مازیار شیبانی‌فر
به‌تازگی کارشناسان امنیتی ادعا کرده‌اند دفتر نخست‌وزیر بریتانیا برای چندمین‌بار توسط نرم‌افزارهای جاسوسی که به‌صورت قانونی به کشورهای سراسر جهان فروخته می‌شود، هدف هک قرار گرفته است.
نرم‌افزار پگاسوس که توسط شرکت اسراییلی ان‌اس‌او گروپ توسعه یافته و طی چند سال گذشته سر و صدای زیادی به‌پا کرده است و اکنون به‌عنوان گسترده‌ترین و بانفوذترین نرم‌افزار هک وسایل الکترونیکی در جهان شناخته می‌شود، به سرویس‌های امنیتی اجازه می‌دهد به میکروفون گوشی هوشمند مورد حمله گوش دهند، پیام‌ها ذخیره‌شده یا در حال رد و بدل را بخوانند و به داده‌های حساس دسترسی پیدا کنند.
بر اساس اعلام سازمان امنیتی کانادایی آزمایشگاه شهروندی (Citizen Lab) که به‌عنوان یک گروه تحقیقاتی در دانشگاه تورنتو مشغول فعالیت است و در زمینه بررسی جاسوس‌افزارها کار می‌کند، این ادعا مطرح شده است که در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ به دولت بریتانیا در این مورد هشدار داده بودند.
این سازمان ادعا می‌کند این نرم‌افزار علیه دفتر کشورهای هم‌سود (FCO) از سوی کشورهای امارات متحده عربی، هند، قبرس و اردن هدایت می‌شود، اما حمله اخیر علیه دفتر نخست‌وزیری بریتانیا از کشور امارات متحده عربی بوده است.
بر اساس افشاگری این سازمان، تلفن‌های همراه دست‌کم ۵۱ نفر در کاتالونیا – منطقه‌ای خودمختار که خواهان جدایی از اسپانیا است – با همین نرم‌افزار هدف قرار داده شده که در بین این افراد «اعضای پارلمان اروپا، رییسان جمهور کاتالونیا، قانون‌گذاران و حقوقدانان» وجود دارند.
جاسوس‌افزار پگاسوس نرم‌افزاری است که توسط شرکت اسلحه سایبری اسراییل با نام ان‌اس‌او در سال ۲۰۱۱ توسعه یافته است، با این ادعا که به دولت‌ها اجازه می‌دهد راحت‌تر بتوانند برای مبارزه با ترور و جنایت دست به شناسایی و اقدام بزنند.
کارکرد کلی این نرم‌افزار به این صورت است که به‌طور مخفیانه بر روی تلفن‌های همراه (و سایر دستگاه‌های ارتباطی دیجیتالی مبتنی بر استفاده از اینترنت) بارگذاری می‌شود و می‌تواند اطلاعات حساس دستگاه هدف را به کشور میزبان منتقل کند.
نرم‌افزار جاسوسی پگاسوس آگوست ۲۰۱۶ بر روی گوشی آیفون احمد منصور فعال حقوق بشر عرب توسط موسسه آزمایشگاه شهروندی کشف شد. از آن پس، این نرم‌افزار جاسوسی در گوشی همراه برخی از افراد از جلمه فعالان ضد اسراییل، تعدادی از روزنامه‌نگاران و برخی از رهبران سیاسی کشورهای مختلف سراسر جهان پیدا شد.
یکی از جنجالی‌ترین هک‌های پگاسوس، حمله این جاسوس‌افزار به گوشی همراه یکی از مدیران اصلی سازمان دیده‌بان حقوق بشر بوده است.
لِما فقیه مدیر بحران و درگیری و رییس دفتر بیروت سازمان دیده‌بان حقوق بشر، بین آوریل تا اوت ۲۰۲۱ حدود ۵ بار هدف این نرم‌افزار قرار گرفته است. به همین خاطر، این سازمان در قالب بیانیه‌ای اعلام کرد هدف قراردادن یکی از کارکنان دیده‌بان حقوق بشر با نرم‌افزار جاسوسی پگاسوس بر نیاز فوری به تنظیم تجارت جهانی در زمینه نظارت بر فروش فناوری ویژه تاکید می‌کند.
