مازیار شیبانی‌فر
- به‌تازگی محمدجعفر منتظری دادستان کل جمهوری اسلامی ایران در پاسخ به پرسشی راجع به اینکه «چرا گشت ارشاد تعطیل شد؟» گفته است: «گشت ارشاد ربطی به قوه قضاییه ندارد و از همان جایی که در گذشته تاسیس شد از همان‌جا نیز تعطیل شد.»
- احمد راستینه سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس درباره موضوع حجاب و احتمال تعطیلی گشت ارشاد گفت: « شماهایی که مماشات می‌کنید، دارید خلاف صریح قانون رفتار می‌کنید و حتما باید پاسخگو باشید… وقتی [حجاب] قانون نظام اسلامی است باید به قانون تمکین کنند. طبیعتا کسی که به قانون احترام نگذارد، با محرومیت‌های اجتماعی روبه‌رو خواهد شد.»
- پیش و پس از تصویب قانون حجاب، گروه‌های مختلفی با عنوان‌‌های گوناگون همانند گشت امر به‌معروف و نهی از منکر، گشت ثارالله، گشت جندالله، کمیته انقلاب اسلامی و … با تهدید و خشونت سعی کردند مردم و به‌ویژه زنان را وادار کنند بر اساس مشخصات مورد نظر حکومت لباس بپوشند.
- با روی کار آمدن دولت محمود احمدی‌نژاد در سال ۸۴ طرح «حجاب و عفاف» از سوی رییس‌جمهور ابلاغ شد. اجرای این طرح، تابستان ۸۵ با حضور ون‌های سبز و سفید گشت ارشاد در خیابان‌ها، با عنوان طرح «ارتقای امنیت اجتماعی» کلید خورد.
- روی کار آمدن سید ابراهیم رئیسی ورق را برگرداند و پلیس امنیت اخلاقی با شدت و خشونت بیش‌تری دست به کار شد تا زمانی که در سال ۱۴۰۱ با جان‌باختن مهسا امینی شعله‌های یک خیزش فراگیر در ایران شکل گرفت.
- مرداد ۱۳۹۷ مرکز پژوهش‌های مجلس پیمایشی با عنوان «عوامل موثر بر اجرایی‌شدن سیاست‌های حجاب و راهکارهای پیش رو» انجام داد که بر اساس آن اعلام کرد ۷۰ درصد جامعه دارای بدحجابی شرعی است و تاکید کرد جرم‌زدایی یا سختگیری بیش‌تر درباره حجاب ممکن است به افزایش بدحجابی منجر شود.
- بر اساس تحقیق دیگری که گروه مطالعات افکارسنجی ایرانیان (گَمان) مستقر در هلند در سال ۲۰۲۰ انجام داد ۷۲ درصد مردم ایران مخالف و فقط ۱۵ درصد موافق حجاب اجباری‌اند. حدود ۹۰ درصد پاسخ‌دهندگان این تحقیق ساکن ایران بودند و دیدگاه افراد باسواد بالای ۱۹ سال را بازتاب می‌داد.
- حکومت عربستان سپتامبر ۲۰۲۰ قانون حجاب اجباری را (به‌جز در دو شهر مکه و مدینه) برچید. اکنون غیر از جمهوری اسلامی گروه‌های بنیادگرا همانند طالبان، داعش و بوکوحرام به حجاب اجباری معتقدند.
شرح گزارش:
به‌تازگی محمدجعفر منتظری دادستان کل جمهوری اسلامی ایران در پاسخ به پرسشی راجع به اینکه «چرا گشت ارشاد تعطیل شد؟» گفته است: «گشت ارشاد ربطی به قوه قضاییه ندارد و از همان جایی که در گذشته تاسیس شد از همان‌جا نیز تعطیل شد.»
