مازیار شیبانی‌فر
- خیزش اخیر در ایران که با شعار «زن، زندگی، آزادی» از حدود ۵ ماه پیش آغاز شده است، به هیچ‌وجه رنگ و بوی قومی یا مذهبی ندارد. با این حال، برخی از ایرانیان، از جمله بخشی از اپوزیسیون نگران‌اند که تغییر انقلابی حکومت، منجر به هرج و مرج سیاسی شود و مورد سوءاستفاده برخی گروه‌هایی قرار بگیرد که به‌دنبال تجزیه ایران هستند.
- بر اساس نظرسنجی اخیری که توسط خبرگزاری فارس برای حسین سلامی فرمانده کل سپاه پاسداران تهیه شده بود و گروه هکری «بلک ریوارد» آن را فاش کرد، شرکت‌کنندگان در پاسخ به ترس از خطر تجزیه‌شدن ایران، حدود ۴۳ درصد گزینه «خیلی نگران» و ۹ درصد «کمی نگران» را انتخاب کرده بودند: یعنی حدود ۵۲ درصد مردم نسبت به تجزیه نگران‌اند.
- طی چند دهه اخیر جمهوری اسلامی با ایجاد هراس از تجزیه ایران تلاش کرده است، صدای معترضان به شرایط موجود را ساکت کند یا جلوی هم‌راهی دیگر گروه‌های مردم را بگیرد، اما لازم است اپوزیسیون به تمامی مخالفان حکومت اطمینان دهد با تجزیه‌طلبان همراه نیست. حامد اسماعیلیون هم در آخرین سخنرانی‌اش به اهمیت حفظ یکپارچگی سرزمینی ایران توسط ارتش اشاره کرده است.
- رسانه اسراییلی انستیتو تحقیق رسانه خاورمیانه در این باره می‌نویسد: حمایت از بالکانیزه‌کردن ایران به چندین دولت قومی مستقل بر اساس حزب‌ها و اقلیت‌های محلی مطلوب است… و در عمل ایران را به‌عنوان کشوری قدرتمند و توسعه‌طلب فلج خواهد کرد. زیرا نیمی از سرمایه انسانی و بیش‌تر منابع طبیعی کشور که برای ایجاد قدرت نظامی و توسعه‌طلبی حیاتی هستند را از دست خواهد داد.
- مرکز مطالعات استراتژیک بگین-سادات سال ۲۰۲۱ در مطلبی با عنوان «ایران را اسقاط کنید» (Dismantle Iran Now) آورده است: با آنکه مخالفت‌های گسترده‌ای علیه جمهوری اسلامی در میان ایرانیان وجود دارد آنها با تقاضای اقلیت‌های قومی برای جدایی از ایران مخالف‌اند. با این حال، تجزیه ایران به کشورهای قومی امکان‌پذیر است. هرچند این تجزیه صلح‌آمیز نخواهد بود و شرایط بیش‌تر به مدل یوگسلاوی شباهت خواهد داشت تا شوروی سابق.
- در همان سال وب‌سایت شورای آتلانتیک در مطلبی آورده است: بی‌تردید مسایل قومیتی در ایران از دیرباز وجود داشته و مشهود بوده است. اقلیت‌های قومی – از جمله آذری‌ها، کردها، عرب‌ها، بلوچ‌ها و دیگران که بیش‌تر در مناطق حاشیه‌ای زندگی می‌کنند، نزدیک به نیمی از جمعیت ایران را تشکیل می‌دهند و جمهوری اسلامی را با چالش‌های جدی مواجه می‌کنند. این اقلیت‌ها مدعی تبعیض عمدی توسط دولت مرکزی هستند.
- در زمان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران نیز تمامی اقوام و استان‌های کشور تمام قد در برابر متجاوزان ایستادند و با وجود خیانت آشکار برخی گروه‌ها و حزب‌های ایرانی و همکاری‌شان با صدام حسین در جنگ علیه ایران، یکپارچگی سرزمینی حفظ شد.