در ادامه این بیانیه تاکید شده است دولت‌ها باید فروش، صادرات، انتقال و استفاده از فناوری‌های نظارتی را تا زمان برقرارشدن پادمان‌های حقوق بشر ممنوع اعلام کنند.
فقیه که شهروندی دوگانه آمریکایی و لبنانی دارد، بر واکنش به بحران در کشورهایی همانند سوریه، میانمار، اسراییل، فلسطین، یونان، قزاقستان، اتیوپی، لبنان، افغانستان و ایالات‌متحده نظارت می‌کند.
وی معتقد است: «تصادفی نیست که دولت‌ها از نرم‌افزارهای جاسوسی برای هدف قراردادن فعالان و روزنامه‌نگاران استفاده می‌کنند. به‌نظر می‌رسد آنها با این کار می‌توانند قدرت خود را استحکام ببخشند، مخالفان را سرکوب کنند و به دستکاری حقایق بپردازند.»
دبورا براون محقق ارشد حقوق دیجیتال و مدافع دیده‌بان حقوق بشر نیز معتقد است: «دولت‌ها از نرم‌افزار جاسوسی گروه ان‌اس‌او برای ساکت‌کردن مدافعان حقوق بشر، روزنامه‌نگاران و سایر افراد سوءاستفاده می‌کنند.»
این اتفاق‌ها باعث شد تا سرانجام دولت ایالات‌متحده نیز نسبت به گسترش این جاسوس‌افزار واکنش نشان دهد. بر اساس گزارش نیویورک تایمز، ژانویه ۲۰۲۲ با آن‌که سی‌آی‌ای و اف‌بی‌آی جزو مشتریان پگاسوس بوده‌اند، دولت ایالات‌متحده کارزاری در زمینه محدودسازی این جاسوس‌افزار راه‌اندازی کرده است.
فوریه امسال وزارت دادگستری ایالات‌متحده پس از افشاگری یک شرکت فناوری آمریکایی با نام موبیلیوم درباره پیشنهاد رشوه موسسه ان‌اس‌او برای انتقال داده‌های حساس تلفن همراه برخی از مشتریانش، تحقیقات جنایی را آغاز کرده است.
رویترز و نیویورک تایمز دسامبر ۲۰۲۱ گزارش دادند که این جاسوس‌افزار در تلفن‌های همراه دست‌کم ۹ مقام وزارت امور خارجه ایالات‌متحده که در اوگاندا مستقر بودند، پیدا شده است.
یک سازمان غیرانتفاعی روزنامه‌نگاری در پاریس، سازمان عفو بین‌الملل و یک گروه فعال حقوق بشر، فهرستی با بیش از ۵۰ هزار شماره تلفن تهیه کرده‌اند که گمان می‌رود مورد حمله پگاسوس قرار گرفته‌اند. این افراد با بیش از ۱۷ موسسه خبری در ارتباط بوده‌اند. در این میان، نام ۱۰ نخست‌وزیر، ۳ رییس‌جمهور و یک پادشاه در این فهرست بلندبالا دیده می‌شود.
به گزارش گاردین، سال گذشته امانوئل مکرون رییس‌جمهور فرانسه نگرانی‌ها درباره گسترش استفاده از پگاسوس توسط کشورهای مختلف را با نفتالی بنت نخست‌وزیر اسراییل در میان گذاشت و از این کشور درخواست کرد راجع به شیوه فعالیت پگاسوس و ان‌اس‌او تحقیق کند. به این‌خاطر که دولت اسراییل مسئول تایید صدور مجوز صادرات پگاسوس به دیگر کشورهای جهان است.
در همین زمینه اسراییل نیز برای برپایی یک کمیسیون بازنگری به‌منظور بررسی وضعیت پگاسوس دست به اقدام زد و ۲۸ جولای ۲۰۲۱ مقام‌های دفاعی اسراییل دفاتر ان‌اس‌او را مورد بازرسی قرار دادند. هر چند در نهایت اخبار چندانی درباره چند و چون این بازرسی یا اقدامی برای محدودسازی صادرات این جاسوس‌افزار منتشر نشد.