همین جمله کوتاه کافی بود تا در کوران نزدیک به ۳ ماه اعتراض به جان‌باختن مهسا امینی که در ادامه به مبارزه مستقیم با کل نظام جمهوری اسلامی تبدیل شده است، واکنش‌ها و تفسیرهای مختلفی از این خبر صورت بگیرد که یکی از آنها «عقب‌گرد» جمهوری اسلامی و «پیروزی معترضان» و تعبیر دیگر «گردن نگرفتن گشت ارشاد» از سوی نهادهای حکومت است.
البته این سخنان دادستان کل کشور بی‌پاسخ نماند و خیلی زود بسیاری از نهادهای حکومتی تاکید کردند که حجاب و نظارت بر آن تعطیل‌بردار نیست. هر چند باید منتظر ماند و دید پس از این همه درگیری، کشته، زخمی و زندانی‌شدن معترضان حکومت با گشت ارشاد چه خواهد کرد.
احمد راستینه سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس درباره موضوع حجاب و احتمال تعطیلی گشت ارشاد گفت: «اساسا فکر می‌کنم فهم برخی از دستگاه‌ها در گسترش پدیده کشف حجاب، فهم غلطی است. من به‌عنوان نماینده مجلس به دستگاه‌های متولی در این امر می‌گویم، شماهایی که مماشات می‌کنید، دارید خلاف صریح قانون رفتار می‌کنید و حتما باید پاسخگو باشید.»
وی با اشاره به اینکه موضوع عفاف و حجاب در دستور کار کمیسیون فرهنگی قرار گرفته و در حال آماده‌سازی گزارشی است که انجام وظیفه نکردن برخی نهادها در این زمینه را مشخص می‌کند، تاکید کرد: «حجاب، خط فاصله تمدنی ما با غرب است. حجاب فقط هویت اسلامی ما نیست، بلکه حجاب، هویت تمدنی ما هم هست.»
وی تاکید کرد: «گروهی بر این باورند که با [کشف حجاب] موفق خواهند شد به نظام جمهوری اسلامی ضربه بزنند. این دسته، افرادی هستند که در طول سال‌های متمادی، اساسا نگرش‌شان نسبت به مبانی دین، نگرش بسیار ضعیفی بوده است یا دنبال‌کننده جریانات بیگانگان در داخل کشور هستند… وقتی [حجاب] قانون نظام اسلامی است باید به قانون تمکین کنند. طبیعتا کسی که به قانون احترام نگذارد، با محرومیت‌های اجتماعی روبه‌رو خواهد شد.»
حجاب اجباری در ایران از هفته‌های نخست پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ اعمال شد و ۱۸ مرداد ۱۳۶۲ با تصویب قانون مجازات اسلامی از سوی مجلس شورای اسلامی رسمیت پیدا کرد.
پیش و پس از تصویب قانون حجاب، گروه‌های مختلفی با عنوان‌‌های گوناگون همانند گشت امر به‌معروف و نهی از منکر، گشت ثارالله، گشت جندالله، کمیته انقلاب اسلامی و … با تهدید و خشونت سعی کردند مردم و به‌ویژه زنان را وادار کنند بر اساس مشخصات مورد نظر حکومت لباس بپوشند.
در سال‌های نخست دهه ۷۰ هجری خورشیدی و هم‌زمان با دور دوم ریاست‌جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی، کمیته‌های انقلاب با شهربانی و ژاندارمری ادغام و از آن پس نیروی انتظامی به‌وجود آمد. خرداد سال ۷۵ طرح «مبارزه با بدحجابی» در تهران از سوی وزارت کشور به اجرا درآمد.
با روی کار آمدن دولت سید محمد خاتمی یا همان دولت اصلاحات در سال ۷۶، موضوع مبارزه با بدحجابی به‌‌صورت چشمگیری کاهش یافت و وزارت‌خانه‌های آموزش و پرورش و آموزش عالی طرح استفاده از رنگ‌های شاد روسری و مانتو برای گروه‌های مختلف جامعه به‌ویژه کودکان، نوجوانان و جوانان در محیط‌های آموزشی را در دستور کار قرار دادند.
