اهمیت برنامه ریزی دولت‌ها برای دوران پسا کرونا
نویسنده: مازیار شیبانی فر
جهان طی یک صد سال اخیر از سوی تاریخ نگاران به دوره‌های مختلفی تقسیم بندی شده است. جهان پس از جنگ‌های جهانی، دنیای پسا مدرن، جهان پس از تحولات بزرگ فناورانه (تکنولوژیکی) و دیگر تقسیم‌بندی‌هایی که علت آن اتفاق‌هایی بوده‌اند که کم و بیش کل ساکنان کره زمین را تحت تاثیر قرار داده است. ویروس کرونا یا همان کووید-۱۹ حادثه بزرگی است که کل دنیا با آن درگیر شده و آینده جهان پس از غلبه بر این ویروس تا حدود زیادی مبهم و البته نگران‌کننده است.
در جهانی که به خاطر گسترش اینترنت و شبکه‌های اجتماعی از آن با عنوان عصر ارتباطات یاد می‌شود، بدیهی‌ترین و ساده‌ترین ارتباط‌های انسانی زیر سوال رفته است و افراد خواسته یا ناخواسته با نوعی بدبینی و پرهیز از سایر افراد جامعه زندگی می‌کنند. دیدن افرادی که این روزها از ماسک و دستکش و دیگر محافظ‌های دست و بدن در کوچه و خیابان استفاده می‌کنند، امری عادی و حتی ضروری محسوب می‌شود؛ ابزاری که ارتباط‌های ساده و روزمره افراد را دچار مشکل می‌کند.
دکتر دیوید نابورو، فرستاده ویژه سازمان بهداشت جهانی در حوزه ویروس کرونا در گفت و گو با برنامه «تودی» که از شبکه چهار رادیو بی‌بی‌سی پخش شد، گفته است: «مشاهده افرادی که با نوعی از حفاظت در ناحیه صورت در اماکن عمومی ظاهر می‌شوند، حتی اگر هدف‌شان تنها محکم کاری باشد، به یک امر عادی بدل خواهد شد.»
وی تاکید کرده است: «این ویروس از بین نخواهد رفت و ما نمی‌دانیم آیا افرادی که ویروس را گرفته‌اند، بعد از این نسبت به ویروس مصونیت می‌یابند یا خیر. همچنین نمی‌دانیم که واکسن ضد ویروس چه زمانی تولید خواهد شد. بنابراین می‌گوییم جوامع باید مراقب خودشان باشند. بله، مجبور خواهیم بود که ماسک بزنیم. بله، فاصله اجتماعی میان افراد وجود خواهد داشت. بله، باید مراقب افراد آسیب‌پذیر باشیم.»
طی روزهای گذشته روان شناسان از نوعی بیماری با عنوان PTSD یا «اختلال استرسی پس از حادثه» صحبت می‌کنند که در فاصله زمانی حدود چند هفته تا چند ماه پس از پایان یافتن یک حادثه بزرگ و تکان‌دهنده برای برخی افراد به وجود می‌آید. احساس غم شدید و عمیق، افسردگی، اضطراب مداوم و احساس گناه یا عصبانیت از شرایط پیش آمده‌ای که تغییر در آن برای کسی امکان‌پذیر نیست، بخشی از احساس‌های منفی است که در برخی افراد دیده می‌شود.
بر اساس نظر کارشناسان، افرادی که به این بیماری مبتلا می‌شوند با بازگشت به گذشته و مرور اتفاقاتی که برای آنها یا در اطراف‌شان پیش آمده است، دچار کابوس‌ها و فشارهای عصبی در بیداری یا هنگام خواب می‌شوند. ترس شدید، یکی از احساس‌هایی است که در چنین شرایطی در فرد ایجاد می‌شود و گاه بر شنوایی و بویایی افراد مبتلا تاثیر می‌گذارد.
همچنین، این گونه افراد به خاطر زنده کردن خاطرات گذشته دچار افسردگی می‌شوند و به انزواطلبی و گاه بی‌تفاوتی نسبت به تمامی اتفاق‌های خوب و بد اطراف‌شان رو می‌آورند. این شرایط، زندگی اجتماعی فرد را مختل می‌کند. افرادی که دچار بیماری اختلال استرسی پس از حادثه می‌شوند از نظر ذهنی به نوعی گاردگیری دست می‌زنند. یعنی به صورت ذهنی، همیشه در حالت آماده‌باش به سر می‌برند که این حالت آنها را دچار اضطراب طولانی‌مدت می‌کند. این افراد دچار بی‌قراری، ناآرامی و اختلال خواب می‌شوند.
