مازیار شیبانی‌فر
- گروهی از کارشناسان بر این باورند که غرب همچنان به احیای توافق هسته‌ای با جمهوری اسلامی علاقمند است، اما اکنون کشورهای غربی در مورد تحریم‌های سفت و سخت‌تر یا مدارا کردن با نقض حقوق بشر حاکمان تهران بر سر دو راهی قرار گرفته‌اند. واهمه اصلی غربی‌ها دستیابی ایران به «توانمندی آستانه هسته‌ای» است.
- جمهوری اسلامی همچنان با تحویل پهپاد به مسکو، از جنگ تجاوزکارانه و نسل‌کشی روسیه در اوکراین حمایت می‌کند که به‌هیچ وجه قابل قبول نیست. باید برای تهران روشن شود که نه‌تنها با یک چالش بزرگ داخلی مواجه است، بلکه با انزوا و چالش‌های بین‌المللی بیش‌تری نیز مواجه خواهد شد.
- در سال جدید میلادی بی‌آن‌که توافق هسته‌ای احیا شود و در نتیجه تحریم‌های ایالات‌متحده برداشته نشود، از نظر اقتصادی این کشور در شرایط ناگواری قرار خواهد گرفت.
- در پایان سال گذشته میلادی، به‌طور کلی قیمت مصرف‌کننده نسبت به مدت مشابه سال قبل بیش از ۴۸ و نیم درصد افزایش داشته است؛ فقط قیمت موادغذایی و آشامیدنی بیش از ۶۰ درصد افزایش پیدا کرده است.
- در این شرایط دشوار اقتصادی و سیاسی ممکن است امسال جمهوری اسلامی با فشار بیش‌تری از سوی شورای حکام سازمان ملل متحد برای توضیح در مورد آثار اورانیوم کشف‌شده در ۳ سایت اعلام‌نشده مواجه شود.
- علی واعظ مدیر پروژه ایران در گروه بحران به سی‌ان‌بی‌سی گفت: «سال ۲۰۲۳ برای جمهوری اسلامی سال مهمی خواهد بود. زیرا حکومت از نظر اقتصادی بیش از هر زمان دیگری دچار مشکل شده، جامعه بیش از همیشه ناراضی است و کشور در منزوی‌ترین جایگاه [سیاسی] قرار دارد.»
- برخی از تحلیل‌گران معتقدند ممکن است مذاکره‌کنندگان [برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی] مجبور شوند کارشان را از صفر شروع کنند. در این میان، غربی‌ها ابتدا می‌خواهند راهکاری برای نحوه برخورد با جنبش اعتراضی پیدا کنند.
شرح گزارش:
گروهی از کارشناسان بر این باورند که غرب همچنان به احیای توافق هسته‌ای با جمهوری اسلامی علاقمند است. این شرایط باعث شده است کشورهای غربی در مورد تحریم‌های سفت و سخت‌تر یا مدارا کردن با نقض حقوق بشر حاکمان تهران بر سر دو راهی قرار بگیرند. زیرا تحریم‌های بیش‌تر، راه هرگونه دیپلماسی با تهران در مورد فعالیت‌های هسته‌ای را مسدود خواهد کرد و واهمه اصلی غربی‌ها دستیابی ایران به «توانمندی آستانه هسته‌ای» است.
ولفگانگ ایشینگر رییس بنیاد کنفرانس امنیتی مونیخ در مطلبی با عنوان «دو چالش ژئواستراتژیک برای سال ۲۰۲۳: اوکراین و ایران» با اشاره به موضوع بالا در وب‌سایت پُلِتیکو می‌نویسد: همچنان نگرانی‌های جدی در زمینه حفاظت از پیمان‌نامه بین‌المللی منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای وجود دارد. با این حال، بیش‌تر کارشناسان معتقدند احتمال احیای برجام مدت‌ها پیش از شروع ناآرامی‌ها در ایران به پایین‌ترین حد خود رسیده بود و تهران در اصل تمایلی به همراهی ندارد.
در شرایط کنونی، امضای توافق با تهران سیگنال اشتباه [به حکومت] ارسال می‌کند. زیرا هرگونه امتیازدهی از سوی غرب ممکن است حمایت از حکومت به‌حساب بیاید که همانند سیلی بر صورت معترضانی است که برای آزادی‌شان می‌جنگند و اکنون در زندان به‌سر می‌برند.
از سوی دیگر، جمهوری اسلامی همچنان با تحویل پهپاد به مسکو، از جنگ تجاوزکارانه و نسل‌کشی روسیه در اوکراین حمایت می‌کند که به‌هیچ وجه قابل قبول نیست. باید برای تهران روشن شود که نه‌تنها با یک چالش بزرگ داخلی مواجه است، بلکه با انزوا و چالش‌های بین‌المللی بیش‌تری نیز مواجه خواهد شد.