- به گزارش وب‌سایت شورای آتلانتیک، پیمایشی که در سال ۲۰۱۶ توسط راسموس الینگ و کوان هریس بر اساس یک نظرسنجی گسترده در ایران انجام شد، نشان داد بسیاری از ایرانیان هویت سرزمینی‌شان را بر اساس قوم یا فرهنگ مشخصی تعریف نمی‌کنند و برخی از آنها به بیش از یک قوم تعلق خاطر دارند.
شرح گزارش:
خیزش اخیر در ایران که با شعار «زن، زندگی، آزادی» از حدود ۵ ماه پیش آغاز شده است، به هیچ‌وجه رنگ و بوی قومی یا مذهبی ندارد. با این حال، برخی از ایرانیان، از جمله بخشی از اپوزیسیون نگران‌اند که تغییر انقلابی حکومت، منجر به هرج و مرج سیاسی شود و مورد سوءاستفاده برخی گروه‌هایی قرار بگیرد که به‌دنبال تجزیه ایران هستند.
البته رهبران این حزب‌ها تا کنون به‌طور رسمی حاضر نشده‌اند حرفی از تجزیه به میان بیاورند، اما وقتی صحبت از حفظ تمامیت ارضی ایران می‌شود، سکوت اختیار می‌کنند!
بر اساس نظرسنجی اخیری که توسط خبرگزاری فارس برای حسین سلامی فرمانده کل سپاه پاسداران تهیه شده بود و گروه هکری «بلک ریوارد» آن را فاش کرد، شرکت‌کنندگان در پاسخ به ترس از خطر تجزیه‌شدن ایران، حدود ۴۳ درصد گزینه «خیلی نگران» و ۹ درصد «کمی نگران» را انتخاب کرده بودند: یعنی حدود ۵۲ درصد مردم نسبت به تجزیه نگران‌اند.
طی چند دهه اخیر جمهوری اسلامی با ایجاد هراس از تجزیه ایران تلاش کرده است، صدای معترضان به شرایط موجود را ساکت کند یا جلوی هم‌راهی دیگر گروه‌های مردم را بگیرد، اما لازم است اپوزیسیون به تمامی مخالفان حکومت اطمینان دهد با تجزیه‌طلبان همراه نیست. حامد اسماعیلیون هم در آخرین سخنرانی‌اش به اهمیت حفظ یکپارچگی سرزمینی ایران توسط ارتش اشاره کرده است.
با وجود تفاوت‌های عمیق بین اقوام مختلف، ایران به‌عنوان سرزمینی یکپارچه با هویت ملی منحصربه‌فرد برای قرن‌ها وجود داشته است؛ برخلاف بیش‌تر دولت‌های عربی که مرزهای‌شان پس از جنگ جهانی اول و توسط قدرت‌های غربی شکل گرفته است.
رسانه اسراییلی انستیتو تحقیق رسانه خاورمیانه در این باره می‌نویسد: حمایت از بالکانیزه‌کردن ایران به چندین دولت قومی مستقل بر اساس حزب‌ها و اقلیت‌های محلی مطلوب است. تشکیل دولت‌های قومی جدید در استان‌های آذربایجان، کردستان، خوزستان، سیستان و بلوچستان و دریای خزر [گیلان و مازندران] دسترسی [مردم و دولت مرکزی] به سواحل و بندرهای اصلی خلیج‌فارس و دریای خزر و منابع طبیعی فراوان در مرز را محدود می‌کند.
جدایی این مناطق، در عمل ایران را به‌عنوان کشوری قدرتمند و توسعه‌طلب فلج خواهد کرد. زیرا نیمی از سرمایه انسانی و بیش‌تر منابع طبیعی کشور که برای ایجاد قدرت نظامی و توسعه‌طلبی حیاتی هستند را از دست خواهد داد.
این رسانه تاکید دارد که ایران بدون سیستان و بلوچستان، کردستان، آذربایجان و خوزستان سرزمینی منزوی و بی‌تحرک خواهد بود. بنابراین لازم است خواست اقلیت‌ها در حق تشکیل دولت محلی به‌رسمیت شناخته شود؛ تقسیم ایران بر اساس خطوط قومی در خدمت منافع محلی، منطقه‌ای و بین‌المللی است.
