حامد کاظم زاده
به تازگی نشر وزین ندای تاریخ به کوشش دکتر جواد عباسی مورخ و تاریخ پژوه ایرانی (مقیم انتاریو) با همکاری خانم بهاره زرگری کتابی با عنوان تاریخ روابط ایران و کانادا به روایت اسناد (۱۳۵۹-۱۲۹۴ش/ ۱۹۸۰-۱۹۱۵م) منتشر کرده است که می تواند توجه جامعه ایرانی کانادایی را به آن جلب کند. روابط دیپلماتیک ایران و کانادا از سال ۱۳۳۳ خورشیدی آغاز و با با ایجاد سفارت شاهنشاهی ایران در اوتاوا در سال ۱۳۳۵ و با گشودن سفارت کانادا در تهران در سال ۱۳۳۷ تکمیل شد. حضور نخستین ایرانیان در کانادا مربوط به اوایل قرن بیستم است ولی تا پس از پایان جنگ جهانی دوم، تعداد ایرانیان ساکن کانادا انگشت شمار بود. در طول دهه‌های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ نیز، سالانه فقط ۱۰ تا ۱۰۰ ایرانی به کانادا مهاجرت می‌کردند. در واقع تا سال ۱۹۸۰ جامعه ایرانی ـ کانادایی توسعه قابل توجهی نیافت. این روند پس از انقلاب اسلامی 1357 دچار تغییر گشت و شاخص مهاجرت به‌طور قابل توجهی افزایش یافت.
اسنادی که کتاب به آن تمرکز کرده، از واپسین سال‌های قرن ۱۳ خورشیدی آغاز شده و حتی برخی پیوندهای موردی و غیرمستقیم به‌خصوص در زمینه اقتصادی میان دو کشور را در بر می گیرد. با توجه به اسناد ارائه شده، این روابط در ابتدا گاه به‌واسطه سفارت ایران در واشنگتن و یا نمایندگی‌های بازرگانی دولت کانادا در منطقه (از جمله در قاهره) برقرار می‌شده است. با اینکه نزدیک به هشتادسال از آغاز رابطه دیپلماتیک می گذرد، ولی متاسفانه تاكنون پژوهـشي جـامع در زمينـة تـاريخ مناسـبات دو كـشور بخصوص در ابعـاد فرهنگي انجام نشده است. لذا این کتاب می تواند سرآغاز پژوهش های آتی در مورد روابط دو کشور با تاکید بر جنبه های مختلفی از جمله مهاجرت ایرانیان، روابط اقتصادی و فرهنگی باشد. گردآورندگان اسناد تاریخی و پژوهشگران این کتاب، بیشتر بر پژوهش روی اسناد فارسی در آرشیوهای ایرانی پرداخته اند و تلاش کرده اند روابط ایران با کانادا را تا سال 1359 خورشیدی را پوشش دهند. از نکات قابل توجه در کتاب، نشان دادن اهمیت ارتقا زبان فارسی و مطالعات ایرانشناسی در میان دانشگاه های کانادایی در این دوره خاص بوده است. دولت ايران نيز كه توسعة روابط با كشورهايي مانند كانادا را مدنظر قرار داده بود، اهتمام قابـل تـوجهي در تأليف كتاب در بـارة اين زمينه از خود نشان می داده است.
یکی از بخشهای جذاب کتاب بررسی روند حضور راجر سيوری ايرانشناس بريتانيايي ـ کانادایی و صفوی شناس در ایران است. دهها سند در آرشيو سازمان اسناد و کتابخانه ملی ايران در این کتاب وجود دارد که نشان می دهد چگونه دستگاه های دولتی و دانشگاهی در کشور، کمک شایانی به تالیف کتاب وی با عنوان ایران عصر صفوی داشته اند. همچنین تالیف كتاب جواهرات سلطنتي ايران توسط وي. بي. مين جواهرشناس موزة سلطنتي تورنتو در سال 1344 و ايران پل فيروزه اثر رولوف بنی با مقدمه حسین نصر چاپ تورنتو در سال 1353 از مهمترین آثار مکتوب در روابط فرهنگی دو کشور است.
شایان ذکر است که این روابط در 45 سال گذشته دستخوش تغییرات فراوانی بوده و تحولات سیاسی بر روی آن سایه افکنده است. این نوسان موجب شده که روابط فرهنگی دو کشور و دو ملت بشدت کاسته شود و شاهد تولیدات فرهنگی مانند دهه های پیش از انقلاب نباشیم. در پی تنش‌های به وجود آمده پس از انقلاب، روابط دو کشور در سال ۱۳۵۹ قطع شد و این وضعیت تا سال ۱۳۶۹ که سفارتخانه‌های دو کشور دوباره بازگشایی شد، ادامه داشت و سپس دوباره ۱۷ شهریور ۱۳۹۱ کانادا روابط دیپلماتیکش را با ایران به حالت تعلیق درآورد. این تنها بخش کوچکی از از این فراز و نشیب‌های روابط میان دو کشور را در بر می‌گیرد. ده ها حادثه و فاکتور دیگر در این سالها بر این روابط تاثیر گذاشته اند.
برای تهیه این کتاب به صورت فیزیکی می‌توانید به سایت انتشارات ندای تاریخ رجوع کنید و برای خرید به صورت الکترونیکی می‌توانید از طریق لینک زیر از طاقچه اقدام نمایید: