نویسنده: لاهاو هارکوف، عضو ارشد هیات تحریریه اورشلیم پست
مذاکرات ایران و چین در خصوص یک توافق اقتصادی-امنیتی ۲۵ ساله چند میلیارد دلاری دلایل بسیاری در اختیار اسرائیل قرار میدهد تا نگران شود و حتی احساس خطر کند. نیویورک تایمز در روز شنبه اعلام کرد که بر اساس اطلاعات درز پیدا کرده، توافق پیشنهادی به همکاری نظامی نزدیکتر میان تهران و پکن منتهی میشود و مواردی همچون مانورهای نظامی مشترک، تحقیق و توسعه تسلیحاتی و اشتراک گذاری اطلاعاتی را در بر میگیرد. همچنین این توافق سرمایه گذاری چین در سیستم بانکی، ارتباطات و حمل و نقل ایران را افزایش خواهد داد. بر اساس گزارشها چین در مقابل نفت ایران را با قیمت پایین تر دریافت خواهد کرد.
این توافق از دو کشور ایران و چین به عنوان دو کشور باستانی آسیا یاد میکند که دیدگاه هایی مشابه دارند و همدیگر را به عنوان شرکای راهبردی در نظر میگیرند. هیچکدام از دو طرف اصالت سند، امضاء آن یا وجود آن را تایید نکرده اند. ژائو لیجان سخنگوی وزارت خارجه چین در پاسخ به پرسشی در خصوص این توافق گفت: “چین و ایران دو دوست سنتی هستند و هر دو طرف در خصوص توسعه روابط دو جانبه مذاکره کرده اند. ما آماده همکاری با ایران برای پیشبرد همکاریهای عملی هستیم.”
همزمان، برخی در ایران میگویند که این توافق یک دام بدهکاری است و رئیس جمهور سابق ایران محمود احمدی نژاد بر علیه آن صحبت کرده است. صحبت این توافق از مدتها قبل مطرح بوده و برای اولین بار رهبر چین شی جین پینگ در سفر سال ۲۰۱۶ خود به تهران از آن سخن گفت. بنظر میرسد که پیشرفت اخیر این توافق به وضعیت بسیار بد اقتصاد ایران در این روزها مرتبط است.
کَریس ویت مدیر اجرایی اندیشکده سیگنال، متمرکز بر روابط چین و اسرائیل، میگوید: این نشان دهنده رویکرد چین است. آنها آسیب پذیری را شناسایی میکنند و صبورانه به دنبال راه هایی برای بهره برداری از آن می روند.
چین امتیازهای زیادی غیر از نفت ارزان از توافق کسب میکند زیرا به هر شکل قیمتهای نفت هم اکنون نیز در حال سقوط هستند. این توافق در چارچوب طرح یک کمربند یک جاده چین قرار میگیرد. چین طبق این طرح در اقصی نقاط دنیا زیرساخت میسازد و ایران را در منظومه نفوذ خود قرار میدهد. همچنین این توافق ارز دیجیتال جدید چین ای-آرام‌بی (یوآن دیجیتال) را تقویت میکند و راهی برای دور زدن سیستم آمریکاییها و کاهش قدرت دلار در اختیار کشورها می گذارد. این تعامل مالی یکی از راههایی است که میتواند به اسرائیل ضربه بزند.
علاوه بر اینها چین از طریق این توافق در ایران نفوذ پیدا میکند و این امتیازی دیپلماتیک در مقابل ایالات متحده و یک اهرم قدرت در خلیج فارس محسوب میشود. آسیب بالقوه این توافق برای اسرائیل واضح است. ویت میگوید: “هر دلاری که بدست ایران برسد میتواند بر علیه اسرائیل هزینه شود.”
همکاری نظامی با چین می تواند قدرت نظامی ایران را تقویت کند و هر منبع جدید برای نیروهای نظامی ایران احتمالاً به سمت اسرائیل خواهد چرخید.
فروش گسترده تسلیحات به ایران بخش دیگر احتمالی این توافق است. گزارش اخیر پنتاگون میگوید که پس از انقضاء تحریم تسلیحاتی ایران در ماه اکتبر چین به دنبال فروش بالگردهای تهاجمی، جتهای جنگنده، تانک و اقلام تسلیحاتی دیگر به ایران است. ویت اظهار میکند که باور این مسأله برای اسرائیل و حامیان اسرائیل سخت است که چین حقیقتاً ایران را تهدیدی برای اسرائیل نمی داند. او میگوید: “از نظر چین، ایران واقعاً بدنبال نابودی اسرائیل نیست. چین ایران را تهدیدی ماهیتی برای اسرائیل نمیداند و باور دارد که تهدیدهای ایران تنها برای جدی گرفته شدن از سوی مراکز قدرت بیان میشوند.”
