نجمه بزرگمهر
فایننشیال تایمز
- مدیران اقتصادی در ایران بر این باور بودند که واردات خودرو و قطعات از کشورهایی همانند چین تاثیر تحریم‌های غرب بر صنعت خودروسازی را خنثی می‌کند، اما کاهش ناگهانی ارزش پول ملی و درآمدهای [نفتی] دولت باعث ایجاد کمبود شدید در صنایع حیاتی ایران شد.
- شرکت‌های فرانسوی که پس از امضای برجام وارد بازار خودروسازی ایران شده بودند، با خروج یک‌جانبه ایالات‌متحده و آغاز تحریم‌های گسترده، از این بازار خارج شدند. آنها قرارداد تولید خودرو به ارزش ۷۰۰ میلیون یورو را لغو کردند. قرار بود کارخانه رنو تولید را تا سقف ۳۵۰ هزار خودرو در سال افزایش دهد.
- اکنون ارزان‌ترین مدل پژو ۲۰۶ در بازار خودروی ایران حدود ۵۲۰ میلیون تومان (۱۰۸۰۰ دلار) قیمت‌گذاری می‌شود که از نظر پول ملی ایران، نسبت به می ۲۰۱۸ حدود ۱۵ برابر افزایش قیمت داشته است. این پول ۵٫۵ برابر میانگین دستمزد یک سال کارگران در ایران است.
- مشکل نابرابری عرضه در برابر تقاضا باعث شده باعث نجومی‌شدن قیمت خودروهای قدیمی برندهای محبوب خودرو شده است. یکی از نمایشگاه‌های فروش خودرو در تهران یک مرسدس بنز بدون کارکرد کلاس ای۲۰۰ مدل سال ۲۰۱۷ را حدود ۶ برابر قیمت مدل روز این مدل در کشورهای غربی قیمت‌گذاری کرده است.
- به گفته تحلیل‌گران، برخی از ایرانیان خرید خودرویی که دست‌کم بتواند ارزش خود را حفظ کند، راهی برای محافظت از پس‌اندازشان در برابر تورم می‌دانند که اکنون از ۴۹ درصد نیز فراتر رفته است. پول ملی ایران سال گذشته بیش از یک سوم ارزش خود را از دست داد.
- مردم برای خرید خودرو، پول خود را در حساب‌های بانکی ویژه‌ای نگه‌داری می‌کنند که دولت با هدف حمایت از صنایع داخلی از جمله بخش خودروسازی ایجاد کرده است. این گروه از افراد قصد دارند برای خرید یکی از ساخته‌های خودروسازان ایرانی ثبت‌نام کنند.
- سعید لیلاز تحلیل‌گر اقتصاد سیاسی ایران گفت: یک خودروساز ایرانی چگونه می‌تواند به سوددهی برسد و خدمات پس از فروش ارایه دهد در حالی که ایران دایم با دیگر کشورهای جهان درگیر است. صنعت خودرو تنها در صورتی می‌تواند پیشرفت کند که بتواند تولید را فراتر از بازار ایران افزایش دهد و این اتفاق نیازمند تغییر نگرش در سیاست خارجی است.
شرح گزارش:
مقام‌های جمهوری اسلامی تصور می‌کردند صنعت خودروسازی ایران در برابر تحریم‌های گسترده ایالات‌متحده پس از فروپاشی برجام [به‌خاطر خروج یک‌جانبه واشنگتن از این توافق] تاب می‌آورد و تبدیل به سنگر مقاومت اقتصادی می‌شود.
مدیران اقتصادی بر این باور بودند که واردات خودرو و قطعات از کشورهایی همانند چین تاثیر تحریم‌های غرب را خنثی خواهد کرد، اما کاهش ناگهانی ارزش پول ملی و درآمدهای [نفتی] دولت باعث شد در بسیاری از مواد مورد نیاز صنایع حیاتی ایران کمبود به‌وجود بیاید و افزایش جهشی قیمت‌ها را در پی داشته باشد. این موضوع ضربه سهمگینی به صنعت خودروسازی وارد کرد و امید وابستگان به این صنعت را ناامید کرد.
محمدرضا که به‌عنوان کارگر ساختمانی سال‌ها برای خرید پراید – به‌عنوان ارزان‌قیمت‌ترین خودروی ایران – پس‌انداز می‌کرد، گفت: تا آخر عمرم دیگر حتی نمی‌توانم به خرید خودرو فکر کنم. پیش از این اتفاق‌ها خرید خودرو برایم «دشوار» بود، حالا اما «ناممکن» شده است.
برخی از تحلیل‌گران معتقدند بحران موجود در صنایع کلیدی ایران همانند بحران در بخش خودروسازی، می‌تواند عامل محرکی باشد که جمهوری اسلامی با ایالات‌متحده به یک توافق هسته‌ای محدود و موقت جدید دست پیدا کند.
