گمانه‌زنی درباره استفاده روسیه از صنعت پهپادی ایران ؛ اسراییل ناوگان پهپادی ایران را تهدیدی جدی می‌داند

مازیار شیبانی‌فر

• جیک سالیوان مشاور امنیت ملی ایالات‌متحده اوایل این ماه موضوع حیرت‌انگیزی را اعلام کرد: روسیه قصد دارد صدها هواپیمای بدون سرنشین (پهپاد) از ایران بخرد. مقام‌های آمریکایی مدعی‌اند ایران قصد فروش پهپادهای تهاجمی شاهد-۱۹۱و شاهد-۱۲۹ را دارد که شبیه پهپاد آمریکایی ام‌کیووان است.

• شلیک موشک‌های ضد کشتی کی‌اچ-۲۲ به مرکز خرید اوکراین در اواخر ژوئن امسال و استفاده از موشک‌های پدافند هوایی اس-۳۰۰ علیه هدف‌های زمینی نشان می‌دهد روسیه با کمبود شدید موشک‌های بالستیک و کروز مواجه است.

• فرزین ندیمی تحلیل‌گر سیاسی معتقد است ایران با استفاده از مهندسی معکوس پهپادهای پیشرفته غربی دانش قابل‌توجهی درباره فناوری پهپادی به دست آورده است و با استفاده از شبکه گسترده‌ای که برای تامین قطعات در چین، ژاپن و چندین کشور اروپایی دارد، می‌تواند پهپادهای پیشرفته‌ای تولید کند.

• اکنون که در اوکراین از سامانه‌های پدافند هوایی پیشرفته غربی استفاده می‌شود، روسیه ممکن است با استفاده از پهپادهای ایرانی که امتحان‌شان را در جنگ [یمن] پس داده‌اند، برای شکست‌دادن این سامانه‌ها تلاش کند.

• این دادوستد به ایران اجازه می‌دهد محدودیت‌های بین‌المللی در زمینه فروش تسلیحات را دور بزند و اتحاد استراتژیک خود با مسکو در زمینه تامین قطعات یدکی و مهمات را تقویت کند و در نتیجه اقتصاد وابسته به انرژی خود را تنوع ببخشد و مقاومت در برابر تحریم‌های غرب را تقویت کند.

• درخواست مورد ادعای غربی‌ها از سوی روسیه برای خرید صدها پهپاد ایرانی، نگرانی‌هایی را در سازمان‌های دفاعی اسراییل برانگیخته است. سرلشکر بازنشسته آموس گیلاد افسر ارشد اطلاعاتی پیشین اسراییل به بریکین دیفنس گفته است: اسراییل ناوگان پهپادی ایران را تهدیدی جدی و بسیار نزدیک می‌داند.

شرح گزارش:

جیک سالیوان مشاور امنیت ملی ایالات‌متحده اوایل این ماه موضوع حیرت‌انگیزی را اعلام کرد: روسیه قصد دارد صدها هواپیمای بدون سرنشین (پهپاد) از ایران بخرد.

به نوشته دیلی‌ بیست، این خبر نشان می‌دهد صنعت تولید پهپاد روسیه ضعیف است و این کشور برای تجهیزات نظامی از دست‌رفته‌اش در جنگ با اوکراین به‌دنبال جایگزین می‌گردد. به‌ویژه اکنون که اسراییل به‌عنوان شریک سنتی روسیه از دو طرف درگیری فاصله گرفته است و ترکیه هم‌سو با ایالات‌متحده پهپادهایش را به اوکراین می‌فروشد.

بررسی اجمالی ارتش ایران توسط آژانس اطلاعات دفاعی ایالات‌متحده در سال ۲۰۱۹ نشان می‌دهد تولید پهپادها «نقطه قوت اصلی هوایی ایران به‌شمار می‌رود و به‌سرعت در حال پیشرفت است». پهپادهای ایرانی از توانایی جمع‌آوری اطلاعات، نظارت و شناسایی و حمل سلاح یا برخورد با هدف (انتحاری) برخوردارند. این کشور به‌تازگی توانایی پرتاب پهپادها از شناورهای سطحی را نیز به‌دست آورده است که دامنه حمله پهپادی آنها را گسترش می‌دهد.

مقام‌های آمریکایی مدعی‌اند ایران قصد فروش پهپادهای شاهد-۱۹۱و شاهد-۱۲۹ را دارد. این دو نوع هواپیمای بدون سرنشین از توانایی حمل مهمات، شلیک به هدف و بازگشت به نقطه پرواز برخوردارند و شباهت‌هایی به پهپاد معروف آمریکایی MQ-1 Predator دارد.

اوکراین حق دارد نگران این اقدام روسیه باشد. زیرا اگر ایران پهپادهای انتحاری خود را ارایه کند از نظر تاکتیکی تغییر چندانی در جنگ ایجاد نمی‌کند، اما اگر ایران پهپادهای پیشرفته‌تر خود را بفروشد یا به قاچاق قطعات مورد نیاز روسیه دست بزند، شرایط میدان نبرد تغییر خواهد کرد.

البته فوربز به این موضوع اشاره دارد که گاردین آوریل امسال مدعی شد ایران از مدتی قبل تجهیزات نظامی همانند آر پی جی، موشک‌های ضدتانک و موشک‌انداز روی دوش را با کمک نیروهای نیابتی خود در عراق به روسیه رسانده و طی این مدت حتی موفق شده است سامانه پدافند هوایی باور ۳۷۳ به این کشور ارسال کند.

