تحقیقی که به تازگی صورت گرفته، نشاندهنده این مطلب است که ارزیابی سال ۲۰۰۳ سازمان اطلاعاتی کانادا در خصوص عراق دقیق بوده است. این ارزیابی در زمان حمله نیروهای ائتلاف به رهبری ایالات متحده امریکا به عراق انجام شده بود. این در حالی است که در آن زمان از گزارش‌های واشنگتن و لندن برای توجیه آغاز جنگ استفاده شد.
بیرون از گردهمایی‌های دولتی، مطلبی در خصوص ارزیابی درست کانادایی‌ها بیان نمی‌شود. ارزیابی که به نبود برنامه فعال تولید و نگهداری سلاح‌های کشتار جمعی از سوی رژیم صدام حسین اشاره داشت. بر اساس اطلاعات این تحقیق، یکی از علت‌های اشاره نکردن به گزارش کانادا، شرمسار نشدن سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا و انگلستان است. در نتیجه‌گیری این مقاله تحقیقی آمده است: ارزیابی اطلاعاتی کانادا در خصوص عراق طی سال‌های ۲۰۰۲ و ۲۰۰۳ تا حد زیادی درست بوده است، در حالی که تحلیل‌های دیگر کشورها در خصوص مسایل کلیدی مربوط به عراق اشتباه بود. مهم‌ترین دلیل تفاوت در خصوص ارزیابی کانادا، تحت فشار نبودن سازمان های امنیتی این کشور برای رسیدن به نتیجه‌گیری خاص بوده است.
این مقاله توسط آلن بارنز، همکار ارشد مرکز مطالعات امنیتی، اطلاعاتی و دفاعی دانشکده مسایل بین‌الملل نورمن پترسون دانشگاه کارلتون به رشته تحریر درآمده است. بارنز نقش فعالی در نگارش ارزیابی‌های کانادا از مسایل عراق در سال‌های۲۰۰۲ و ۲۰۰۳ داشته است و بعدها به عنوان مسئول تهیه ۲۱ پیش‌نویس تحلیلی دبیرخانه ارزیابی اطلاعاتی شورای اختصاصی سلطنتی (Privy Council) تعیین شد. همچنین او در دوران مسئولیتش به عنوان رییس بخش خاورمیانه و آفریقای دبیرخانه بر تولید و نگارش ۲۰ گزارش دیگر نظارت داشته است.
بر اساس یافته‌های او، ارزیابی کانادا از سیاست ایالات متحده آمریکا در عراق، توانایی تسلیحاتی بغداد، پیامدهای منطقه‌ای اشغال و بی‌ثباتی داخلی ایجاد شده پس از اشغال به طور کلی درست بوده است.
اطلاعات گنجانده شده در جلسه‌های توجیهی با ژان کرتین
در این مقاله به این نکته اشاره می‌شود که بخشی از اطلاعات مطرح شده در این مقاله، به اطلاع نخست‌وزیر وقت ژان کرتین رسیده بود. دولت لیبرال کرتین تصمیم گرفت که در جنگ عراق وارد نشود. در این مقاله آمده است که در آگوست ۲۰۰۲ گروه متخصصان کانادا در خصوص برنامه سلاح‌های کشتارجمعی عراق به این نتیجه‌گیری رسید که مواد شیمیایی انبار شده پیش از جنگ ۱۹۹۱ خلیج فارس در مقادیر بسیار کم باقی مانده است و به علت نگهداری در شرایط نامناسب دیگر قابل استفاده نیست.
این تحلیل‌گران کانادایی نتوانستند نشانه‌های قانع‌کننده‌ای در خصوص تلاش عراق برای بازسازی برنامه هسته‌ای خود پیدا کنند. آنها به اطلاعات مورد استناد آمریکا در خصوص فعالیت‌های هسته‌ای عراق اطمینان نداشتند. همچنین تحلیل‌گران کانادایی از شروع دوباره ساخت سلاح‌های شیمیایی از سوی بغداد یا آماده شدن این کشور برای انجام چنین کاری نشانه‌ای پیدا نکردند.
