مازیار شیبانی‌فر
- سه‌شنبه این هفته (۱۴فوریه ۲۰۲۳) ابراهیم رئیسی رییس‌جمهور جمهوری اسلامی ایران به دعوت شی جین پینگ رییس‌جمهور چین به پکن سفر کرد. این دو رییس‌جمهور در آخرین روز از سفر رئیسی بیانیه مشترکی را منتشر کردند و ضمن درخواست برداشته‌شدن تحریم‌ها علیه تهران، توافق‌نامه‌های اقتصادی و تجاری برای همکاری‌های مشترک به امضا رساندند.
- رییسان جمهور دو کشور در این دیدار رسمی در حالی تعدادی سند همکاری دوجانبه در زمینه‌های کشاورزی، تجارت، گردشگری، حفاظت از محیط‌زیست، بهداشت، امدادرسانی در زمینه بروز پدیده‌های طبیعی، فرهنگی و ورزشی امضا کردند که پکن و تهران در سال ۲۰۲۱ یک «پیمان همکاری استراتژیک» ۲۵ ساله به امضا رسانده‌اند.
- دو رییس‌جمهور سپتامبر گذشته در سمرقند ازبکستان دیدار کردند؛ زمانی که شی بر حمایت چین از ایران تاکید کرد. رئیسی دسامبر گذشته در دیدار با هو چونهوا معاون نخست‌وزیر چین در تهران متعهد شد مشارکت استراتژیک را تعمیق بخشد.
- به گزارش دیپلمات، ابراهیم رئیسی در این سفر به‌روشنی نارضایتی حاکمان تهران از پیشرفت توافق‌نامه مشارکت ۲۰۲۱ اعلام کرد. با این حال دو کشور، به امضای ۲۰ توافق‌نامه همکاری از جمله در زمینه تجارت و گردشگری اقدام کردند.
- بر اساس توافق ۲۵ ساله تهران و پکن در سال ۲۰۲۱ قرار بود چین در ایران سرمایه‌گذاری ۴۰۰ میلیارد دلاری داشته باشد، اما با گذشته نزدیک به ۲ سال بر اساس اعلام ویلیام فیگوروآ کارشناس روابط چین و ایران در توییتر، تاکنون تنها ۱۶۲ میلیون دلار سرمایه‌گذاری محقق شده است.
- با آنکه شرکت بزرگ نفتی چین سینوپک از سرمایه‌گذاری در میدان نفتی مهم یادآوران واقع در مرز ایران و عراق سال ۲۰۱۹ در عمل کناره گیری کرده، دولت رئیسی همچنان مشتاق جذب سرمایه‌گذاری بیش‌تر چینی‌ها است.
- داده‌های مقایسه‌ای نشان می‌دهد ایران در رقابت برای جذب سرمایه‌گذاری چینی از دیگر کشورها عقب افتاده است. برای نمونه، بر اساس داده‌های موسسه امریکن اینترپرایز، چین تنها در سال ۲۰۲۲ حدود ۶۱۰ میلیون دلار در عراق و ۵٫۵ میلیارد دلار در عربستان سعودی تعهد سرمایه‌گذاری داده است. با اعمال تحریم‌های ثانویه از سوی غرب، چشم‌انداز سرمایه‌گذاری بیش‌تر چین در ایران غیرواقعی است.
- چند ماه قبل رییس‌جمهور چین سفری به امارات‌متحده عربی داشت تا درباره سرمایه‌گذاری‌های آینده دو جانبه با مقام‌های امارات به گفت‌وگو بپردازد.
- چین و ایران در سفر اخیر رئیسی ۲۰ قرارداد به ارزش ۱۰ میلیارد دلار امضا کردند. توافق‌هایی که شانس کمی برای اجرا دارند؛ به‌ویژه حالا که آینده برجام مبهم است.
شرح گزارش:
سه‌شنبه این هفته (۱۴فوریه ۲۰۲۳) ابراهیم رئیسی رییس‌جمهور جمهوری اسلامی ایران به دعوت شی جین پینگ رییس‌جمهور چین به پکن سفر کرد. این دو رییس‌جمهور در آخرین روز از سفر رئیسی بیانیه مشترکی را منتشر کردند و ضمن درخواست برداشته‌شدن تحریم‌ها علیه تهران، توافق‌نامه‌های اقتصادی و تجاری برای همکاری‌های مشترک به امضا رساندند.