مرکز مطالعات استراتژیک بگین-سادات سال ۲۰۲۱ در مطلبی با عنوان «ایران را اسقاط کنید» (Dismantle Iran Now) آورده است: با آنکه مخالفت‌های گسترده‌ای علیه جمهوری اسلامی در میان ایرانیان وجود دارد آنها با تقاضای اقلیت‌های قومی برای جدایی از ایران مخالف‌اند.
نگارنده این مطلب تاکید دارد: زمانی که با ایرانیان تبعیدی احتمال تقسیم ایران به کشورهای قومی (فارس، عرب، بلوچ، کرد، ترکمن و …) را مطرح کردم – مشابه آن‌چه در اتحاد جماهیر شوروی، یوگسلاوی و چکسلواکی رخ داد – پاسخ آنها به‌طور کامل و همیشه منفی بوده است.
با این حال، تجزیه ایران به کشورهای قومی امکان‌پذیر است. هرچند این تجزیه صلح‌آمیز نخواهد بود و شرایط بیش‌تر به مدل یوگسلاوی شباهت خواهد داشت تا شوروی سابق.
در همان سال وب‌سایت شورای آتلانتیک در مطلبی آورده است: بی‌تردید مسایل قومیتی در ایران از دیرباز وجود داشته و مشهود بوده است. اقلیت‌های قومی – از جمله آذری‌ها، کردها، عرب‌ها، بلوچ‌ها و دیگران که بیش‌تر در مناطق حاشیه‌ای زندگی می‌کنند، نزدیک به نیمی از جمعیت ایران را تشکیل می‌دهند و جمهوری اسلامی را با چالش‌های جدی مواجه می‌کنند. این اقلیت‌ها مدعی تبعیض عمدی توسط دولت مرکزی هستند.
این تبعیض‌ها وقتی با برخی اتفاق‌ها همراه شده هر از گاه خیزش بخش‌هایی از ایران را در پی داشته است. برای نمونه، می ۲۰۰۶ ارایه تصویر یک سوسک به‌جای یک سخنران آذری، ناآرامی‌ها در تبریز و برخی شهرهای استان‌های آذری‌نشین را برانگیخت. فوریه ۲۰۱۴ پخش یک سریال تلویزیونی که توهین به مردم بختیاری تلقی شد، باعث بالاگرفتن تنش‌های قومی شد.
اوایل اکتبر ۲۰۲۰ برخی آذری‌ها [گروه‌های پان ترک] به حمایت از دولت آذربایجان در درگیری با ارمنستان بر سر قره‌باغ کوهستانی دست به تظاهرات زدند. هر از گاه در خوزستان، سیستان و بلوچستان و کردستان ایران درگیری‌های خشونت‌آمیزی بین نیروهای امنیتی و سازمان‌های تجزیه‌طلب ناراضی از تبعیض‌های سیاسی و اقتصادی نیز رخ می‌دهد.
با این حال، وقتی ژانویه ۲۰۱۲ کنفرانسی در قاهره مصر با عنوان «حمایت از ملت اهواز» برگزار شد و به نمایندگانی از جنبش جدایی‌طلب طرفدار جدایی خوزستان از ایران و ایجاد یک کشور مستقل عربی تریبون دادند، خشم بسیاری از ایرانیان در فضای مجازی چنان گسترده بود که باعث عقب‌نشینی مقام‌های مصری از موضع‌شان و خودداری از تکرار چنین اقدام‌هایی شد.
در زمان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران نیز تمامی اقوام و استان‌های کشور تمام قد در برابر متجاوزان ایستادند و با وجود خیانت آشکار برخی گروه‌ها و حزب‌های ایرانی و همکاری‌شان با صدام حسین در جنگ علیه ایران، یکپارچگی سرزمینی حفظ شد.
به گزارش وب‌سایت شورای آتلانتیک، پیمایشی که در سال ۲۰۱۶ توسط راسموس الینگ و کوان هریس بر اساس یک نظرسنجی گسترده در ایران انجام شد، نشان داد بسیاری از ایرانیان هویت سرزمینی‌شان را بر اساس قوم یا فرهنگ مشخصی تعریف نمی‌کنند و برخی از آنها به بیش از یک قوم تعلق خاطر دارند.