شرکت‌های فرانسوی که پس از امضای برجام وارد بازار خودروسازی ایران شده بودند، با خروج یک‌جانبه ایالات‌متحده و آغاز تحریم‌های گسترده، از این بازار خارج شدند. آنها قرارداد تولید خودرو به ارزش ۷۰۰ میلیون یورو را لغو کردند. قرار بود کارخانه رنو تولید را تا سقف ۳۵۰ هزار خودرو در سال افزایش دهد.
سال ۲۰۱۷ خودروسازان در ایران توانستند یک و نیم میلیون دستگاه تولید کنند، اما در سال‌های بعد تولید سالانه به کم‌تر از ۱ میلیون دستگاه کاهش یافت.
اکنون ارزان‌ترین مدل پژو ۲۰۶ در بازار خودروی ایران حدود ۵۲۰ میلیون تومان (۱۰۸۰۰ دلار) قیمت‌گذاری می‌شود که از نظر پول ملی ایران، نسبت به می ۲۰۱۸ حدود ۱۵ برابر افزایش قیمت داشته است. این پول ۵٫۵ برابر میانگین دستمزد یک سال کارگران در ایران است.
دولت تلاش کرده است با صدور مجوز محدود برای واردات خودروهای چینی و بررسی واردات خودروهای دست‌دوم تا حدودی از عطش بازار بکاهد. در همین راستا، صنایع دفاعی ایران با تولید ایربگ و برخی از بخش‌های الکترونیکی خودرو توانستند تولید سالانه خودرو را به ۱٫۲ میلیون دستگاه افزایش دهند که باعث شده است طی چند ماه گذشته اندکی قیمت‌ها کاهش یابد.
مشکل نابرابری عرضه در برابر تقاضای گسترده بازار باعث شده است بسیاری از مردم به سراغ استفاده از خودروهای قدیمی‌تر از میان برندهای محبوب و شناخته‌شده جهانی بروند که همین موضوع باعث نجومی‌شدن قیمت این گروه از خودروهای قدیمی شده است.
چنان‌که یکی از نمایشگاه‌های فروش خودرو در تهران یک مرسدس بنز بدون کارکرد کلاس ای۲۰۰ مدل سال ۲۰۱۷ را حدود ۱۷ میلیارد تومان قیمت‌گذاری کرده است. این رقم حدود ۶ برابر قیمت مدل روز این مدل بنز در کشورهای غربی است. البته دیگر خودروهای خارجی کارکرده نیز قیمت‌های بالایی دارند.
یکی از دیپلمات‌های غربی در تهران می‌گوید: ایران شاید تنها کشوری در جهان باشد که می‌توانید در آن یک خودرو بخرید، چند سال آن را سوار شوید و ۱۰۰ هزار کیلومتر با آن برانید و در نهایت به ۲، ۳ یا حتی ۴ برابر قیمت خرید چند سال قبل‌تان، آن را بفروشید.
به گفته تحلیل‌گران، برخی از ایرانیان خرید خودرویی که دست‌کم بتواند ارزش خود را حفظ کند، راهی برای محافظت از پس‌اندازشان در برابر تورم می‌دانند که اکنون از ۴۹ درصد نیز فراتر رفته است. پول ملی ایران سال گذشته بیش از یک سوم ارزش خود را از دست داد.
مردم برای خرید خودرو، پول خود را در حساب‌های بانکی ویژه‌ای نگه‌داری می‌کنند که دولت با هدف حمایت از صنایع داخلی از جمله بخش خودروسازی ایجاد کرده است. این گروه از افراد قصد دارند برای خرید یکی از ساخته‌های خودروسازان ایرانی ثبت‌نام کنند. البته خودرو به کسانی تعلق می‌گیرد که نام‌شان به‌صورت اتفاقی در قرعه‌کشی متقاضیان در بیاید.
مشخص نیست متقاضیان خرید خودرو چه مدت زمانی را باید منتظر بمانند تا بتوانند از یک تولیدکننده داخلی همانند ایران خودرو یا سایپا خودرو دریافت کنند. این شرکت‌ها از ارایه جزییات در مورد خودروهای تولیدی‌شان یا مشکلات‌شان موجود در مسیر تولید خودداری می‌کنند.
سعید لیلاز تحلیل‌گر اقتصاد سیاسی ایران، با اعلام اینکه ممکن است جمهوری اسلامی برای رهایی از مشکلات اقتصادی وارد یک توافق محدود و موقت با ایالات‌متحده شود، اظهار داشت: انزوای سیاسی کشور همچنان یک مشکل بزرگ در راه صنعت خودرو است.
وی تاکید کرد: یک خودروساز ایرانی چگونه می‌تواند به سوددهی برسد و خدمات پس از فروش ارایه دهد در حالی که ایران دایم با دیگر کشورهای جهان درگیر است. مشکل در سایه‌انداختن سیاست بر اقتصاد است. صنعت خودرو تنها در صورتی می‌تواند پیشرفت کند که بتواند تولید را فراتر از بازار ایران افزایش دهد و این اتفاق نیازمند تغییر نگرش در سیاست خارجی است.