به نوشته ایران پریمیر، جمهوری اسلامی ایران به‌خاطر سابقه بدی که در زمینه حقوق بشر داشته است، از مدتی قبل منزوی شده بود، اما در سال ۲۰۲۲ افزون بر اینکه کشورهای غربی ده‌ها مقام و سازمان مرتبط با سرکوب اعتراض‌های اخیر را تحریم کردند، در نوامبر، شورای حقوق بشر سازمان ملل به تشکیل یک گروه حقیقت‌یاب در مورد سرکوب خونین معترضان رأی داد و در دسامبر، شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد، جمهوری اسلامی ایران را از کمیسیون مقام زن اخراج کرد؛ اتفاقی که پیش از این برای هیچ کشوری نیفتاده بود!
در سال جدید میلادی بی‌آن‌که توافق هسته‌ای احیا شود و در نتیجه تحریم‌های ایالات‌متحده برداشته نشود، در شرایطی که اقتصادش ایران وابسته به نفت است، از نظر اقتصادی این کشور در شرایط ناگواری قرار خواهد گرفت. چنان‌که به‌نظر نمی‌رسد دولت راهبرد مناسبی برای مهار تورم نزدیک به ۵۰ درصدی کنونی داشته باشد.
بر اساس گزارش بانک مرکزی ایران، تنها بین ماه‌های مارچ تا ژوئن ۲۰۲۲ حدود ۱۰ میلیارد دلار سرمایه به خارج از این کشور منتقل شده است. گزارش اخیر اداره آمار ایران نشان می‌دهد در پایان سال گذشته میلادی، به‌طور کلی قیمت مصرف‌کننده نسبت به مدت مشابه سال قبل بیش از ۴۸ و نیم درصد افزایش داشته است؛ فقط قیمت موادغذایی و آشامیدنی بیش از ۶۰ درصد افزایش پیدا کرده است.
اکتبر سال گذشته صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی کرد اقتصاد ایران در سال مالی ۲۳-۲۰۲۲ با رشد ۳ درصدی مواجه خواهد شد. در حالی که رشد اقتصاد ایران در سال ۲۰۲۱ حدود ۴٫۷ درصد بوده است. از دسامبر ۲۰۲۲ ارزش برابری دلار و ریال کاهش چشمگیری داشته و طی روزهای اخیر قیمت هر دلار در بازار آزاد به حدود ۴۷ هزار تومان رسیده است.
صندوق بین‌المللی پول در اکتبر ۲۰۲۲ میزان بیکاری را نزدیک به ۹ و نیم درصد در سال مالی ۲۳-۲۰۲۲ پیش‌بینی کرد. از سوی دیگر، ایران به‌عنوان دارنده دومین ذخیره بزرگ گاز طبیعی جهان، برای جبران کمبود گاز دست به دامان روسیه شده است.
افزایش تقاضای داخلی برای بنزین، در دسامبر سال گذشته میلادی باعث شد رییس اتحادیه صادرکنندگان نفت، گاز و پتروشیمی ایران هشدار بدهد اگر مصرف مهار نشود، ایران باید واردات بنزین را از سر بگیرد. ایران که سومین ذخیره بزرگ نفت جهان را در اختیار دارد، در سال ۲۰۱۹ به صادرکننده بنزین تبدیل شده بود.
در این شرایط دشوار اقتصادی و سیاسی ممکن است امسال جمهوری اسلامی با فشار بیش‌تری از سوی شورای حکام سازمان ملل متحد برای توضیح در مورد آثار اورانیوم کشف‌شده در ۳ سایت اعلام‌نشده مواجه شود. این سایت‌ها به اقدام‌های پیش از سال ۲۰۰۳ مربوط می‌شود؛ زمانی که جمهوری اسلامی برنامه تسلیحات هسته‌ای را دنبال می‌کرد.
در همین زمینه، علی واعظ مدیر پروژه ایران در گروه بحران به سی‌ان‌بی‌سی گفت: «سال ۲۰۲۳ برای جمهوری اسلامی سال مهمی خواهد بود. زیرا حکومت از نظر اقتصادی بیش از هر زمان دیگری دچار مشکل شده، جامعه بیش از همیشه ناراضی است و کشور در منزوی‌ترین جایگاه [سیاسی] قرار دارد.»
رایان بول تحلیل‌گر ارشد خاورمیانه و شمال آفریقا در «مرکز رین (Rane Center)» گفت: «امسال برجام به‌مفهوم واقعی کلمه از بین می‌رود. زیرا نه اروپا و نه ایالات‌متحده نمی‌خواهند تحریم‌های حکومتی را بردارند که به‌صورت گسترده معترضان را سرکوب می‌کند.»
برخی از تحلیل‌گران معتقدند ممکن است مذاکره‌کنندگان [برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی] مجبور شوند کارشان را از صفر شروع کنند. در این میان، غربی‌ها ابتدا می‌خواهند راهکاری برای نحوه برخورد با جنبش اعتراضی پیدا کنند. جنبشی که به باورِ بیش‌ترِ تحلیل‌گرانِ ایرانیِ سی‌ان‌بی‌سی انتظار می‌رود، همچنان ادامه یابد.
