اعتراضات دانشگاهیان حامی صلح در کانادا؛ صلح طلبی، دانشجو و دانشگاه

نویسنده: حامد کاظم زاده

دکتری خاورشناسی ـ پژوهشگر ارشد بنیاد مطالعات صلح و مناقشه ـ اتاوا

هم‌زمان با استمرار اعتراضات دانشجویی در دانشگاه‌‍‎های آمریکا، اروپا، آسیا و خاورمیانه، دانشجویان کانادایی نیز در حمایت از فلسطین، اردوگاه‌های اعتراضی برپا کرده و اقدام به تحصن در حداقل 25 دانشگاه شده‌اند. این امر به یک مباحثه سیاسی و اجتماعی درباره حق آزادی بیان، تظاهرات صلح آمیز، و حقوق بشر در میان افکار عمومی، سیاست‌مداران و حقوقدانان در کانادا تبدیل شده است. در این روزهایی که بسیاری از کانادایی‌ها، از افزایش یهودستیزی، اسلام‌هراسی، نفرت‌گرایی و دوقطبی شدن جامعه نگران هستند، بسیاری باور دارند که در صورت مدیریت مناسب حاکمان سیاسی و حمایت نخبگان اجتماعی، کانادا می‌تواند از این مطالبه‌گری دانشجویان برای ایفای نقشی بهتر در صلح‌سازی و و تاب‌آوری فرهنگی ـ اجتماعی استفاده کند.

از 27 ماه آوریل با تداوم موج گسترش اعتراضات دانشگاهیان به خصوص بعد از سرکوب دانشجویان معترض در دانشگاه کلمبیا در 18 آوریل، دانشجویان و اعضای هیات علمی دانشگاه مک‌گیل و دانشگاه کنکوردیا در مونترال، در محوطه دانشگاه مک‌گیل، نخستین اردوگاه اعتراضی در کانادا را با برپایی چادرها برای اعلام همبستگی با مردم فلسطین تشکیل دادند. اعتراضات دانشجویی در حمایت از فلسطین و محکومیت افزایش تلفات غیرنظامیان در نوار غزه از دانشگاه کلمبیا در شهر نیویورک آغاز شد و بعد از سرکوب خشونت‌بار دانشجویان معترض و دستگیری بسیاری از ایشان در 18 آوریل به دیگر دانشگاه‌های کانادا و آمریکا سرایت کرد. مطالبه دانشجویان و معترضین بر روی عدم سرمایه‌گذاری در پروژه‌های مرتبط با دولت و شرکت‌های اسرائیلی و همچنین شفاف‌سازی هزینه‌های انجام شده در نهادهای آکادمیک اسرائیل متمرکز است. در اصل ایشان از مدیریت دانشگاه‌های خود می‌خواهند حداقل در موارد فوق شفاف عمل کرده و با نماینده دانشجویان جهت رسیدن به توافقی مذاکره کنند. هم‌اکنون حداقل در 25 دانشگاه کانادایی شاهد ایجاد اردوگاه های یک روزه یا موقت و دائم، برای رسیدن به مطالبات اعلام شده، هستیم. فهرست دانشگاه:

Western University, McMaster University, University of Winnipeg, University of Alberta, University of Calgary, McGill University, University of British Columbia, University of Ottawa, University of Victoria, Vancouver Island University, University of Waterloo, Dalhousie University, University of Toronto, University of Windsor, University of Sherbrooke, Queen’s University, University of Quebec, University of Saskatchewan, University of British Columbia’s Okanagan campus, University of Regina, University of Guelph, Ontario Tech University, Memorial University of Newfoundland, Laval University, York University.

نقشه پراکندگی اردوگاه‌های اعتراضی در دانشگاه‌های کانادا:

