مازیار شیبانی‌فر
ماریجوانا که در فرهنگ عامه با نام‌های گل، گِرَس یا علف نیز شناخته می‌شود، ماده‌ای سایکو اکتیو (نوعی ترکیب شیمیایی تاثیرگذار بر عملکرد مغز) برای هدف‌های تفریحی یا درمانی است. با آنکه در بسیاری از کشورهای جهان استفاده از آن ممنوع و غیرقانونی است، اما صنعتی فعال به‌شمار می‌رود که درباره تاثیر آن بر بدن انسان هنوز تردیدهای بسیاری وجود دارد.
اکنون به ترتیب آمریکا، مراکش، افغانستان، مکزیک، کلمبیا، پاراگوئه، جاماییکا، کانادا، نیجریه و هند بزرگ‌ترین تولیدکنندگان ماریجوانا در جهان هستند. در شرایطی که به‌صورت قانونی و فراگیر فقط در اروگوئه، کانادا، هلند و برخی از ایالت‌های آمریکا استفاده گسترده از این ماده مجاز است. بریتانیا، اسپانیا، آلمان، ایتالیا، استرالیا و حدود ۳۰ ایالت آمریکا، فقط استفاده از آن با تجویز پزشک را پذیرفته‌اند.
ماریجوانا تا حدی در چندین کشور جهان قانونی است. بر اساس اعلام ورلد پاپیولیشن ریویو اروگوئه نخستین کشوری بود که در سال ۲۰۱۳ استفاده تفریحی از ماریجوانا را قانونی اعلام کرد. البته اکنون فقط به شهروندان این کشور، در داروخانه‌ها و پس از ثبت‌نام فروخته می‌شود.
اکتبر ۲۰۱۸ کانادا نیز استفاده از ماریجوانا را قانونی اعلام کرد. البته هر دو فرآورده THC و CBD در این کشور به‌شدت تحت نظارت است. سال ۲۰۱۵ در جاماییکا، همراه داشتن کمتر از ۲ اونس ماریجوانا برای استفاده شخصی جرم‌زدایی شد. در این کشور ماریجوانای پزشکی در دسترس قرار دارد.
قوانین ماریجوانا در کشورهای اروپایی متفاوت است. در هلند، کافی‌شاپ‌ها ماریجوانا می‌فروشند، اما در هر نوبت اجازه فروش بیش از ۵ گرم را ندارند. در پرتغال، اتهام مربوط به استفاده از ماریجوانا ممکن است به مراکز بازپروری ختم شود.
در اسپانیا کسی نمی‌تواند ماریجوانا را در مکان‌های همگانی مصرف کند، اما به صورت خصوصی ایراد ندارد. در همین زمینه، تعدادی باشگاه ایجاد شده است که علاقمندان می‌توانند با مراجعه به آنها ماریجوانا مصرف کنند.
قوانین استفاده از ماریجوانا در فرانسه سخت‌گیرانه است. با این حال، مارچ ۲۰۲۱ طرحی در زمینه استفاده پزشکی از ماریجوانا به‌صورت آزمایشی اجرا شد. سال ۲۰۱۷ در آلمان ماریجوانای پزشکی قانونی شد. البته به‌نظر نمی‌رسد برای افرادی که از ماریجوانا به‌صورت تفریحی استفاده می‌کنند، دستگیری و زندان در نظر گرفته شود.
در ایالات‌متحده قوانین مربوط به مصرف ماریجوانا ایالت به ایالت متفاوت است. اکنون ۱۸ ایالت در این کشور استفاده از ماریجوانا به‌صورت تفریحی را قانونی کرده‌اند و حدود ۳۰ ایالت نیز ماریجوانای پزشکی را قانونی می‌دانند.
فورچون پیش‌بینی کرده است فروش قانونی ماریجوانا تا پایان سال ۲۰۲۲ در ایالات‌متحده به ۳۳ میلیارد دلار برسد. این رقم از افزایش ۳۲ درصدی فروش این ماده نسبت به سال ۲۰۲۱ خبر می‌دهد. پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۶ فروش سالانه ماریجوانا از مرز ۵۲ میلیارد دلار نیز عبور کند.
سردبیر رسانه ام‌جی‌بیز معتقد است تاثیر اقتصادی صنعت ماریجوانای آمریکا تا پایان امسال به ۱۰۰ میلیارد دلار و تا سال ۲۰۲۶ نزدیک به ۱۵۸ میلیارد دلار برسد. یعنی به ازای هر ۱ دلاری که مصرف‌کنندگان برای خرید این ماده می‌پردازند، ۱ دلار و ۸۰ سنت به اقتصاد محلی تزریق می‌شود.