اسرائیل و ایالات متحده بر اعضاء شورای امنیت فشار آورده اند تا تحریم تسلیحاتی ایران را تمدید کنند. اسرائیل و ایالات متحده نقض های برجام توسط ایران و تلاش مستمر برای پیشبرد برنامه هسته ای را به عنوان دلایل تمدید این تحریم ذکر میکنند. آژانس بین المللی انرژی اتمی بارها در هفته های گذشته توجه جهان را به این مسأله جلب کرده است. همچنین حمایت ایران از تروریسم و جنگ از طریق نیروهای نیابتی خود در خاورمیانه نیز از دلایل دیگر درخواست تمدید تحریمها است. اما ژانگ جون سفیر چین در سازمان ملل در هفته گذشته گفت که کشورش با تلاشهای ایالات متحده برای استفاده از مکانسیم ماشه برای بازگشت فوری تحریمهای شورای امنیت مخالف است.
بازگشت تحریمهای آمریکا در سال ۲۰۱۸ بحران اقتصادی بزرگ و بی ثباتی سیاسی در ایران بوجود آورد و این اتفاق باعث قدرت گرفتن تندروها در ایران شد. آنها معتقدند که ایران از ابتدا نباید وارد توافقی می شد که یک طرف آن ایالات متحده است. تندروها پیروزی قاطع در انتخابات امسال مجلس ایران کسب کردند. از طرفی دیگر تحریمها موجب بروز اعتراضات خیابانی نیز شده. معترضان مخالف هزینه دولت در جنگهای سایر کشورها بجای کمک به مردم هستند و متخصصان معتقدند که میزان کاهش محبوبیت رژیم ایران از آغاز انقلاب بی سابقه است.
کارزار فشار حداکثری آشکارا تاثیر زیادی بر ایران داشته اما تزریق عظیم سرمایه گذاری چینی ها تا حد زیادی اثر آن را از بین خواهد برد.
نگرانی دیگر مربوط به مشارکت شرکتهای چینی در پروژه های زیرساختی ایران و اسرائیل است. این حضور همزمان در حال حاضر نیز اتفاق می افتد اما توافق ۲۵ ساله آن را عمیق تر خواهد کرد. تحقیق ماه گذشته اورشلیم پست نشان داد که سه گروه از شش گروه بین المللی حاضر در مناقصه ساخت دو خط راه آهن سبک تل آویو شرکتهای چینی هستند که در پروژه های ریلی ایران نیز حاضر بوده اند. این شرکتهای دولتی عبارتند از شرکت مهندسی راه آهن چین، شرکت مهندسی بنادر چین، شرکت ساخت ارتباطات چین و شرکت ساخت راه آهن چین.
گزارش امسال موسسه تحقیقاتی رَند هشدار میدهد که ممکن است دولت چین به شرکتهای چینی اجازه دهد که اطلاعاتی در خصوص اسرائیل در اختیار تهران قرار دهند تا از این طریق نفوذ و مساعدت طرف ایرانی را کسب کنند. همچنین چین میتواند از شرکتهای چینی فعال در اسرائیل و ایران به عنوان اهرم فشار بر علیه اسرائیل استفاده کند. به عنوان مثال پکن در سال ۲۰۱۳ سفر نخست وزیر نتانیاهو به پکن را مشروط به عدم شهادت مقامات وزارت دفاع اسرائیل در دادگاه فدرال آمریکا بر علیه بانک چین کرد. این بانک متهم به پولشویی برای ایران جهت کمک به حماس و جهاد اسلامی فلسطین شده بود.
یک منبع وزارت خارجه گفت که ایالات متحده منتظر پرده برداری از توافق نهایی است و بر علیه هر شرکت چینی نقض کننده تحریم اقدام خواهد کرد. به عنوان مثال، ایالات متحده پیگیر اتهامات کیفری بر علیه مدیر مالی شرکت هواوی، منگ وانژو، به اتهام تلاش برای دور زدن تحریمها از طریق پنهان کردن سرمایه گذاری در ایران است.
دفتر نخست وزیر [اسرائیل] از اظهار نظر در خصوص این موضوع امتناع کرد اما به احتمال فراوان آنها با نگرانی توافق ایران و چین را دنبال میکنند.
Photo by Feng Yongbin/China Daily