جلیل بیات
تعلل دولت بایدن برای برداشتن تحریم‌های دوران ترامپ و بازگشت به برجامT یادآور تکرار اتفاق‌های 20 سال پیش میان ایالات متحده و کره شمالی است. در آن زمان پیونگ یانگ از پیمان منع گسترش تسلیحات هسته‌ای خارج شد و شروع به تولید سلاح هسته‌ای کرد.
وزیر اطلاعات ایران هفته گذشته در گفت‌وگویی اعلام کرد که تهران بر اساس فتوای رهبری این کشور به دنبال سلاح اتمی نیست، اما اگر گربه‌ای در کنجی اسیر شود دیگر همانند یک گربه آزاد رفتار نخواهد کرد. او در ادامه تاکید کرد در صورتی که کشورهای غربی ایران را به کنج ببرند، دیگر نمی‌توان این کشور را ملامت کرد.
برخی از رسانه‌های غربی این سخنان را به عنوان فشار بر بایدن برای بازگشت به برجام تفسیر کرده‌اند، اما حقیقت امروز ایران این است که تقاضا برای خروج از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای رو به افزایش است. در حال حاضر اکثریت مجلس ایران در دست تندروها است.
نمایندگان مجلس ایران سال گذشته میلادی “قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها” را تصویب کردند و در آن 21 فوریه 2021 به عنوان زمان لغو تحریم‌ها تصویب شد. در این زمان، دولت ایران موظف است بازرسی‌های سازمان انرژی اتمی را محدود و اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف کند. بعید است دولت بایدن تا 21 فوریه تحریم‌ها را بردارد و به همین دلیل اختلاف هسته‌ای تشدید خواهد شد.
این وضعیت، سیاست دو دهه گذشته آمریکا در برابر کره شمالی را به یاد می‌آورد. هر دو کشور در سال 1994 به توافقی رسیدند که بر اساس آن کره شمالی متعهد می‌شد برنامه هسته‌ای نظامی خود را از بین ببرد و در مقابل از ایالات متحده برای پیش‌برد برنامه هسته‌ای غیرنظامی کمک بگیرد و در نهایت روابط دو کشور عادی‌سازی می‌شد.
دولت جرج دبلیو بوش در سال 2002 با ادعای نقض توافق از سوی کره شمالی از آن خارج شد و تحریم‌های جدیدی علیه این کشور وضع کرد. تنها چند ماه بعد، پیونگ یانگ بازرسان آژانس را اخراج کرد، از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای خارج شد و قصد خود برای تولید سلاح اتمی را اعلام کرد.
سازمان‌های اطلاعاتی ایالات متحده در آن زمان معتقد بودند کره شمالی به‌صورت مخفیانه یک یا دو سلاح اتمی تولید کرده است. سه سال بعد، کره شمالی با موفقیت اولین آزمایش اتمی خود را اجرا کرد.
امروز تهران و واشنگتن گرفتار بازی کودکانه چه کسی اول باید به توافق بازگردد شده‌اند. ایران اصرار دارد که ایالات متحده باید اولین گام را بردارد. زیرا دولت ترامپ از توافق خارج شده است و دولت بایدن نیز خواستار بازگشت ایران به تعهدات خود پیش از پیوستن دوباره این کشور به برجام است. این وضعیت تنها به نفع تندروهای دو کشور و کشورهایی همانند اسراییل و عربستان سعودی است که خواستار نابودی برجام هستند.
جان میریشمر دانشمند برجسته روابط بین‌الملل، در جولای 2019 هشدار دارد که کارزار فشار حداکثری دولت ترامپ ایران را به سمت تولید سلاح هسته‌ای سوق می‌دهد. به‌نظر می‌رسد ایالات متحده در حال تکرار اشتباه‌های خود در برابر کره شمالی است.
سخنان وزیر اطلاعات ایران نشان می‌دهد احتمال انتخاب مسیر پیونگ یانگ از سوی ایران کم نیست. این احتمال را با توجه به تجربه کارزار فشار حداکثری، ترور سرلشکر سلیمانی و تاکید رهبر ایران بر قوی شدن نمی‌توان نادیده گرفت.
موضع اصلاح‌طلبان ایران به خصوص رییس‌جمهور روحانی و وزیر امور خارجه جواد ظریف به دلیل اعتماد به ایالات متحده در اجرای برجام بسیار تضعیف شده است. در راهپیمایی‌های 42مین سالگرد انقلاب اسلامی ایران شعارهایی علیه روحانی سر داده شده است و نمایندگان با نفوذ مجلس ایران ظریف را خائن خوانده‌اند.
ادامه این روند بخت میانه‌روها و طرفداران رابطه با غرب در انتخابات ریاست جمهوری ژوئن را کاهش می‌دهد. در این شرایط یک نامزد طرفدار خروج از پیمان منع گسترش سلاح هسته‌ای و ساخت سلاح هسته‌ای می‌تواند آرای قابل توجهی جذب کند.
رابرت مالی نماینده ویژه ایالات متحده در امور ایران معتقد است تصمیم‌گیرنده نهایی در ایران رهبری است، اما خودسری فردی همانند احمدی‌نژاد نشان می‌دهد چنین نگاهی ساده‌انگاری است. همان‌گونه که جواد ظریف گفته پنجره فرصت دیپلماسی جدی بین تهران و واشنگتن در حال بسته‌شدن است.
هدف اصلی دولت بایدن جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای است و برداشتن اولین گام از سوی طرفین در درجه بعدی اهمیت قرار دارد. ادامه این تنگنا دو راه پیش روی دولت بایدن قرار می‌دهد. زیرا ایران نشان داده است در بدترین شرایط تحریمی نیز سیاست خود را تغییر نمی‌دهد. او یا باید دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای را بپذیرد یا جنگی پر هزینه و غیر قابل پیش‌بینی با ایران به راه بیندازد.