به گزارش الجزیره انگلیسی، پکن و تهران تنش‌های کنونی بر سر احیای برجام را ناشی از «خروج یک‌جانبه» واشنگتن از این توافق اعلام و تاکید کردند: «برداشتن تحریم‌ها و تضمین سود اقتصادی ایران بخش مهمی از توافق‌نامه بوده است. همه تحریم‌های مربوط به برجام باید به‌طور کامل برداشته شود، به شیوه‌ای که قابل راستی‌آزمایی باشد و اجرای کامل و موثر توافق ارتقا یابد.»
چین همچنین اعلام کرد: قاطعانه با دخالت نیروهای خارجی در امور داخلی ایران و تضعیف امنیت و ثبات ایران مخالف است و به رهبران جمهوری اسلامی اطمینان داد در از سرگیری مذاکرات برجام «مشارکت سازنده» داشته باشد و در حفاظت از حاکمیت ملی، استقلال، تمامیت ارضی، کرامت ملی و مقاومت در برابر یک‌جانبه‌گرایی و هژمونیسم، از تهران حمایت کند.
رییسان جمهور دو کشور در این دیدار رسمی در حالی تعدادی سند همکاری دوجانبه در زمینه‌های کشاورزی، تجارت، گردشگری، حفاظت از محیط‌زیست، بهداشت، امدادرسانی در زمینه بروز پدیده‌های طبیعی، فرهنگی و ورزشی امضا کردند که پکن و تهران در سال ۲۰۲۱ یک «پیمان همکاری استراتژیک» ۲۵ ساله به امضا رسانده‌اند.
از سوی دیگر، دسامبر گذشته مفاد بیانیه مشترک چین و کشورهای حاشیه خلیج فارس در جریان سفر شی جین‌پینگ به عربستان سعودی حاکمان تهران را به‌شدت خشمگین کرد. زیرا این بیانیه از جمهوری اسلامی خواست با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) همکاری کند و برای حل مسئله جزایر سه‌گانه ایران به‌دنبال راه‌حلی مسالمت‌آمیز باشد که باعث فراخواندن سفیر چین از سوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی و ابراز «نارضایتی شدید» تهران شد.
به نوشته رادیو بین‌المللی فرانسه، سفیر اخیر رییس‌جمهور جمهوری اسلامی ایران به چین، نخستین سفر رسمی بالاترین مقام اجرایی تهران از زمان سفر سید محمد خاتمی رییس‌جمهور دولت اصلاحات به پکن در سال ۲۰۰۰ است. انتظار می‌رود سفر رئیسی باعث تعمیق روابط بین دو شریک سیاسی و اقتصادی شود که با تسلط غرب به رهبری ایالات‌متحده بر امور بین‌المللی مخالف‌اند.
دو رییس‌جمهور سپتامبر گذشته در سمرقند ازبکستان دیدار کردند؛ زمانی که شی بر حمایت چین از ایران تاکید کرد. رئیسی دسامبر گذشته در دیدار با هو چونهوا معاون نخست‌وزیر چین در تهران متعهد شد مشارکت استراتژیک را تعمیق بخشد.
چین خریدار اصلی نفت ایران و منبع مهم سرمایه‌گذاری در این کشور خاورمیانه‌ای است. از سوی دیگر، «دوستی بدون محدودیت» مسکو و پکن توسط ایران و کشورهایی همانند بلاروس، کره شمالی و تا حدی کشورهای آفریقایی همکار با گروه مزدور واگنر روسیه همانند مالی، بورکینافاسو، جمهوری آفریقای مرکزی و سودان تقویت می‌شود که همین موضوع پایه‌های همکاری حاکمان دو کشور را مستحکم‌تر می‌کند.
به گزارش دیپلمات، ابراهیم رئیسی در این سفر به‌روشنی نارضایتی حاکمان تهران از پیشرفت توافق‌نامه مشارکت ۲۰۲۱ اعلام کرد. با این حال دو کشور، به امضای ۲۰ توافق‌نامه همکاری از جمله در زمینه تجارت و گردشگری اقدام کردند.
