کرد که جو بایدن رییس‌جمهور برگزیده آمریکا ضمن اندیشیدن به مجازات كرملین [به خاطر هک گسترده سایت‌های دولتی ایالات متحده] قصد دارد فعالیت‌های خود برای ادامه مذاكرات هستهای با روسیه را تمدید كند. هم‌چنین بایدن در نظر دارد در صورت بازگشت دوباره تهران به توافق هستهای (برجام)، در “مذاکره بعدی” با ایران در مورد برنامه موشکی این کشور نیز گفت‌وگو کند.
مشاور امنیت ملی آینده رییس‌جمهور برگزیده آمریکا جوزف آر. بایدن جونیور، یک‌شنبه گذشته اعلام کرد دولت جدید به سرعت برای تمدید آخرین پیمان مهم اصلی سلاح هستهای با روسیه اقدام خواهد کرد، در حالی که تلاش می‌کند با رییس‌جمهور ولادیمیر پوتین در مورد آنچه به نظر می‌رسد بزرگ‌ترین هک شبکه‌های دولتی ایالات متحده باشد نیز گفت‌وگوهایی انجام دهد.
در مصاحبه‌ای که سالیوان 44 ساله به عنوان جوان‌ترین مشاور امنیت ملی ایالات متحده در بیش از نیم قرن گذشته با برنامه “GPS” در شبکه خبری سی‌ان‌ان داشت، ضمن اعلام این مطالب، تاکید کرد به محض این‌که ایران دوباره به توافق هستهای 2015 بپیوندد – توافقی که وی یکی از مذاکره‌کنندگان آن در زمان ریاست‌جمهوری باراک اوباما بوده است – “مذاکره بعدی” در مورد برنامه موشکی ایران انجام خواهد شد.
وی یادآور شد: “در مذاکره گسترده‌تر پیش رو، ما می‌توانیم در نهایت محدودیت‌هایی در به‌کارگیری فناوری موشک بالستیک توسط ایران ایجاد کنیم و این همان چیزی است که ما می‌خواهیم از راه دیپلماسی به آن دست یابیم.”
وی به این موضوع اشاره نکرد که موضوع موشک‌های ایران در پیمان‌نامه پیشین [برجام]، مورد توافق قرار نگرفته بود. زیرا ایرانی‌ها از اعمال هرگونه محدودیتی در توسعه یا آزمایش موشکی خودداری کردند. برای خارج شدن از این بن بست، سازمان ملل قطعنامه ضعیفی را به تصویب رساند و از تهران خواست تا خویشتن‌داری کند. ایرانی‌ها می‌گویند این قطعنامه الزام‌آور نیست و آنها آن را نادیده گرفته‌اند.
در مجموع، دو نکته‌ای که آقای سالیوان به آن اشاره کرده است، نشان می‌دهد دولت جدید ایالات متحده با چه سرعتی در راه بررسی دو موضوع پیچیده کنترل تسلیحات قدم گذاشته، در حالی که آقای بایدن در تلاش است تا با همه‌گیری گسترده کرونا و شوک‌های اقتصادی ناشی از آن مقابله کند.
نخستین نکته مطرح در این میان، به گفته آقای بایدن اطمینان یافتن از این موضوع است که مسکو هزینه هک بیش از 250 شبکه دولتی و خصوصی آمریکایی را پرداخت خواهد کرد و این مسئله شرایط مذاکره را پیچیده‌تر می‌کند. هک وسیعی که اکنون بسیار گسترده‌تر از برآوردهای اولیه تخمین زده می‌شود.
آقای بایدن گفته است پس از این‌که دولتش به طور رسمی مشخص کرد که مسئول این هک کدام کشور است “ما به طور رسمی به این حمله پاسخ خواهیم داد.” این بدان معنا است که برای مجازات روسیه ضمن توجه به موضوع مذاکرات متوقف شده درباره مسایل هستهای، موضوع اقدام‌های خرابکارانه سایبری نیز اهمیت خاصی دارد. مسئله‌ای که در صورت هر گونه لغزش احتمالی، موجب راه‌افتادن یک مسابقه تسلیحاتی جدید خواهد شد.
آقای سالیوان از کنترل تسلیحاتی به عنوان یکی از معدود جنبه‌های همکاری مسکو و دولت جدید واشنگتن یاد کرد. تمدید این پیمان که نیاز به تصویب سنا ندارد، نخستین آزمون امکان‌سنجی درباره انجام این همکاری است.
رییس‌جمهور ترامپ که طی چهار سال گذشته از چندین معاهده دیگر با روسیه خارج شده است، ابتدا اصرار داشت که چین نیز به این توافق‌نامه دو جانبه بپیوندد؛ در غیر این صورت ایالات متحده با انقضای آن در 5 فوریه، این قرارداد را تمدید نخواهد کرد. او بعدها از این خواسته خود عقب‌نشینی کرد، اما در هفته‌های پیش از برگزاری انتخابات، مذاکرات در مورد تمدید توافق مورد نظر متوقف شد. دلیل آن یا به درخواست‌‌های جدید آمریکایی‌ها مربوط می‌شود یا این‌که روس‌ها به این نتیجه رسیدند که احتمال دارد آقای ترامپ در انتخابات ببازد.