اکنون صنعت ماریجوانا در ایالات‌متحده حدود ۵۲۰ هزار شغل ایجاد کرده است که پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۶ از مرز ۸۰۰ هزار شغل نیز فراتر برود.
تحلیل‌گران ام‌جی‌بیز دیلی پیش‌بینی می‌کنند امسال فروش ماریجوانا در کانادا به حدود ۴ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار برسد که ۱۹ درصد بیش از رقم تخمینی سال ۲۰۲۱ است.
در کنار مسایل اقتصادی، موافقت یا مخالفت با قانونی‌شدن استفاده از ماریجوانا یکی از موضوع‌های داغ علمی است، اما از نظر افکار عمومی شرایط تفاوت دارد. بر اساس گزارش مرکز تحقیقات پیو، 91 درصد آمریکایی‌ها از قانونی‌شدن ماریجوانا حمایت می‌کنند. از این تعداد حدود ۶۰ درصدشان معتقدند استفاده از این ماده باید جنبه پزشکی و تفریحی داشته باشد و حدود ۳۱ درصد فقط جنبه پزشکی آن را قبول دارند.
از نظر علمی، استفاده از ماریجوانا می‌تواند پی‌آمدهای مثبت یا منفی با خود به‌همراه بیاورد. مطالعات نشان داده است ماریجوانا می‌تواند حالت تهوع ناشی از شیمی درمانی را کاهش دهد. همچنین گرفتگی عضلانی ناشی از ام‌اس و فلج موقتی را تا حدودی تسکین دهد.
ماریجوانا ممکن است بتواند بی‌اشتهایی ناشی از ایدز یا انواع خاصی از سرطان را درمان کند و دردهای مزمن از جمله درد نوروپاتیک که بر اثر آسیب عصبی ایجاد می‌شود را تا حدودی آرام کند.
به‌طور کلی، برخی از محققان بر این باورند که ماریجوانا نسبت به سایر مسکن‌ها از ایمنی بیش‌تری برخوردار است. البته برای بهره‌مندی از این ویژگی ماریجوانا، نیازی نیست به شکل سیگار از آن استفاده کرد، بلکه فرآورده‌هایی همانند روغن کانابیدیول (CBD)و برخی انواع خوراکی آن نیز تاثیرگذار است.
از سوی دیگر، متخصصان هشدار می‌دهند مصرف ماریجوانا حتی به‌صورت پزشکی نیز می‌تواند تاثیرهای زیان‌باری برای بدن انسان داشته باشد. این ماده می‌تواند به‌طور جدی بر حافظه کوتاه‌مدت فرد تاثیر منفی بگذارد و استفاده مداوم از آن توانایی‌های شناختی فرد را دچار مشکل کند.
ماریجوانا می‌تواند به ریه آسیب جدی بزند و خطر ابتلا به سرطان ریه را افزایش دهد. همچنین احتمال وابستگی به این ماده وجود دارد و استفاده از آن مهارت‌های رانندگی را مختل می‌کند و خطر تصادف را افزایش می‌دهد.
با تمامی تحقیقاتی که تا کنون درباره ماریجوانا صورت گرفته است و هنوز هم ادامه دارد، پرسش‌های بسیاری پیرامون مصرف آن و سلامت همگانی وجود دارد.
آکادمی ملی علوم، مهندسی و پزشکی ایالات‌متحده معتقد است سودمندی‌های دارویی ماریجوانا تا حد زیادی ناشناخته است و استفاده از آن حتی به‌میزان اندک باعث افزایش تصادف‌های جاده‌ای می‌شود. دستاندکاران این آکادمی از قانونی‌شدن استفاده از ماریجوانا برای بزرگسالان حمایت نمی‌کنند تا زمانی که پی‌آمدهای بهداشت عمومی، پزشکی و اقتصادی آن روشن شود.
این گروه از محققان در مورد مصرف ماریجوانا توسط جوانان و زنان باردار یا شیرده، به‌طور ویژه ابراز نگرانی کرده‌اند و خواهان انتشار پیام‌هایی درباره تاثیرهای زیان‌بار این ماده بر سلامتی هستند.
متخصصان این آکادمی پیشنهاد می‌کنند برنامه‌هایی در زمینه پیش‌گیری و درمان اختلال مصرف ماریجوانا، همراه کمپین‌های آموزشی درباره مصرف این ماده و تحقیقات علمی دقیق در مورد تاثیر آن بر سلامتی و نظارت بیش‌تر بر سلامت همگانی طراحی و اجرا شود.