مازیار شیبانی‌فر
- به‌تازگی نخست‌وزیر اسراییل گفته است این کشور به توافق هسته‌ای پای‌بند نخواهد بود؛ در حالی که فشارها برای اعلام پاسخ مثبت بر ایالات‌متحده افزایش یافته است. از وقتی که جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا دوشنبه همین هفته اعلام کرد ایران یک پاسخ «معقول» به پیشنهاد جدید این اتحادیه ارایه کرده است.
- این شرایط و نزدیک‌شدن به اعلام رای نهایی ایالات‌متحده باعث شده است ایال هولاتا مشاور امنیت ملی اسراییل این هفته به واشنگتن سفر کند تا از نزدیک با مقام‌های آمریکایی به بحث و گفت‌وگو بپردازد.
- به نوشته باراک راوید روزنامه‌نگار سرشناس اسراییلی، نگرانی دولت نسبت به امضای توافق به این جهت افزایش یافته است که اگر توافق هسته‌ای پیش از انتخابات نوامبر امسال نهایی شود، می‌تواند توپ سیاسی بنیامین نتانیاهو رهبر مخالفان را پر کند تا بتواند از آن علیه یاییر لاپید نخست‌وزیر این کشور بهره ببرد.
- برخلاف موضع رسمی دولت اسراییل که مخالفت با بازگشت ایالات‌متحده به برجام هسته مرکزی آن را تشکیل می‌دهد، چندین مقام ارشد دفاعی و اطلاعاتی کنونی و پیشین اسراییل نظرشان مخالف سیاست‌مداران این کشور است.
- علی واعظ مدیر پروژه ایران در گروه بحران بین‌المللی گفته است: کسانی که استدلال می‌کردند هر توافقی بهتر از برجام است، در عمل باعث رهاشدن برنامه هسته‌ای ایران شده‌اند و تا کنون نتوانسته‌اند جایگزین بهتری ارایه کنند.
- برای رهبران سیاسی اسراییل، ایرانی که اقتصادش قوی‌تر است، تهدید بزرگ‌تری برای موجودیت این کشور به‌شمار می‌رود. استدلال رهبران سیاسی اسراییل علیه توافق هسته‌ای بیش‌تر به این نگرانی خلاصه می‌شود که در صورت لغو تحریم‌های آمریکا، ایران از پولی که به‌دست می‌آورد برای تامین مالی و مسلح‌کردن گروه‌های نیابتی استفاده میکند.
- مقام‌های دولت بایدن با اینکه اذعان دارند اقدام‌های منطقه‌ای ایران با برنامه هسته‌ای آغاز و پایان نمی‌یابد، اما معتقدند حفظ توافق هسته‌ای مقابله با بسیاری از چالش‌های دیگر تهران را آسان‌تر میکند.
شرح گزارش:
به‌نظر می‌رسد هر لحظه به پایان ماراتن احیای برجام نزدیک‌تر می‌شویم. چنان‌که به‌تازگی مقام‌های ایالات‌متحده اعلام کرده‌اند برای دستیابی نهایی به توافق هسته‌ای شکاف‌هایی وجود دارد، اما قطعی‌شدن این توافق از هر زمان دیگری در دسترس‌تر است. با این حال اسراییل به‌عنوان ناراضی تمام عیار این توافق، برای انجام‌نشدن آن بسیار فعال شده است.
به گزارش بیزنس استندارد، به‌تازگی رایید لاپید نخست‌وزیر اسراییل به رییس‌جمهور فرانسه امانوئل مَکرون گفته است اسراییل با بازگشت به توافق هسته‌ای مخالف است و به چنین توافقی پای‌بند نخواهد بود.
این گفته‌ها در حالی مطرح می‌شود که به نوشته بلومبرگ، فشارها برای اعلام پاسخ مثبت بر ایالات‌متحده افزایش یافته است. از وقتی که جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا دوشنبه همین هفته اعلام کرد ایران یک پاسخ «معقول» به پیشنهاد جدید این اتحادیه ارایه کرده است.