پیش از این سفر، ابراهیم رئیسی مطلبی به زبان چینی در یکی از روزنامه‌های این کشور منتشر کرد. سخنگوی وزارت امور خارجه چین در واکنش به مضمون این نامه ضمن رد کردن این‌که هدف پکن از برقراری روابط نزدیک‌تر دوستانه با تهران مقابله با نقش ایالات‌متحده در خاورمیانه است، تاکید کرد: توسعه همکاری‌های دوستانه بین دو کشور برای رفاه دو ملت و صلح و ثبات در خاورمیانه سودمند است و هیچ طرف ثالثی را هدف قرار نمی‌دهد.
بر اساس توافق ۲۵ ساله تهران و پکن در سال ۲۰۲۱ قرار بود چین در ایران سرمایه‌گذاری ۴۰۰ میلیارد دلاری داشته باشد، اما با گذشته نزدیک به ۲ سال بر اساس اعلام ویلیام فیگوروآ کارشناس روابط چین و ایران در توییتر، تاکنون تنها ۱۶۲ میلیون دلار سرمایه‌گذاری محقق شده است.
با این حال وزارت امور خارجه چین به نقل از شی گفته است این کشور تمایل دارد همکاری‌های خود با ایران در زمینه «تجارت، کشاورزی، صنعت، زیرساخت و دیگر زمینه‌ها» را گسترش و واردات کالاهای کشاورزی «با کیفیت» از ایران را افزایش دهد.
بر اساس اعلام دیپلمات، در حالی که چین میزان بی‌سابقه‌ای از نفت ایران را می‌خرد، اما در زمینه تولید یا دیگر صنایع سرمایه‌گذاری نمی‌کند. حتی خرید نفت ایران سال گذشته به‌شدت کاهش یافته است. زیرا اکنون پکن می‌تواند نفت خام روسیه را با تخفیف ویژه بخرد. ممکن است پکن با تحریم‌های سنگین ایالات‌متحده علیه ایران مخالف باشد، اما شرکت‌های چینی تمایلی به سرپیچی کامل از این تحریم‌ها ندارند و خود را در خطر قطع ارتباط با سیستم مالی ایالات‌متحده قرار نمی‌دهند.
سعید عظیمی در وب‌سایت بورس و بازار راجع به این سفر نوشته است: لحن ستایش‌آمیز تهران درباره پکن نشان می‌دهد دولت رئیسی قصد دارد موضوع همراهی چین با ادعای امارات در مورد جزایر سه گانه را به فراموشی بسپارد.
با آنکه شرکت بزرگ نفتی چین سینوپک از سرمایه‌گذاری در میدان نفتی مهم یادآوران واقع در مرز ایران و عراق سال ۲۰۱۹ در عمل کناره گیری کرده، دولت رئیسی همچنان مشتاق جذب سرمایه‌گذاری بیش‌تر چینی‌ها است.
علی فکری معاون وزیر اقتصاد دی ۱۴۰۱ به ایسنا گفته است از زمان روی کار آمدن دولت رئیسی، چینی‌ها ۱۸۵ میلیون دلار در ۲۵ پروژه شامل «۲۱ طرح صنعتی، ۲ پروژه معدنی، ۱ پروژه خدماتی و ۱ پروژه کشاورزی» سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
داده‌های مقایسه‌ای نشان می‌دهد ایران در رقابت برای جذب سرمایه‌گذاری چینی از دیگر کشورها عقب افتاده است. برای نمونه، بر اساس داده‌های موسسه امریکن اینترپرایز، چین تنها در سال ۲۰۲۲ حدود ۶۱۰ میلیون دلار در عراق و ۵٫۵ میلیارد دلار در عربستان سعودی تعهد سرمایه‌گذاری داده است. با اعمال تحریم‌های ثانویه از سوی غرب، چشم‌انداز سرمایه‌گذاری بیش‌تر چین در ایران غیرواقعی است.
چین و ایران در سفر اخیر رئیسی ۲۰ قرارداد به ارزش ۱۰ میلیارد دلار امضا کردند. توافق‌هایی که شانس کمی برای اجرا دارند؛ به‌ویژه حالا که آینده برجام مبهم است.