شلیک موشک‌های ضد کشتی کی‌اچ-۲۲ به مرکز خرید اوکراین در اواخر ژوئن امسال و استفاده از موشک‌های پدافند هوایی اس-۳۰۰ علیه هدف‌های زمینی نشان می‌دهد روسیه با کمبود شدید موشک‌های بالستیک و کروز مواجه است.

به‌نظر می‌رسد این شرایط به ایران فرصتی داده است تا در صحنه رقابت جهانی تولید پهپاد خودی نشان دهد. به‌ویژه بکوشد برتری صنعت پهپادی‌اش در برابر تبلیغات ترکیه در استفاده موفقیت‌آمیز پهپاد بیرق‌دار تی‌بی‌۲ توسط اوکراینی‌ها را به اثبات برساند. اگر پهپادهای ایرانی بتواند در عمل توان نظامی روسیه را ارتقا بدهد، می‌تواند به افزایش فروش این نوع پهپادها کمک کند.

قیمت به‌نسبت پایین تسلیحات ایرانی، آن را به گزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه و مطلوب برای دیگر کشورها تبدیل می‌کند. افتتاح کارخانه تولید پهپادهای ابابیل-۲ در تاجیکستان، دست ایران را در چنین دادوستدی باز می‌گذارد.

بر اساس گزارش مرکز امنیت جدید آمریکا (CNAS) پهپادهای سبک‌وزن تاکتیکی روسیه توان حمل سلاح‌های پیشرفته یا امکان استفاده از سکوهای پرتاب را ندارد. از سوی دیگر، این کشور در زمینه بخش‌های مختلف تولید پهپاد از جمله اپتیک، الکترونیک، مواد کامپوزیت و نیازهای مختلف ارتش روسیه با مشکل مواجه است.

به این ترتیب، روسیه ممکن است برای پیشبرد برنامه هواپیماهای بدون سرنشین خود به کمک خارجی نیاز داشته باشد و ایران یک گزینه بالقوه برای چنین مشارکتی است.

در مطلبی که فارین پالیسی سال ۲۰۱۷ منتشر کرد به این موضوع اشاره کرده بود که پهپاد اوریون-ای روسیه شباهت زیادی به پهپاد شاهد ایران دارد و از همکاری دو کشور در زمینه صنعت پهپادی خبر داد. این مطلب را نیز خاطرنشان کرد که ممکن است برای روسیه خرید پهپاد از مهندسی معکوس در دسترس‌تر باشد.

فرزین ندیمی تحلیل‌گر سیاسی معتقد است ایران با استفاده از مهندسی معکوس پهپادهای پیشرفته غربی دانش قابل‌توجهی درباره فناوری پهپادی به دست آورده است و با استفاده از شبکه گسترده‌ای که برای تامین قطعات در چین، ژاپن و چندین کشور اروپایی دارد، می‌تواند پهپادهای پیشرفته‌ای تولید کند.

رویترز در سال 2019 گزارش داد با وجود اینکه عربستان سعودی در زمینه خرید موشک‌های پاتریوت چند میلیارد دلار هزینه کرده است، پهپادهای انتحاری و موشک‌های کروز ارزان‌قیمت ایران همچنان می‌توانند به تاسیسات نفتی و نفتکش‌های سعودی حمله و خسارت‌های بسیاری وارد کنند.

اکنون که در اوکراین از سامانه‌های پدافند هوایی پیشرفته غربی استفاده می‌شود، روسیه ممکن است با استفاده از پهپادهای ایرانی که امتحان‌شان را در جنگ [یمن] پس داده‌اند، برای شکست‌دادن این سامانه‌ها تلاش کند. البته ایران هم از فروش این تجهیزات منافع دیپلماتیک، اقتصادی و امنیتی خود را دنبال می‌کند.

این دادوستد به ایران اجازه می‌دهد محدودیت‌های بین‌المللی در زمینه فروش تسلیحات را دور بزند و اتحاد استراتژیک خود با مسکو در زمینه تامین قطعات یدکی و مهمات را تقویت کند و در نتیجه اقتصاد وابسته به انرژی خود را تنوع ببخشد و مقاومت در برابر تحریم‌های غرب را تقویت کند.

البته در زمینه صادرات پهپادها به روسیه، این خطر برای ایران وجود دارد که فناوری‌های مورد استفاده در این هواپیماها توسط آژانس‌های اطلاعاتی غربی کشف شود و امکان گسترش اقدام‌های متقابل برای آنها را فراهم کند.

در این میان، بر اساس اعلام بریکین دیفنس، درخواست مورد ادعای غربی‌ها از سوی روسیه برای خرید صدها پهپاد ایرانی، نگرانی‌هایی را در سازمان‌های دفاعی اسراییل برانگیخته است. زیرا حمله این کشور به محموله‌های تسلیحاتی ایران در سوریه، نیازمند دریافت چراغ سبز از سوی مسکو است. البته هر چند روس‌ها حمله‌های اخیر اسراییل به تجهیزات نظامی ایران در سوریه را محکوم کرده‌اند، اما تا کنون نشانه‌هایی مبنی بر تغییر سیاست مسکو دیده نشده است. سرلشکر بازنشسته آموس گیلاد افسر ارشد اطلاعاتی پیشین اسراییل به بریکین دیفنس گفته است: اسراییل ناوگان پهپادی ایران را تهدیدی جدی و بسیار نزدیک می‌داند. نوامبر ۲۰۲۱  یک منبع دفاعی اسراییلی گفته بود: «[مبارزه علیه توان پهپادی ایران] یک جبهه جدید نیست، اما [ارتش اسراییل] اقدام‌های پیوسته و تهاجمی‌تری علیه تاسیسات یا محموله‌های پهپادی [ایران] انجام خواهد داد.»