این گفته‌ها باعث شد تا توپ به زمین دولت بایدن بیفتد. از این رو، ند پرایس سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا اعلام کرد: «این تصور که ما این مذاکره را به هر نحوی به تعویق انداخته‌ایم، درست نیست.» وی تاخیر چند ماه گذشته در دستیابی به توافق نهایی را «اقدام» یا بیش‌تر وقت‌ها «اقدام نکردن» ایران دانسته است.
پیشنهاد اتحادیه اروپا آخرین راهکار عملی و قابل اجرا برای برون‌رفت از دور طولانی گفت‌وگوهای احیای برجام است. پیمان‌نامه‌ای که با خروج یک‌جانبه دونالد ترامپ رییس‌جمهور پیشین آمریکا در سال ۲۰۱۸ دچار نوعی بن‌بست شد.
قدرت‌های جهانی نزدیک به ۱۸ ماه گذشته را صرف تلاش برای میانجی‌گریِ به‌نتیجه رسیدنِ توافقی کرده‌اند که در برابر کاهش تحریم‌های آمریکا علیه اقتصاد ایران – از جمله صادرات نفت و مبادله تجاری و مالی – محدودیت‌های قابل‌توجهی بر فعالیت هسته‌ای ایران اعمال میکند.
این شرایط و نزدیک‌شدن به اعلام رای نهایی ایالات‌متحده باعث شده است پس از مطالبی که نخست‌وزیر اسراییل مطرح کرد، ایال هولاتا مشاور امنیت ملی اسراییل این هفته به واشنگتن سفر کند تا از نزدیک با مقام‌های آمریکایی به بحث و گفت‌وگو بپردازد.
به نوشته باراک راوید روزنامه‌نگار سرشناس اسراییلی در اکسیوس، دولت بایدن در روزهای اخیر به‌دنبال این بوده است که به اسراییل اطمینان دهد امتیازهای جدیدی به ایران نداده است و دستیابی به توافق هسته‌ای بسیار نزدیک نیست. هر چند مقام‌های اسراییلی اعلام کرده‌اند، چندان به این گفته اطمینان ندارند.
نگرانی اسراییل نسبت به امضای توافق به این جهت افزایش یافته است که این کشور در کارزار انتخاباتی قرار دارد. به این مفهوم که اگر توافق هسته‌ای پیش از انتخابات نوامبر امسال نهایی شود، می‌تواند توپ سیاسی بنیامین نتانیاهو رهبر مخالفان را پر کند تا بتواند از آن علیه یاییر لاپید نخست‌وزیر این کشور بهره ببرد.
پنجشنبه هفته گذشته مقام‌های ارشد اسراییلی به خبرنگاران گفتند لاپید به کاخ سفید اعلام کرده پیش‌نویس اتحادیه اروپا از مفاد توافق برجام در سال ۲۰۱۵ فراتر رفته و از خطوط قرمز دولت بایدن نیز عبور کرده است.
مقام‌های اسراییلی تایید کرده‌اند در روزهای اخیر گفت‌وگوهای شدیدی با ایالات‌متحده پشت درهای بسته صورت گرفته و هدف از برگزاری نشست خبری این بوده است که اطمینان یابند کاخ سفید متوجه شده باشد نگرانی‌های اسراییل تا چه اندازه جدی است.
همه اینها در حالی است که برخلاف موضع رسمی دولت اسراییل که مخالفت با بازگشت ایالات‌متحده به برجام هسته مرکزی آن را تشکیل می‌دهد، چندین مقام ارشد دفاعی و اطلاعاتی کنونی و پیشین اسراییل نظرشان مخالف سیاست‌مداران این کشور است.
ژنرال آهارون هالیوا رییس کنونی اطلاعات نظامی اسراییل، در ماه‌های اخیر چند بار به کابینه امنیتی گفته است بازگشت به توافق هسته‌ای منافع اسراییل را تامین میکند. بنی گانتز وزیر دفاع نیز در نشستی خصوصی گفته بود برزخ کنونی با ایران، بدتر از بازگشت به توافق است.
ژنرال بازنشسته تامیر هیمن رییس پیشین اطلاعات نظامی اسراییل به‌تازگی در توییتر نوشت: توافق مورد بحث بد است، اما همچنان برای عقب‌انداختن برنامه هسته‌ای ایران و باقی‌گذاشتن زمان برای آماده‌کردن گزینه نظامی ضرورت دارد.