همت قلاوند روانشناس بالینی در خصوص تاثیرهای پس از کرونا بر جامعه طی یادداشتی آورده است: «بنابر اظهار نظر بسیاری از کارشناسان اقتصادی در سطح جهان، کرونا آسیب‌های شدیدی به بنیان‌ها و ساختارهای اقتصادی دنیا وارد خواهد کرد که پیامد آن، فروپاشی بسیاری از بنگاه‌های اقتصادی و بحران فراگیر خواهد بود که در نتیجه بیکاری و ناامنی شغلی را به دنبال می‌آورد. در چنین شرایطی، بسیاری از ورشکستگان اقتصادی، تهی‌دستان، بیکارشدگان و خانواده‌های آنها به خیل افراد با درجه ریسک‌پذیری بالا برای افسردگی و در مواردی خودکشی افزوده خواهند شد.»
وی در ادامه تاکید کرده است: «در افراد مستعد که پیشینه ترس‌های مختلف دارند یا سابقه اختلال‌‌هایی همانند وسواس یا خود بیمار پنداری داشته‌اند، در دوران کرونا و پس از آن ممکن است بیماری‌شان تشدید شود… افرادی که دوران قرنطینه را به تنهایی سپری می کنند، به‌ویژه افراد مسن و کسانی که با بیماری‌های جسمی روبه‌رو هستند نیز در این دوره و پس از آن، با شرایط روحی دشواری مواجه خواهند شد. این گونه افراد به دلیل ترس از مرگ در تنهایی و نبود همدم و هم‌صحبت خود را منزوی و تنها احساس می کنند. اختلال‌های مربوط به افسردگی همراه با کابوس‌های شبانه، آرامش را از این افراد می‌گیرد. این گونه افراد در صورت مبتلا شدن به افسردگی حاد، با احتمال اقدام به خودکشی روبه‌رو خواهند شد.»
آنچه از این مطالب و هشدارهای جامعه‌شناسان و روان‌شناسان بر می‌آید این است که دولتمردان در کشورهای مختلف جهان لازم است از امروز برنامه‌ریزی مدون و دقیقی برای دوران پسا‌کرونا و تاثیرهای ناخوشایند آن داشته باشند. شاید برخی تصور کنند در حال حاضر این موضوع بسیار مهم است که چگونه این بیماری را کنترل و درمان کنیم، اما حقیقت این است با توجه به صحبت‌هایی که از سوی سیاست‌مداران کشورهای مختلف جهان مطرح می‌شود، طی چند هفته آینده تغییراتی در قرنطینه کشورها به وجود می‌آید و بازگشت مردم به شرایط عادی به آرامی صورت خواهد گرفت. از این زمان به بعد، دوران پساکرونایی آغاز می‌شود.
یووال نوح هراری نویسنده مشهور کتاب «انسان خردمند» در بخشی از یادداشتی که به تازگی در فایننشال تایمز به چاپ رسانده، آورده است: «اپیدمی ویروس کرونا، آزمون بزرگ شهروندی است. در روزهای پیش رو، هر یک از ما باید اعتماد به داده‌های علمی و کارشناسان سلامتی را بر تئوری‌های توطئه بی‌پایه و اساس سیاست‌مداران خودخواه، ارجح بدانیم. اگر انتخاب درستی نداشته باشیم، ممکن است ارزشمندترین آزادی‌های‌مان را از بین ببریم؛ آن هم با این تصور که این تنها راه حفاظت از سلامتی‌مان است.»
نکته بسیار مهمی که از سوی کارشناسان و دولت‌ها باید مورد توجه قرار بگیرد، ارتباط‌های اجتماعی است که اصلی‌ترین و مهم‌ترین سرمایه هر جامعه‌ای محسوب می‌شود. در این شرایط که نوعی بدبینی و احتیاط‌های وسواس‌گونه از سرایت بیماری در بین بیشتر مردم جهان به وجود آمده است، برقراری دوباره ارتباط‌های سالم اجتماعی با رعایت توصیه های بهداشتی برای رونق دوباره کسب و کارها و تعامل‌های بین افراد، موضوعی حیاتی است. در این بین لازم است که دولت‌ها برای گروه های آسیب پذیر از جمله افراد مسن و تنها، افرادی که با مشکلات سلامت روان روبرو شده اند و بازماندگان قربانیان کرونا کمک‌های ویژه ای در نظر بگیرند تا جامعه دچار مشکل و از هم گسیختگی نشود.
Note: The views and opinions expressed are those of the author and do not necessarily reflect the position of the IC Journal or its editorial board.