مازیار شیبانی‌فر
در تقویم کانادایی یازدهم نوامبر “روز یادآوری (Remembrance Day)” نام‌گذاری شده است. روزی که در آن از تمامی کشته‌شدگان، مجروحان و سربازان داوطلبی یاد می‌شود که برای مبارزه با نژادپرستی و ویرانگری جهانی به جبهه‌های جنگ رفتند و برای ایجاد امنیت جهانی با جنگ‌طلبان به نبرد پرداختند. نماد این روز “شقایق سرخ” است.
به گزارش سی‌تی‌وی نیوز، امسال یک‌صدمین سال‌روز استفاده از نماد شقایق سرخ در کانادا است. برای بزرگداشت این مناسبت، لژیون سلطنتی کانادا از نسخه ویژه‌ای از این نماد رونمایی کرده است که در اصل نسخه اصلی را تکرار می کند.
“نجما باند” مدیر ارتباطات ستاد ملی لژیون درباره ماندگاری این نماد طی یک قرن می‌گوید: “شاید این موضوع به‌جایگاه دیرینه گل شقایق به عنوان نماد یادآوری [شهیدان و مجروحان جنگی] برای چندین نسل مربوط می‌شود.”
“تِم کوک” تاریخ‌نگار موزه جنگ کانادا چنین توضیح می‌دهد: “گل قرمز همواره نمادی از خاطره بوده است. ما در دوره‌ای زندگی می‌کنیم که در مراسم مختلف بزرگداشت از نمادهای گوناگونی استفاده می‌شود، اما بی‌تردید گل شقایق رایج‌ترین و باقدمت‌ترین نمادها به‌شمار می‌آید.”
نماد شقایق سرخ از شعر معروف دوران جنگ جهانی اول “در مزارع فلاندر” نوشته جان مک‌کری کانادایی سرچشمه می‌گیرد.
پس از جنگ جهانی اول، یک زن فرانسوی به نام “آنا گورین” از شقایق به‌عنوان نمادی برای یادبود جان‌باختگان و آسیب‌دیدگان در جنگ به‌کار گرفت و موسسه‌ای خیریه برای کمک به بازسازی مناطق جنگ‌زده فرانسه تاسیس کرد. او شقایق‌های سرخ پارچه‌ای دست‌دوز را می‌فروخت تا برای کسانی که از جنگ آسیب دیده‌اند، کمک مالی جمع‌آوری کند.
به باور “تِم کوک” نماد شقایق سرخ به‌مفهوم حمایت است: “این نماد به ما کمک می کند تا برای حمایت از آسیب‌دیدگان و بازماندگان جنگ در سراسر کشور بودجه جمع‌آوری کنیم.”
نماد گل شقایق در فرهنگ‌های مختلف
استفاده از نماد گل شقایق پیشینه‌ای دیرپا دارد. این گل در دوران مصر باستان نمادی از بیماری بوده است. اِتروسک‌ها (تمدنی کهن که در ایتالیای امروزی می‌زیستند) گل شقایق را نماد عزاداری می‌دانستند. در برخی از فرهنگ‌های شرقی کهن، شقایق را نماد بشارت برمی‌شمردند. در اروپای قرون وسطی، دهقانان گل شقایق را به‌عنوان نمادی برای محافظت در برابر آفت‌ها، بیماری‌ها و بدشانسی‌ها حمل می کردند.
نقاشان امپرسیونیست همانند ادوارد مونه (نقاش مشهور نروژی) در آثار خود گل شقایق را می‌گنجاندند. گل‌های شقایق در نقاشی‌های برخوردار از مضمون مریم مقدس هنگام عزاداری برای مرگ مسیح به تصویر کشیده شده است. به همین علت برخی معتقدند شقایق قرمز نماد خون مسیح است.
یونانیان باستان معتقد بودند شقایق نماد نزدیک‌شدن بهار و عزاداری برای عزیزان از دست رفته است. معاصران عصر ویکتوریایی از شقایق برای نشان‌دادن عشق از دست رفته استفاده می‌کردند و چینی‌های باستان گل شقایق را نماد بیماری می‌دانستند.
در برخی فرهنگ‌های کهن، شقایق را نماد دورکردن ارواح شیطانی می‌دانستند. بر همین اساس، برخی به قدرت‌های جادویی گل‌های شقایق اعتقاد داشتند و برای جلوگیری از شر، گل‌های شقایق را در جیب خود می‌گذاشتند.
در ادبیات پارسی نیز قلب سیاه‌رنگ شقایق، به “داغ” تشبیه شده است که از هجران و دوری یار حکایت دارد. از جمله در یکی از اشعار حافظ آمده است:
ای گُل تو دوش داغ صبوحی کشیده‌ای ما آن شقایقیم که با داغ زاده‌ایم
البته در دوران مدرن نیز گل شقایق در ادبیات فارسی به‌عنوان نماد شهید و عاشق مورد استفاده قرار می‌گیرد.