از آن سو، طرف ایرانی هم بیش از گذشته درباره به‌نتیجه رسیدن این توافق خوشبین است. به نوشته سی‌ان‌بی‌سی، محمد مرندی مشاور تیم مذاکره‌کننده ایرانی دوشنبه اعلام کرد «از جایی که پیش از این قرار داشتیم» به دستیابی توافق نزدیک‌تر شده‌ایم و حل «موضوع‌های باقی‌مانده چندان دشوار نیست.»
هر چه زمان بیش‌تر می‌گذرد، ایران در زمینه فناوری هسته‌ای پیشرفت بیش‌تری میکند و اکنون از مفاد برجام بسیار فراتر رفته است. این شرایط می‌تواند خطر آغاز یک جنگ همه جانبه در خاورمیانه را به‌همراه داشته باشد. زیرا اسراییل تهدید کرده است در صورت دستیابی به قابلیت تسلیحات هسته‌ای، علیه ایران اقدام نظامی خواهد کرد.
پیش از این، رافائل گِروسی رییس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره [غنی‌سازی ۶۰ درصدی] ایران گفته بود: «تنها کشورهای سازنده بمب به این سطح از غنی‌سازی هسته‌ای می‌رسند.»
حسین ایبیش نماینده ویژه آمریکا در امور یمن معتقد است: بازیابی توافق به وضعیت «حالا یا هرگز» نزدیک شده است. همه ما نگران رویارویی بیش‌تر ایران و سایر طرف‌ها هستیم. ما زمان اندکی در اختیار داریم. این توافق یا در آینده نزدیک اتفاق می‌افتد یا به طور فزاینده‌ای دستیابی به آن دشوارتر و ارزش احیای آن کمتر می‌شود.
علی واعظ مدیر پروژه ایران در گروه بحران بین‌المللی گفته است: کسانی که استدلال می‌کردند هر توافقی بهتر از برجام است، در عمل باعث رهاشدن برنامه هسته‌ای ایران شده‌اند و تا کنون نتوانسته‌اند جایگزین بهتری ارایه کنند.
به نوشته پولتیکو، در حالی فشار دولت اسراییل بر ایالات‌متحده برای جلوگیری از احیای برجام رو به افزایش است که بر اساس اعلام کاخ سفید، جیک سالیوان بر تعهد استوار دولت بایدن تاکید کرده است که در زمینه حفظ و تقویت توانایی اسراییل برای بازدارندگی دشمنان و دفاع از خود در برابر هر گونه تهدیدی – از جمله ایران و گروه‌های نیابتی‌اش – انجام می‌شود و تضمین اینکه ایران هرگز به سلاح هسته‌ای دست پیدا نخواهد کرد.
به‌تازگی نفتالی بنت نخست‌وزیر پیشین اسراییل مجموعه‌ای از توییت‌ها را ارسال کرده و در آنها از ایالات‌متحده خواسته است «حتی در همین لحظه آخر» از مذاکرات کناره‌گیری کند.
برای رهبران سیاسی اسراییل، ایرانی که اقتصادش قوی‌تر است، تهدید بزرگ‌تری برای موجودیت این کشور به‌شمار می‌رود. استدلال رهبران سیاسی اسراییل علیه توافق هسته‌ای بیش‌تر به این نگرانی مربوط می‌شود که در صورت لغو تحریم‌های آمریکا، ایران از پولی که به‌دست می‌آورد برای تامین مالی و مسلح‌کردن گروه‌های نیابتی استفاده میکند.
همچنین آنها معتقدند دولت ایران هرگز جاه‌طلبی‌های هسته‌ای‌اش را رها نخواهد کرد و در صورت برخورداری از اقتصادی قوی‌تر دوباره برنامه‌هایش را پی خواهد گرفت. دیگر اینکه بسیاری از مفاد توافق هسته‌ای، تاریخ انقضا دارد.
مقام‌های دولت بایدن با اینکه اذعان دارند اقدام‌های منطقه‌ای ایران با برنامه هسته‌ای آغاز و پایان نمی‌یابد، اما معتقدند حفظ توافق هسته‌ای مقابله با بسیاری از چالش‌های دیگر تهران را آسان‌تر میکند.