برخورد خشونت آمیز و ابزار قانونی

متاسفانه تاکنون چندین دانشگاه برای پاکسازی این تظاهرات‌های مسالمت‌آمیز دانشگاهی از نیروی پلیس و یا دادگاه‌ها استفاده کرده‌اند. در استان آلبرتا دو دانشگاه کلگری و آلبرتا از پلیس برای بیرون کردن معترضان از محوطه دانشگاه کمک گرفتند که موجب خشونت فیزیکی علیه دانشجویان و دستگیری حداقل 8 دانشجو و جریمه بسیاری در این استان شد. در حمله پلیس با باتون، گاز اشک آور و نارنجک‌های صدادار به اولین شب اردوگاه اعتراضی دانشگاه کلگری در تاریخ 9 می ماه، چندین تن آسیب و 5 نفر دستگیر شدند. یکی از اعضای ارشد کنگره ایرانیان کانادا خانم دکتر راحله طارانی نیز در این شب بازداشت و بعد از جراحات وارده از برخورد خشونت‌آمیز پلیس به بیمارستان منتقل شد. وی در یک مصاحبه با محمد منظرپور خبرنگار ایرانی آمریکایی، به شرح این ماجرا پرداخت. این روش بلافاصله در شهر ادمونتون و در دانشگاه آلبرتا استفاده شد و پلیس در صبح زود 11 می به اردوگاه اعتراضی دانشجویان، به درخواست مدیریت دانشگاه یورش برد و با استفاده از باتون و گاز اشک آور، اردوگاه دانشجویان را تخریب و سه نفر از آنها را بازداشت و حداقل 5 نفر را مصدوم کرد. اقدامات خشونت آمیز پلیس در استان آلبرتا بدون اجازه از دادگاه، هم اکنون به صورت یک پرونده ویژه در دادگاه استانی در حال بررسی است و بسیاری از حقوقدانان، پلیس را متهم به استفاده بیش از پیش از قوه قهریه علیه تظاهرات مسالمت آمیز دانشگاهیان کرده‌اند. شایان ذکر است که مقامات دانشگاهی و حتی استانی، معترضان را متهم کرده‌اند که در اردوگاههای اعتراضی اظهارات یهودستیزانه بیان می‌کردند و دست به ارعاب دانشجویان یهودی زده و از گروه‌های تروریستی همچون حماس حمایت کرده‌اند.

در استان کبک، فرانسوا لیگا (François Legault)، بالاترین مقام اجرایی استان چندین بار تاکنون هشدار داده است که تحصن دانشجویان در دانشگاه مک‌گیل و دانشگاه کبک در مونترال به دلیل اتهامی یهودستیزی باید برچیده شود. هر چند که دانشگاه مک گیل رسما خواستار مداخله پلیس برای برچیدن این تجمع شده بود، اما یک قاضی دادگاه عالی کبک مداخله برای برچیدن اردوگاه را رد کرد و نیروهای مجری قانون در بیانیه‌ای اعلام کردند که صرفا وضعیت را زیر نظر خواهند داشت. ولی در دانشگاه کبک شهر مونترال در تاریخ 20 ماه می، درحالی که پلیس برای پاکسازی اردوگاه در حال آماده شدن بود، درگیری فیزیکی بین پلیس و دانشجویان معترض در خیابان پرزیدنت کندی شکل گرفت و پلیس از باتون، گاز اشک آور و پرتابه های صدادار برای متفرق کردن معترضین استفاده کرد. در پر شور ترین درگیری میان معترضین و پلیس شهر مونترال، باید به حوادث 6 ژوئن در دانشگاه مک گیل اشاره کنیم، جایی که 15 دانشجو دستگیر و تعداد زیادی از دانشجویان با اسپری فلفل، باتوم و گاز اشک آور آسیب دیدند. پلیس حضور خود را بدلیل تجمع غیرقانونی و آسیب رساندن دانشجویان به ساختمان اداری جیمز توجیه کرد و تحصن دانشجویان در داخل ساختمان را خشونت آمیز تعبیر کرد. بدون تردید، ورود پلیس به اماکن آکادمیک و ضرب و جرح متحصنین، سرکوب اعتراضات مسالمت‌آمیز و دستگیری دانشجویان در داخل دانشگاه، یکی از تاسف برانگیزترین صحنه‌های تاریخ معاصر کانادا خواهد بود.

دانشگاه تورنتو نیز از معترضان خواست تا روز دوشنبه 27 می محوطه کینگز کالج را ترک کنند، در غیر اینصورت، دانشگاه تمام اقدامات قانونی لازم از جمله درخواست حکم از دادگاه عالی انتاریو را انجام خواهد داد. برنامه اکثر دانشگاه ها مبتنی بر استفاده ابزاری از قانون تجاوز به ملک (Trespass to Property Act) است که می تواند برای معترضین با جریمه ای تا سقف 10 هزار دلار و حتی زندانی شدن بهمراه داشته باشد. دانشگاه تورنتو خاطرنشان کرد که دانشجویان نیز ممکن است تحت قوانین «رفتار دانشجویی» مشمول اقدامات انضباطی از جمله اخراج، قرار گیرند. پلیس تورنتو در بیانیه ای اعلام کرد که قانون شکنی تجاوز به ملک، باعث حضور ایشان و دستگیری دانشجویان نخواهد شد. داگ فورد (Doug Ford) بالاترین مقام اجرایی استان انتاریو هم بارها از معترضین دانشگاهی درخواست برچیده شدن اردوگاه ها را داشت.

