مازیار شیبانی‌فر
- این روزها موضوع اعتماد به نفس و حرمت نفس نوجوانان و جوانان تبدیل به یک مشکل اجتماعی جدی شده است. برای حل این مشکل فراگیر راه‌های مختلفی پیشنهاد می‌شود که تئاتر درمانی یکی از همین راهکارهای موثر است.
- آسیب‌دیدن اعتماد به‌نفس و حرمت نفس نوجوانان باعث خجالتی و گوشه‌گیرشدن آنها می‌شود یا گاهی توانایی لازم برای ابراز وجود و بروز استعدادهای‌شان را از آنها بگیرد و گاه حتی به ایجاد اختلال‌های جدی روانی و خودکشی نیز منجر می‌شود.
- تئاتر درمانی شیوه‌ای تلفیقی است از هنر و روانشناسی؛ به این ترتیب که یک متخصص علم روانشناسی در کنار یک کارشناس عرصه نمایش قرار می‌گیرد و روانشناس با ارزیابی دقیق فردی که نیازمند کمک است، جنبه‌های مختلف موضوع و رویکرد درمانی را با نمایشگر در میان می‌گذارد.
- تئاتر درمانی اگر به اندازه‌ای فراگیر شود که در مدارس و دیگر آموزشگاه‌های همگانی مورد استفاده قرار بگیرد، می‌تواند بر شکل‌گیری شخصیت نوجوانان و جوانان تاثیر مثبتی بگذارد و وقتی آنها از مدرسه دانش‌آموخته می‌شوند، راحت‌تر وارد محیط کار و فعالیت عمومی شوند.
- یکی دیگر از ویژگی‌های برجسته تئاتر درمانی فعالیت گروهی است. همکاری موجب می‌شود افراد منزوی و طردشده، طعم خوش دوستی و کمک را بچشند و این موضوع به آنها کمک می‌کند تا راحت‌تر بتوانند با دنیای اطراف‌شان کنار بیایند.
شرح یادداشت:
این روزها موضوع اعتماد به نفس و حرمت نفس نوجوانان و جوانان تبدیل به یک مشکل اجتماعی جدی شده است. برای حل این مشکل فراگیر راه‌های مختلفی پیشنهاد می‌شود که تئاتر درمانی یکی از همین راهکارهای موثر است.
طی چند دهه گذشته، شیوه زندگی تمامی جوامع مدرن به سمت و سویی سوق یافته است که نوجوانان به الگوبرداری از افراد مشهوری می‌پردازند که در فضای مجازی، تلویزیون، سینما یا دیگر رسانه‌ها آنها را می‌بینند و این روزها به آنها «سلبریتی» می‌گویند.
این افراد که به کمک جراحی‌های زیبایی، استفاده از انواع گریم‌ها و قرار گرفتن جلوی دوربین‌های فوق پیشرفته برخوردار از انواع فیلترها، چهره و ظاهرشان را ایده‌آل نشان می‌دهند، از سوی رسانه‌ها تبدیل به الگوها و جلوه‌های ناب مدرنیسم شده‌اند و نوعی کمال‌طلبی افراطی و البته مبتذل و ظاهری را بین نوجوانان و جوانان رواج داده‌اند که موجب می‌شود گروه‌های مختلف سنی در قبول ظاهر خود دچار مشکل شوند.
این مسایل در جامعه‌های مختلف بر اساس فرهنگ و عرف آنها، کارکردها و نمودهای متفاوت و مختلفی دارد، اما آنچه را هدف قرار می‌دهد اعتماد به‌نفس و حرمت نفس نوجوانان است که در نهایت باعث خجالتی و گوشه‌گیرشدن آنها می‌شود یا گاهی توانایی لازم برای ابراز وجود و بروز استعدادهای‌شان را از آنها بگیرد و گاه حتی به ایجاد اختلال‌های جدی روانی و خودکشی نیز منجر می‌شود.
ناتوانی در بیان کامل و واضح دیدگاه‌ها، ناتوانی در برقراری ارتباط موثر با همسالان و بزرگ‌ترها، ناتوانی برای حضور در گردهمایی‌های بزرگ و جدی و ایجاد احساس ناخوشایند زیبا یا شایسته نبودن(با این استدلال نادرست که ظاهر یا اندام ایده‌آلی ندارند یا به اندازه کافی ثروتمند نیستند) بخشی از اتفاقاتی است که به خاطر نداشتن اعتماد به نفس کافی، برای کودکان و نوجوانان به‌وجود می‌آید.
تئاتر درمانی یکی از شیوه‌هایی است که طی چند دهه اخیر به عنوان ابزاری برای افزایش اعتماد به نفس و حرمت نفس نوجوانان و جوانان، از سوی کارشناسان مورد توجه و تایید قرار گرفته است.
این شیوه تلفیقی است از هنر و روانشناسی؛ به این ترتیب که یک متخصص علم روانشناسی در کنار یک کارشناس عرصه نمایش قرار می‌گیرد و روانشناس با ارزیابی دقیق فردی که نیازمند کمک است، جنبه‌های مختلف موضوع و رویکرد درمانی را با نمایشگر در میان می‌گذارد.
در این گونه موارد نمایشگر با طراحی یک تئاتر خلاق، فرد مورد نظر را در شرایطی قرار می‌دهد که در بخش‌هایی از نمایش بتواند نقش خود را بازی کند و در لحظاتی دیگر، در نقش راهنمای یک کارکتر نمایشی با شخصیت شبیه به خودش ظاهر شود. به عبارت دیگر، فرد مورد نظر هم خودش را بازی می‌کند و هم کسی که این مشکل را ندارد و می‌تواند نسبت به مسایل مختلف برداشت مناسبی داشته باشد.
نکته ضروری و بسیار مهم این است که متخصص نمایش لازم است از اصول پایه‌ای شخصیت‌پردازی و تحلیل نقش به خوبی آگاهی داشته باشد تا مراجعه‌کننده را به سوی خودآگاهی علمی سوق دهد.
تئاتر درمانی اگر به اندازه‌ای فراگیر شود که در مدارس و دیگر آموزشگاه‌های همگانی مورد استفاده قرار بگیرد، می‌تواند بر شکل‌گیری شخصیت نوجوانان و جوانان تاثیر مثبتی بگذارد و وقتی آنها از مدرسه دانش‌آموخته می‌شوند، راحت‌تر وارد محیط کار و فعالیت عمومی شوند.
این شیوه درمانی که مکملی است بر دیگر شیوه‌های علمی و دارویی، به بازیابی شخصیت فرد آسیب‌دیده کمک زیادی می‌کند. زیرا نمایش از قصه و دیالوگ برخوردار است؛ قصه سرگرم‌کننده و آیینه‌ای از زندگی مردم در گذشته و حال است و دیالوگ کمک می‌کند افراد بتوانند گفتن و شنیدن در بستری مناسب را فرابگیرند و مجموع این اتفاق‌ها به حل مشکل فرد کمک زیادی می‌کند.
یکی دیگر از ویژگی‌های برجسته تئاتر درمانی فعالیت گروهی است. تعداد زیادی از افراد باید به همدیگر کمک کنند تا یک نمایش بر روی صحنه برود. این همکاری موجب می‌شود افراد منزوی و طردشده، طعم خوش دوستی و کمک را بچشند و این موضوع به آنها کمک می‌کند تا راحت‌تر بتوانند با دنیای اطراف‌شان کنار بیایند و با کمک گرفتن از دیگران از زندگی عادی برخوردار شوند.