به‌گفته اسماعیل احمدی‌مقدم فرمانده سابق نیروی انتظامی، تشکیل «گشت ارشاد» بر اساس مصوبه‌ای از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی انجام شد که چهارم مرداد ۱۳۸۴ (در واپسین روزهای فعالیت دولت خاتمی) با عنوان «راهبردهای گسترش فرهنگ عفاف» به تصویب رسید.
با روی کار آمدن دولت محمود احمدی‌نژاد در سال ۸۴ طرح «حجاب و عفاف» از سوی رییس‌جمهور ابلاغ شد. اجرای این طرح، تابستان ۸۵ با حضور ون‌های سبز و سفید گشت ارشاد در خیابان‌ها، با عنوان طرح «ارتقای امنیت اجتماعی» کلید خورد.
در سال ۸۶ که پوشیدن چکمه (بوت) و ساپورت در شهرهای بزرگ ایران – به‌ویژه در پایتخت – مد شد، نیروی انتظامی به‌طور رسمی برخورد با چکمه‌پو‌ش‌ها (که برخی از محافظه‌کاران و روحانیون از آن با عنوان «تبّرج» یاد می‌کردند) را آغاز کرد.
اتفاق‌های سال ۸۸ و حساسیت‌های مربوط به انتخابات ریاست‌جمهوری این طرح را تاحدودی کم‌رنگ کرد، ولی در سال ۸۹ بار دیگر شدت گرفت و در سال‌های ۹۰ و ۹۱ به پارک‌ها، مراکز خرید، کنسرت‌‌ها و دیگر رویدادهای فرهنگی و هنری نیز کشیده شد.
حد فاصل سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۴۰۰ یعنی در دوران ریاست‌جمهوری حسن روحانی، بار دیگر تب فعالیت گشت ارشاد فروکش کرد، اما روی کار آمدن سید ابراهیم رئیسی ورق را برگرداند و پلیس امنیت اخلاقی با شدت و خشونت بیش‌تری دست به کار شد تا زمانی که در سال ۱۴۰۱ با جان‌باختن مهسا امینی شعله‌های یک خیزش فراگیر در ایران شکل گرفت.
مرداد ۱۳۹۷ مرکز پژوهش‌های مجلس پیمایشی با عنوان «عوامل موثر بر اجرایی‌شدن سیاست‌های حجاب و راهکارهای پیش رو» انجام داد که بر اساس آن اعلام کرد ۷۰ درصد جامعه دارای بدحجابی شرعی است و تاکید کرد جرم‌زدایی یا سختگیری بیش‌تر درباره حجاب ممکن است به افزایش بدحجابی منجر شود.
در این گزارش به رابطه تحصیلات و سن با حجاب پرداخته شده است؛ چنان‌که هر چه تحصیلات بالاتر برود، میزان حجاب کمتر می‌شود و هر چه سن کمتر باشد، بدحجابی بیش‌تر است. بر اساس این گزارش حدود ۵۰ درصد جامعه به حجاب عرفی گرایش دارند، اما فقط ۴۰ درصد مردم از دخالت دولت در [تعیین] حجاب حمایت می‌کنند.
بر اساس تحقیق دیگری که گروه مطالعات افکارسنجی ایرانیان (گَمان) مستقر در هلند در سال ۲۰۲۰ انجام داد ۷۲ درصد مردم ایران مخالف و فقط ۱۵ درصد موافق حجاب اجباری‌اند. حدود ۹۰ درصد پاسخ‌دهندگان این تحقیق ساکن ایران بودند و دیدگاه افراد باسواد بالای ۱۹ سال را بازتاب می‌داد.
تنها دو کشور در جهان یعنی ایران و عربستان سعودی از قانون حجاب اجباری برخوردار بوده‌اند. البته حکومت عربستان سپتامبر ۲۰۲۰ قانون حجاب اجباری را (به‌جز در دو شهر مکه و مدینه) برچید. اکنون غیر از جمهوری اسلامی گروه‌های بنیادگرا همانند طالبان، داعش و بوکوحرام به حجاب اجباری معتقدند.