مازیار شیبانی‌فر
کانادا از ژانویه 2022 تلاشی پیگیر را آغاز کرده است تا با هماهنگی سازمان ملل متحد در زمینه حذف زباله‌های پلاستیکی، قانونی الزام‌آور برای همه کشورهای جهان تدوین شود که بر اساس آن در مدت زمانی مشخص، کره زمین از آلودگی به پلاستیک رهایی یابد.
بر اساس اعلام وب‌سایت رسمی سازمان ملل متحد، سوم مارچ امسال سران کشورها، وزیران محیط‌زیست و سایر نمایندگان 175 کشور جهان در گردهمایی محیط‌زیست سازمان ملل در نایروبی کنیا، قطعنامه تاریخی برای پایان دادن به آلودگی پلاستیکی و ایجاد یک توافق‌نامه بین‌المللی الزام‌آور را مورد تایید قرار دادند.
بر اساس داده‌ها، زباله‌های پلاستیکی از 2 میلیون تن در سال 1950 به 348 میلیون تن در سال 2017 افزایش یافته و به یک صنعت جهانی با ارزش 522.6 میلیارد دلار تبدیل شده است. انتظار می‌رود تا سال 2040 ظرفیت این صنعت دو برابر شود.
بیش از 800 گونه دریایی و ساحلی از طریق بلعیدن، گرفتارشدن و دیگر خطرهای رها شدن پسماندها در آب‌های آزاد، تحت تاثیر آلودگی پلاستیکی قرار می‌گیرند. به این خاطر که سالانه حدود 11 میلیون تن زباله پلاستیکی به اقیانوس‌ها سرازیر می‌شود که تا سال 2040 می‌تواند 3 برابر شود.
بر اساس برنامه‌ریزی‌ها تا سال 2050 انتشار گازهای گلخانه‌ای مرتبط با تولید، استفاده و دفع پلاستیک، 15 درصد از انتشار مجاز را به خود اختصاص خواهد داد.
به گزارش سی‌پی24، قطعنامه‌ای که در نشست اخیر مجمع محیط‌زیست سازمان ملل (UNEA) مورد تایید قرار گرفت، خواهان تدوین توافقی الزام‌آور برای قانونی‌کردن کاهش زباله‌های پلاستیکی از طریق محدودکردن تقاضا و بهبود بازیافت پلاستیک است.
این قطعنامه، مذاکرات گسترده‌تری را در پی داشته است که می‌تواند در جهت کاهش آلودگی پلاستیکی از مرحله تولید تا مدیریت پسماند، به تدوین یک توافق‌نامه منجر شود. امید است این قرارداد در نشست بعدی این مجمع در سال 2024 برای امضا آماده شود.
اکنون کمتر از یک دهم زباله‌های پلاستیکی جهان بازیافت و یک دهم دیگر آن سوزانده می‌شود و بقیه [یعنی حدود ۸۰ درصد آن] به محل‌های دفن زباله می‌رود یا به‌عنوان آلودگی در طبیعت رها می‌شود.
کانادایی‌ها هر سال 3 میلیون و 300 هزار تن زباله پلاستیکی تولید می‌کنند که کمتر از یک دهم آن بازیافت می‌شود. از این میزان، حدود 4 درصد آن سوزانده می‌شود که به‌خاطر ایجاد آلودگی هوا اقدامی بحث‌برانگیز است. به این ترتیب، هر سال حدود ۳ میلیون تن پلاستیک به محل‌های دفن زباله می‌رود یا در دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و اقیانوس‌ها پراکنده می‌شود یا سر از جنگل‌ها و دیگر محیط‌های طبیعی درمی‌آورد.
کانادا قصد دارد تا سال 2030 تولید زباله‌های پلاستیکی را به صفر برساند و تا پایان امسال تولید و استفاده از 6 کالای پلاستیکی پرمصرف شامل نی، برخی از ابزارهای بسته‌بندی، هم‌زن‌های کوچک، کیسه‌های خرید، قاشق، چنگال، کارد و ظرف‌های یک‌بار مصرف پلاستیکی و استایروفوم را ممنوع کند.
همچنین این کشور در حال برنامه‌ریزی برای الزام رعایت استانداردهای جدیدی است که بطری‌های نوشیدنی از حدود 90 درصد و سایر بسته‌بندی‌ها از دست‌کم 50 درصد پلاستیک بازیافتی تشکیل شده باشد. طرحی برای وادارکردن تولیدکنندگان پلاستیک به پرداخت هزینه‌های مدیریت زباله‌های پلاستیکی نیز در نظر گرفته شده است.