کار با اطلاعات یکسان
به اشتراک‌گذاری گسترده اطلاعات بدین معنا بود که تحلیل‌گران پنج کشور آمریکا، انگلستان، کانادا، استرالیا و نیوزلند، از بدنه اطلاعاتی مشترکی برای فهم مسایل استفاده می‌کردند. بر اساس گفته‌های بارنز، تحلیل‌گران کانادایی متوجه شدند میان کشورها در خصوص سلاح‌های ادعایی کشتار جمعی عراق اختلاف نظر وجود دارد و از این موضوع نیز اطلاع داشتند که تحلیل‌گران این کشورها از سوی مقام‌های ارشد تحت فشار هستند تا به نتیجه‌گیری‌هایی برسند که خط مشی سیاسی آنها را تقویت کند.
با این حال سازمان اطلاعات کانادا تمایل داشت در خصوص توانمندی‌های عراق در تولید سلاح‌های کشتار جمعی از ادعاهای واشنگتن حمایت کند و بر اساس نوشته بارنز در مقاله‌اش، این اقدام به احتمال فراوان منعکس کننده نگرانی مدیران و تحلیل‌گران این سازمان از تحت تاثیر قرار گرفتن ارتباطات عملیاتی نزدیک میان آنها و جامعه اطلاعاتی آمریکا بوده است. در اوایل مارس ۲۰۰۳ وزارت دفاع در گزارش خود عنوان کرد که احتمال پیدا شدن سلاح‌های کشتار جمعی در عراق اندک است و در نهایت تعداد کمی تسلیحات شیمیایی رها شده مربوط به پیش از سال ۱۹۹۱ در عراق یافت شد.
شک کرتین به منطق آمریکایی‌ها
در این مقاله آمده است که ارزیابی اطلاعاتی دبیرخانه شورای اختصاصی سلطنتی، بخشی مهمی از مطالبی بودند که کلود لوردور، مشاور امور خارجی و دفاعی نخست وزیر، در اختیار نخست وزیر قرار داد. کرتین به منطق آمریکایی‌ها شک داشت و به همین علت اعلام کرد که تنها با مجوز شورای امنیت از اقدام نظامی بر علیه عراق حمایت خواهد کرد.
کرتین در خاطرات خود می‌نویسد که در سپتامبر ۲۰۰۱ به جرج بوش رییس جمهور آمریکا گفته است: من تمامی خلاصه مطالب مربوط به سلاح‌های کشتار جمعی عراق را مطالعه کرده‌ام و قانع نشده‌ام. از نظر من شواهد موجود قاطع نیستند.
لوردور به بارنز گفته که گفت‌وگوهای سخت صورت گرفته میان بوش، نخست‌وزیر آن زمان انگستان تونی بلر و سایر مقامات ارشد انگلیسی و آمریکایی را به‌خاطر می‌آورد که در آنها علت نپذیرفتن نتیجه‌گیری‌های آمریکایی‌ها و انگلیسی‌ها را جویا می‌شدند. لوردور به‌خاطر می‌آورد که در یکی از ملاقات‌ها بلر بسیار عصبانی و کرتین ناراحت شد. بلر مرتب به کرتین می‌گفت: متوجه نیستی گزارش‌های یکسانی به ما می‌رسد و کرتین در پاسخ می‌گفت: من چنین چیزی نمی‌بینم.
بارنز در ادامه نوشت که در شرایط عادی تقریباً تمامی ارزیابی‌های اطلاعاتی کانادا در امور خارجی و دفاعی به طور کلی یا جزیی با کارشناسان پنج کشور به اشتراک گذاشته می‌شد، اما ارزیابی اطلاعاتی شورای سلطنتی به اشتراک گذاشته نشد تا از تنش با جامعه اطلاعاتی آمریکا و افزایش حساسیت‌های سیاسی جلوگیری شود. هنگامی که رابرت رایت در آوریل ۲۰۰۳ هماهنگ‌کننده امور امنیتی و اطلاعاتی کانادا شد، گزارش ارزیابی اطلاعاتی شورای سلطنتی در خصوص عراق را مطالعه کرد و گفت: “نیازی به رضایتمندی بیشتر برای انجام ارزیابی دقیق‌تر نداریم.”
بارنز اشاره می‌کند که تنها اشاره عمومی به گزارش کانادا در مطلب درج شده سفیر کانادا در سازمان ملل در دوران بحران عراق، در یک روزنامه بود که در خصوص اطلاعات آمریکا بحث شد و به صورت ضمنی نوشته شده بود: “تحلیل کانادایی‌ها بهتر بود.”
منبع: سی بی سی
Photo from U.S. Department of Defense.