معترضین در اردوگاه چه می کنند؟

اردوگاه های اعتراضی جهت فشار بر مدیریت دانشگاه ها برای شفاف سازی صورت های مالی با شرکتهای اسرائیلی شکل گرفت؛ و دانشجویان تلاش می کنند روزانه با حضور در داخل اردوگاه، با برگزاری کارگاه های معرفتی، شناخت سیاسی و اجتماعی خویش نسبت به مسئله فلسطین را افزایش دهند. بطور نمونه، در یکی از این کارگاه ها که در دانشگاه کبک توسط کنگره ایرانیان کانادا برگزار شد، در یک جلسه ی هم اندیشی با دانشجویان متحصن و معترض، دکتر نسیم نوروزی مدرس دانشگاه مک گیل با تفسیر شعر سعدی «بنی آدم اعضای یک پیکرند/ که در آفرینش ز یک گوهرند» به موضوع همبستگی بشری فارغ از رنگ، نژاد، ملیت و زبان پرداخت. این شعر به زبان انگلیسی و فرانسه بر روی پوستر چاپ و توسط اعضای کنگره میان دانشجویان پخش شد. از کارگاه های دیگر می تواند به دوره های دانش افزایی تاریخ غرب آسیا، شکلگیری اسرائیل، و مسئله فلسطین در غرب اشاره کرد که در اردوگاه های ونکوور، کلگری، تورنتو، اتاوا و کبک برگزار شده است.

افکار عمومی

بر اساس یک نظرسنجی در بین سوم تا پنجم ماه می در لَگر، تقریباً نیمی از کانادایی‌ها مخالف اردوگاه‌های طرفدار فلسطین هستند که در برخی از محوطه‌های دانشگاهی ایجاد شده است. فقط 31 درصد از افرادی که در نظرسنجی شرکت کردند، گفتند که از اردوگاه ها حمایت می کنند، در حالی که 48 درصد مخالف تظاهرات بودند. در این نظرسنجی، 44 درصد از پاسخ دهندگان گفتند که فکر می کنند اردوگاه ها باید برچیده شوند، زیرا تهدیدی برای ایمنی دانشگاه و دانشجویان باشد. در عوض، 33 درصد دیگر موافق بودند که «اگر و تنها در صورتی که معترضان دیدگاه‌های یهودی‌ستیزانه یا سخنان نفرت‌انگیز را تبلیغ کنند، باید حذف شوند». فقط 23 درصد از پاسخ دهندگان گفتند که اعتراضات باید به عنوان نوعی آزادی بیان می بایست پذیرفته شود. همچنین از پاسخ دهندگان پرسیده شد که آیا از زمان آغاز درگیری کنونی اسرائیل و حماس در ماه اکتبر، نظرات یهودی ستیزانه در محل کار و زندگی شنیده اند که تقریباً سه چهارم یا 73 درصد گفتند که ندیده‌اند، در حالی که 17 درصد گفته‌اند که دیده اند و 9 درصد دیگر گفته‌اند که نمی‌دانند. باید توجه داشت که تاریخ نظرسنجی برای سه هفته پیش است و جامعه آماری محدودی را شامل می شود:

جمع بندی

بعد از توافق نخستین گروه معترضین با دانشگاه، این چشم انداز هنوز وجود دارد که سایر دانشجویان معترض بتوانند بر اساس الگو پیدا شده در دانشگاه فناوری انتاریو، با دانشگاه های خود به توافق برسند و اردوگاه های اعتراضی را متوقف کنند. در 20 ماه می دانشجویان دانشگاه فناوری انتاریو با مدیریت دانشگاه توافق کردند که دانشگاه صورتهای مالی خود در عرصه سرمایه گذاری با کشور اسرائیل را منتشر کرده و از بورسیه سه دانشجوی پناهجوی فلسطینی حمایت کند. دانشگاه همچنین متعهد شد که برای دانشجویان و اعضای هیات علمی که در اردوگاه شرکت کردند برنامه تنبیهی نداشته باشد. روند توافق با دانشگاه ها آغاز شده و دانشجویان دانشگاه کبک نیز با مدیران دانشگاه برای جمع کردن اردوگاه توافق کردند.

