سام خانلری
به گزارش استار، هفتم سپتامبر نهمین سالگرد قطع کامل روابط دیپلماتیک کانادا با ایران است و این قطع رابطه با وجود حوادثی همانند توافق برجام، مبارزه جهانی با داعش در سوریه و عراق و ساقط‌کردن پرواز پی‌اس752 ادامه پیدا کرده است.
کانادا میزبان دومین جمعیت بزرگ ایرانیان ساکن خارج از ایران است. با این حال، کانادا همچنان در فهرست معدود کشورهایی قرار دارد که با تهران روابط دیپلماتیک ندارد. این وضعیت تا چه زمانی ادامه پیدا خواهد کرد؟
کانادا در سال 1988 روابط دیپلماتیک رسمی با دولت انقلابی ایران برقرار کرد و روابط دو کشور برای چند دهه محدود به مسایل مشخص با منافع تجاری اندک بود. با این وجود، منزوی‌کردن ایران به بخش کلیدی سیاست خارجی کانادا تبدیل شده است.
دولت “استیون هارپر” در سال 2012 به‌صورت یک‌جانبه سفیر و نمایندگان ایران را از اتاوا اخراج کرد و سفارت خود در تهران را بست. دولت هارپر همزمان، لایحه حمایت ایران از تروریسم را در پارلمان این کشور تصویب کرد و با این اقدام پیش‌دستانه تلاش‌های آینده برای مذاکره با رهبران ایران را از بین برد. دولت ترودو در سال 2015 دولت “جاستین ترودو” وعده برقراری دوباره روابط با تهران را داد، اما این وعده همچنان در حال خاک خوردن است.
سیاست اتاوا در اتهام‌زنی به ایران تاثیری بر تغییر سیاست‌های ایران نداشته است. خروج دیپلمات‌های کانادا از ایران با مذاکره مخفی واشنگتن و تهران و رسیدن به توافق برجام همزمان شد و این گمانه‌زنی‌ها درباره نقش اسراییل در قطع روابط را افزایش داد. قرارداد بزرگ تسلیحاتی کانادا با عربستان سعودی در سال 2014 و حمایت آن از یک گروه مسلح از تبعیدی‌های ایرانی نیز امیدها برای اعمال سیاست متوازن کانادا در خاورمیانه را بر باد داد.
نبود روابط دیپلماتیک در جریان ساقط‌کردن پرواز پی‌اس752 توسط پدافند هوایی سپاه پاسدارن به‌خوبی نمایان شد. از 176 مسافر این پرواز، 136 نفر مسافر کانادا بودند و 63 نفر از آنها شهروندی این کشور را داشتند. با توجه به نداشتن نماینده در ایران، کانادا به سایر کشورها از جمله ایتالیا و اوکراین برای تحقیق درباره حادثه و نمایندگی کردن قربانیان وابسته شده است.
اکنون بیش از 200 هزار ایرانی در کانادا زندگی می‌کنند و این فاجعه نشان داد این جامعه نمی‌تواند از چند دهه درگیری تهران و واشنگتن دور بماند.
یکی از دیپلمات‌های سابق کانادا در تهران راجع به این حادثه نوشت: “کانادا هیچ اطلاعی در خصوص وقایع تهران و به ویژه حوادث روزهای اخیر ندارد و ما در مقابله با این فاجعه دست‌مان بسته است.”
مقام‌های کانادایی در گزارش سال گذشته از تحقیقات دولت ایران درباره این فاجعه انتقاد کردند، اما در نتیجه‌گیری به این نکته اشاره کردند که نبود روابط دیپلماتیک حل مشکلات مرتبط با شهروندان کانادایی را مشکل می‌کند.
مشکلات بزرگ دیپلماتیک و کنسولی مربوط به حادثه ساقط کردن پرواز 752 باعث نشده‌اند تا اتاوا به فکر احیای روابط پایه دیپلماتیک با ایران بیفتد که از سال 2017 متوقف شده‌اند.
در حقیقت، هیچ‌کدام از حزب‌های اصلی حاضر در رقابت‌های انتخاباتی جاری نیز اشاره‌ای به برقراری دوباره این روابط نکرده‌اند و حزب محافظه‌کار اعلام کرده است در صورت پیروزی، تحریم‌های اقتصادی بیش‌تری علیه تهران وضع خواهد کرد.
از سوی دیگر، خروج ترامپ از برجام و تلاش‌های بعدی برای تخریب برجام، موقعیت افراد بدبین نسبت به مذاکره با غرب را تقویت کرده است. بی‌اعتمادی به تهران به پیروزی ابراهیم رئیسی در انتخابات ریاست‌جمهوری یاری رساند.
دولت جدید ایران نظاره‌گر عقب‌نشینی آشفته ایالات‌متحده از کابل بوده و اولویت خود را به برقراری روابط با همسایگان، به‌ویژه همسایگان عرب حاشیه خلیج فارس، دولت طالبان در افغانستان و رهبران چین و روسیه اختصاص داده است.
به‌نظر می‌رسد یک دهه بیگانگی و وجود مشکلات متعدد ذوب شدن یخ روابط میان اتاوا و تهران در آینده نزدیک را بسیار مشکل کرده است.