ایران یکی از مبدا‌های اصلی متقاضی مهاجرت و فرستادن دانشجو به کانادا است، اما ایرانی‌ها برای دریافت ویزا یا مجوز تحصیل مجبورند به ترکیه یا امارات متحده عربی سفر کنند.
کانادا از سال 2012 به‌صورت ناگهانی و یک جانبه سفارت خود در تهران را تعطیل و حمله به سفارت انگلستان در سال 2011 را به‌عنوان علت اقدام خود بیان کرد. این اتفاق باعث شد تا ایران در فهرست معدود کشورهایی قرار بگیرد که کانادا در آن دفتری برای جمع‌آوری اطلاعات زیست‌سنجی (بایومتریک) ندارد.
بر اساس داده‌های وزارت مهاجرت کانادا، از ابتدای ژانویه 2018 تا آخر اکتبر 2021 بیش از 151 هزار ایرانی اطلاعات زیست‌سنجی خود را در مرکز درخواست ویزای(VAC) کانادا در ترکیه ثبت کرده‌اند. دولت فدرال در سال 2012 اداره مراکز درخواست ویزا در چندین کشور جهان را به شرکت وی‌اف‌اس گلوبال برون‌سپاری کرد.
نبود چنین دفتری در تهران زندگی ایرانی‌های در حال مهاجرت و 200 هزار ایرانی-کانادایی که بیش‌ترشان ساکن آنتاریوی جنوبی، بریتیش کلمبیا و کبک هستند را تحت تاثیر قرار داده است. ایرانیان کانادا بستگانی در ایران دارند که به‌علت مشکلات ناشی از سفر به ترکیه یا امارات نمی‌توانند برای دیدار آنها به کانادا سفر کنند.
دکتر «مسلم نوری» رییس کنگره ایرانیان کانادا چنین وضعیتی را تبعیض‌آمیز می‌داند. او می‌گوید: «ایرانی‌ها از معدود ملیت‌هایی هستند که در کشور خود مرکز صدور ویزا ندارند. با این حال جمعیت ایرانیان کانادا و دانشجویان ایرانی مشغول تحصیل در کانادا بسیار چشمگیر است. این موضوع تبعیض‌آمیز است و باعث خشم جامعه ایرانی کانادا می‌شود.»
پیش از شروع همه‌گیری و در سال 2019 ایران دهمین کشور متقاضی مهاجرت به کانادا بود. در این سال بیش از 6 هزار ایرانی اقامت دایم گرفتند. همچنین در سال 2019 حدود 15 هزار دانشجوی ایرانی مجوز تحصیل دریافت کردند که این آمار ایرانی‌ها را در رده هفتم دانشجویان خارجی حاضر در کانادا قرار می‌داد. البته رسیدن به کانادا کار آسانی نیست.
«آرین سلطانی» دانشجوی 29 ساله دکتری علوم کامپیوتر دانشگاه شربروک کبک، می‌گوید سفر رفت و برگشت او به ترکیه به همراه هزینه هتل و غذا حدود 800 دلار شد. او افزود هزینه‌های او با در نظر گرفتن قیمت بلیت هواپیما به کانادا و هزینه‌های درخواست ویزا به حدود 2 هزار دلار رسید.
وزارت مهاجرت کانادا 27 ماه بعد با درخواست ویزای او موافقت کرد. آقای سلطانی به‌علت نامشخص‌بودن وضعیت درخواست خود نمی‌توانست آپارتمان اجاره کند و به همین علت دو سال را در منزل دوستان و بستگان خود سپری کرد که بار سنگینی برای میزبان‌ها بود.
همچنین، او نمی‌توانست پیشنهادهای کاری را قبول کند. زیرا هر لحظه احتمال داشت ویزایش صادر شود. او در مدت زمان انتظار برای دریافت ویزا با زینب حدادی همسر خود ازدواج کرد و همسر او اکنون در ایران است و در انتظار صدور ویزا. خانم حدادی نیز برای برای درخواست ویزا به ترکیه سفر کرده است.
وکیل مهاجرت به آقای سلطانی توصیه کرده است نام همسر خود را به درخواست ویزا اضافه نکند. زیرا چنین اقدامی مدت زمان انتظار او را طولانی‌تر می‌کرد و حتی باعث رد شدن درخواست او می‌شد. اکنون آرین با اضطراب ناشی از همه‌گیری و دوری همسر دست و پنجه نرم می‌کند.
درخواست ویزای برخی افراد همانند «میلاد جمال سلطانی» و همسرش نیز پس از بیش از یک سال انتظار رد می‌شود. آنها برای ثبت درخواست ویزا سفری 7 روزه به ترکیه داشتند که بیش از 2 هزار دلار برای آنها هزینه در بر داشت. هزینه ترجمه رسمی مدارک و مرخصی‌های ساعتی که آنها برای تهیه مدارک از محل کارشان گرفتند در این‌جا مورد محاسبه قرار نگرفته است.