موضوع قابل تامل دیگری که باید به آن پرداخته شود اصل اعتراضات دانشجویی در دانشگاه و مسئله آزادی بیان است. در حالی که دولت فدرال کانادا از آزادی بیان به عنوان اصل صریح حقوق بشر، حمایت بی چون و چرایی در سطح جهانی می کند، مدیریت دانشگاه ها و دولتهای استانی به بهانه قانون تجاوز به ملک، رعایت نکردن بهداشت، استفاده از سخنان نفرت انگیز و عدم ایمنی در اردوگاه ها، خواستار برچیدن آن توسط نیروهای امنیتی و دادگاهی کردن دانشجویان و هیات های علمی معترض هستند. در بیانیه عفو بین‌الملل دفتر کانادا در 25 ماه می به جد تاکید شده که تظاهرات و اعتراض مسالمت آمیز یک اصل بدیهی در حقوق بشر است و سرکوب خشونت آمیز اردوگاه های دانشجویی در کانادا نقض آشکار حقوق بشر محسوب می شود. در بخش دوم (c) منشور حقوق و آزادی های کانادایی، اصل آزادی تجمعات مسالمت آمیز برای تمامی کانادایی ها به عنوان یک امر اساسی در جهت آزادی بیان معرفی شده است. این مسئله در بخش اول (d and e) منشور حقوق کانادا؛ در به رسمیت شناختن و اعلام حقوق و آزادی های فردی نیز مجددا تاکید شده است. بر مبنای این اصول کانادایی، حقوقدانان و مدافعان آزادی بیان در کانادا، اعترضات دانشجویی را یک اصل مسلم و یک حق اساسی در آزادی بیان و آزادی اجتماعات می دانند. به نظر می رسد، دولت های استانی و دانشگاه ها، تنها زمانی حامی حقوق بشر و آزادی بیان هستند که علیه خود آنها استفاده نشود و نظم اجتماعی برهم نخورد. در حالی که اصل حقوق بشر و آزادی بیان، تعریف مشخص و در هر زمانی می بایست مورد وثوق باشد. گویی دانشجو، تنها باید در کلاس حاضر شود، درس بخواند و به مسائل سیاسی و اجتماعی واکنش نشان ندهد.

نکته حائز اهمیت دیگری که تاکنون توسط دانشگاه های به عنوان ابزار قانونی علیه معترضین استفاده شده، قانون تجاوز به ملک است. در این مورد نیز رهبران معترضین و مدافعان حقوق بشر، مسئله تصدیق مالکیت زمین (Land Acknowledgement) دانشگاه‌ها را به عنوان یک اصل در رد قانون تجاوز به ملک مطرح می‌کنند. به طور نمونه دانشگاه مک گیل در تصدیق مالکیت زمین اعلام کرده که دانشگاه بر روی سرزمین بومیان کانادا، متعلق به مردم آنیشینبگ و هادنسائنی (Haudenosaunee and Anishinabeg nations) بنا شده است. رهبران این جوامع، در ابتدای اعتراضات، به دانشجویان اجازه برپایی اردوگاه در زمین‌هایشان را صادر نمودند. تظاهراتهایی که تاکنون توسط برگزارکنندگان کاملا مسالمت آمیز بوده و شاید تنها چند مورد از پرخواشگری دانشجویان معترض گزارش شده است. بعد از 7 اکتبر تاکنون، بیش از پنج هزار تظاهرات در کانادا در رابطه با مسئله فلسطین و اسرائیل رخ داده و جامعه کانادا نشان داده که نمی‌توانند به مناقشات مهم جهانی بی تفاوت بوده و بعنوان شهروندان یک کشور مدعی صلح طلب جهانی، سیاستمداران خود را پاسخگو نکنند. همگان هم نظرند که آزادی ابراز عقیده، نباید به نفرت‌پراکنی بیانجامد و همه طرفین، موافق و مخالف، باید به امر پرهیز از هرگونه خشونت پایبند باشند.