بر اساس گزارش خبرگزاری کانادا، دولت فدرال برای اینکه بتواند گام‌های موثری در زمینه مدیریت پسماندهای پلاستیکی بردارد در سال 2018 به‌عنوان رییس دوره‌ای گروه جی7 از توسعه منشور «پلاستیک اقیانوسی» برای حرکت به سمت رویکردی پایدارتر در زمینه مدیریت تولید و استفاده از پلاستیک حمایت کرد.
در نوامبر همان سال، از طریق شورای وزیران محیط زیست‌کانادا، دولت‌های فدرال، استانی و منطقه‌ای راهبرد سراسری کانادا در مورد به صفررساندن تولید زباله‌های پلاستیکی را تدوین کردند. این استراتژی با تکیه بر منشور پلاستیک اقیانوسی، چارچوبی برای اقدام‌های عملی این چنینی در کانادا فراهم کرده است.
از اکتبر تا دسامبر 2020، سازمان محیط‌زیست و تغییرات آب و هوایی کانادا نشست(وبینار)هایی در زمینه بررسی مدیریت یکپارچه فرآورده‌های پلاستیکی برای جلوگیری از آلودگی طبیعت برگزار کرد و در می 2021، بند “کالاهای ساخته‌شده از پلاستیک” به برنامه 1 قانون حفاظت از محیط زیست کانادا (CEPA) افزوده شد.
جهان همانند کانادا به موضوع زیان‌آور بودن تولید بی‌رویه پلاستیک در جهان اذعان دارد. بر اساس اعلام نیویورک تایمز، دانشمندان بر این باورند که پلاستیک در طول چرخه حیات خود از تولید تا دورریز، آسیب‌زا است.
برای نمونه، سوزاندن پسماندهای پلاستیکی به‌منظور از بین بردن آنها، گازهای گلخانه‌ای سمی تولید می‌کند. بر اساس یک تحقیق در سال 2015 مشخص شد، پلاستیک‌ها در فرآیند سوختن 4 و نیم درصد از گازهای گلخانه‌ای جهان را تولید کرده‌اند. این میزان، از مجموع آلایندگی سوخت همه هواپیماهای جهان بیشتر است!
البته محدودکردن تولید و مصرف پلاستیک در جهان کار چندان آسانی هم نیست. به گزارش رویترز، دستیابی به یک توافق‌نامه جهانی نیازمند ایجاد کارگروهی است که به گفت‌وگوی بین‌دولتی دست بزند و برای دستیابی به همگرایی جهانی بر سر مسایل کلیدی شیوه برخورد با تولید فرآورده‌های پلاستیکی تلاش کند.
به‌ویژه در زمینه نحوه رسیدگی به تولید سرسام‌آور پلاستیک یک‌بار مصرف از نفت، در بازار رو به رشد پتروشیمی جهان که توسط کشورهایی همانند ایالات‌متحده، چین، عربستان و ژاپن به پیش رانده می‌شود.
دولت‌ها برای جلوگیری از تولید کالاهای پلاستیکی تحت فشارند. بر اساس نظرسنجی موسسه ایپسوس، ۳ نفر از هر 4 نفر با ممنوع‌شدن تولید کالاهای پلاستیکی یک‌بار مصرف موافق است، اما تولیدکنندگان بزرگ وسایل پلاستیکی می‌خواهند بر مدیریت زباله و بازیافت تمرکز کنند و میان اتحادیه اروپا و برخی کشورهای در حال توسعه فعال در زمینه محدود‌سازی تولید وسایل پلاستیکی، نوعی شکاف وجود دارد.
ایالات‌متحده به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده ظرف‌های پلاستیکی یک‌بار مصرف در جهان و میزبان چندین شرکت بزرگ شیمیایی، در زمینه ایجاد محدودیت‌هایی برای تولید وسایل پلاستیکی، هنوز موضع خود را مشخص نکرده است.
برخی تحقیق‌های رویترز در سال گذشته نشان داد که فن‌آوری‌های نوین بازیافت که توسط صنعت پلاستیک‌سازی تبلیغ می‌شود در عمل با شکست‌های بزرگی مواجه شده و از آن سو، سوزاندن زباله‌های پلاستیکی به‌عنوان یک سوخت ارزان‌قیمت افزایش یافته است.