آقای جمال سلطانی می‌گوید تمایلی به سفر نداشت، اما چاره‌ای دیگری هم وجود نداشته است. او می‌گوید: «همه‌گیری کرونا سفر را پیچیده کرده بود. سفر خارجی هزینه بر و نیازمند برنامه‌ریزی است. به‌خاطر همه‌گیری برنامه پروازها محدود بود و مرکز صدور ویزا در پایین‌تر میزان ممکن خدمات ارایه می‌کرد.» میلاد معتقد است جامعه ایرانی از این وضعیت ناراحت است و آن را تبعیض‌آمیز می‌داند.
رییس هیات مدیره کنگره ایرانیان کانادا می‌گوید جامعه ایرانیان خارج نیز احساس می‌کند این شرایط به زیان مادران و پدران سالمند مهاجران در ایران است. زیرا سفر سالمندان به ترکیه سخت‌تر است و هزینه مالی بیشتری به‌دنبال دارد.
اکتبر 2018 دادخواستی با 1820 امضا برای ایجاد دفتر صدور ویزا در ایران تهیه شد و دولت فدرال در جوابیه دو صفحه‌ای خود در دسامبر همان سال تنها یک مرتبه عبارت “ارباب رجوع ایرانی” را به‌کار برد. در این بیانیه بیشتر به موضوع اهمیت زیست‌سنجی در فرآیند درخواست ویزا و راه‌های ثبت این اطلاعات اشاره شده بود.
دولت وقت در این جوابیه از پاسخ به افزایش تقاضا برای کیت‌های جمع‌آوری اطلاعات زیست‌سنجی، افزایش تعداد دفاتر صدور ویزا در کشورهای همسایه ایران و بهینه‌سازی سامانه نوبت‌دهی سخن گفت که شرایط برنامه‌ریزی بهتر برای ارباب رجوع ایرانی در زمینه سفر خارجی را فراهم می‌کند.
وزارت مهاجرت کانادا در ایمیل به سازمان ان‌سی‌ام گفته است نسبت به موضوع نبود مرکز درخواست ویزا در ایران حساس است و به‌‌طور مستمر عملکر وی‌ای‌سی برای اطمینان از ارایه خدمات مطلوب به مراجعان را زیر نظر دارد. کانادا تا پایان سال گذشته 162 دفتر صدور ویزا در 109 کشور جهان داشته است. 94 درصد متقاضیان ویزای کانادا درخواست خود را در کشور‌شان ثبت می‌کنند.
بیشتر ایرانی‌ها برای ثبت درخواست مجبورند به استانبول، ابوظبی یا دبی مراجعه کنند. وزارت مهاجرت می‌گوید مراجعان پس از ثبت حضوری اطلاعات زیست‌سنجی می‌توانند درخواست صدور ویزای خود در 10 سال بعدی را به‌صورت اینترنتی ثبت کنند که این تدبیر باعث آسان‌ترشدن شرایط می‌شود. البته سه مصاحبه‌شونده در این گزارش با وزارت مهاجرت هم‌نظر نیستند.
آرین می‌گوید این امکان به ایرانی‌ها کمکی نمی‌کند. زیرا درآمد ایرانیان کم است و برخی دانشجویان برای سفر به ترکیه از بانک وام می‌گیرند. دکتر نوری نیز می‌گوید لزوم یک بار سفر نشان می‌دهد این امکان یک راه حل نیست و متقاضیان پس از 10 سال باید دوباره هزینه سفر پرداخت کنند.
کانادا شرایط کشور میزبان، وجود زیرساخت‌های ضروری، وضعیت امنیتی و روابط دو جانبه را به عنوان عوامل اصلی در ایجاد مرکز درخواست ویزا عنوان می‌کند. با این حال، انگلستان خدمات صدور ویزای خود را به همان وی‌اف‌اس گلوبال سپرده است.
در بیانیه وزارت مهاجرت اشاره‌ای به تاثیر روابط تیره تهران و اتاوا در باز نشدن دفتر صدور ویزا در ایران نشده و به این پرسش نیز پاسخ نداده است که چرا کانادا چنین دفتری در امارات متحده عربی دارد که عملکرد حقوق بشری آن از سوی عفو بین‌‌الملل و سایر سازمان‌های جهانی دیده‌بان حقوق بشر محکوم است.
میلاد می‌گوید این وضعیت یک بام و دو هوا و ناعادلانه است. آرین، میلاد و مسلم به دنبال برقرای دوباره روابط تهران و اتاوا نیستند و تنها راه‌کاری عملی برای حل این مشکل جست‌وجو می‌کنند.
دکتر نوری از دولت کانادا می‌پرسد: «چرا همان شرکتی که خدمات صدور ویزای دولت کانادا در ترکیه را برعهده گرفته است در ایران فعال نمی‌شود؟ این یک راه‌کار عملی است.»