آقای سالیوان تاکید کرد: “ما باید به دنبال تمدید این توافق‌نامه به سود ایالات متحده باشیم.”
مقام‌های انتقال قدرت به رییس‌جمهور برگزیده اعلام کرده‌اند، تاکنون هیچ گفت‌وگویی بین نمایندگان آقای بایدن و روس‌ها درباره این توافق‌نامه وجود نداشته است. به دلیل آنچه آقای سالیوان از آن به عنوان سنت “یک رییس‌جمهور” یاد کرد.
گفت‌وگوهای چهار سال پیش بین سفیر روسیه در ایالات متحده و سرلشکر مایکل تی فلین، نخستین مشاور امنیت ملی آقای ترامپ، منجر به تحقیقات اولیه در مورد دادوستدهای دولت با روسیه شد. تیم آقای بایدن اعلام کرد که تا ظهر 20 ژانویه 2021 با دقت تمام از تماس با خارجی‌ها در مورد هر مسئله مهمی جلوگیری خواهد شد.
ایده حرکت به جلو در زمینه توافق جداگانه با ایران درباره برنامه موشکی این کشور موضوع جدیدی نیست، اما آقای ترامپ پس از بیرون آمدن ایالات متحده از توافق هستهای در میانه سال 2018، برای مذاکره در مورد هر نوع محدودیتی، اقدامی انجام نداد.
آقای سولیوان و دنیل بنایم که مشاور خاورمیانه‌ای آقای بایدن هنگام فعالیت او به عنوان معاون رییس‌جمهور اوباما بودند، می 2020 طی مقاله‌ای اظهار داشتند که ایالات متحده باید زیر نظر رییس‌جمهور جدید “به سرعت دیپلماسی هستهای با ایران را از سر بگیرد و آنچه را که می‌تواند از توافق هستهای سال 2015 نجات دهد” و سپس با متحدان خود و ایران “برای مذاکره در مورد توافق‌نامه بعدی” اقدام کند.
هم‌زمان، ایالات متحده از آنچه آنها “مسیر منطقه‌ای” مذاکرات می‌نامند که در اصل به عربستان سعودی، به عنوان یکی از رقیبان اصلی ایران در منطقه و اهداف اصلی برنامه موشکی مربوط می‌شود، حمایت خواهد کرد.
بی‌تردید هر تلاشی برای احیای توافق با ایران، شکاف جدیدی با جمهوری‌خواهان خواهد بود. آنها پیش از این گفته‌اند که آقای بایدن به یک توافق هستهای ناقص پیوند خورده است، اما این دادوستد یک توافق‌نامه توخالی نیست. برجام، پیمانی اجرایی است که آقای ترامپ با صدور بیانیه‌ای آن را رها کرد و ترمیم آن می‌تواند با دستوری اجرایی از سر گرفته شود.
پرسش اصلی این است که آیا ایرانیان تمایلی برای بازگشت به توافق قبلی دارند؟ این موضوع [اکنون] در ایران چندان مورد توجه و قبول نیست.
در زمان امضای این توافق‌نامه، بسیاری [در ایران] معتقد بودند ایالات متحده هرگز قصد ندارد به تهران اجازه دهد از مزایای اقتصادی این توافق‌نامه برخوردار شود. در حال حاضر، ایران در آستانه برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری [در سال 2021] است و تا این لحظه یکی از افسران تندروی نیروی هوایی سپاه پاسداران، یکی از نامزدهای اصلی آن محسوب می‌شود.
در این شرایط، بازگشت دوباره به محدودیت‌های توافق‌نامه موجود، بدون جبران خسارت از سوی ایالات متحده در مورد تصمیمی که آقای ترامپ برای اعمال تحریم‌ها گرفته بود، از نظر سیاسی، پیش از برگزاری انتخابات می‌تواند غیرممکن به نظر برسد.
آقای سالیوان وقتی توسط فرید زکریا مصاحبه‌کننده خود زیر فشار قرار گرفت، در مورد این‌که چرا توافق سال 2015 باعث کاهش تنش‌ها و همکاری جدید با ایران نشد، این نظریه را رد کرد که دولت اوباما انتظاراتی بیش از محدود کردن برنامه هستهای داشته است.
وی یادآور شد: “این‌طور نیست كه ما تصور می‌کردیم، موضوع هستهای را در دست می‌گیریم و می‌توانیم رفتار ایران را یک شبه تغییر دهیم. ما اعتقاد داشتیم برای مدیریت برنامه هستهای ایران، می‌توانیم برخی دیگر از مسایل را کنار بگذاریم. در سال 2015 نظر آقای اوباما این بود که اگر مسئله هستهای روی میز قرار نداشت و ایران رهبر دیگری داشت – آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر ایران اکنون 81 ساله است – می‌شد به توافق گسترده‌تری دست یافت. البته روشن است که این اتفاق نیفتاد.”