مازیار شیبانی‌فر
- جو بایدن رییس‌جمهور ایالات‌متحده در حال مذاکره برای انتقال حاکمیت جزیره‌های استراتژیک تیران و صنافیر مصر به عربستان است. توافقی تاریخی که در یک سوی آن عادی‌سازی روابط میان عربستان و اسراییل نهفته است.
- اسراییل در برابر موافقت با تسلط عربستان بر این دو جزیره، افزون بر اینکه غیرنظامی ماندن و نظارت‌های بین‌المللی را شرط‌های اصلی می‌داند، از عربستان خواسته است حریم هوایی کشورش را بر روی هواپیماها به مقصد اسراییل باز کند.
- در این میان، ایالات‌متحده دو هدف اصلی را دنبال می‌کند؛ در وهله نخست افزایش امنیت اسراییل در منطقه و در وهله بعد جلب مشارکت صادرکنندگان نفت برای مهار تورم حامل‌های انرژی در جهان.
- در اجلاس نقب مشخص شد که کشورهای عربی اکنون اسراییل را دارای دو نقش بالقوه می‌بینند: تقویت مسایل امنیتی منطقه با هدف مهار نفوذ روز‌افزون ایران و شریکی استراتژیک در زمینه توسعه روابط قوی اقتصادی، تجاری و فناوری.
- به‌نظر می‌رسد اسراییلی‌ها از همگرایی بیش‌تر با عربستان برای در اختیار گرفتن جزیره‌های استراتژیک صنافیر و تیران، به‌دست گرفتن قدرت در تنگه باب المندب و ادامه ساخت کانال “بن گوریون” برای اتصال دریای سرخ به مدیترانه را نیز پی‌گیری می‌کنند.
- دولت بایدن امیدوار است با به‌نتیجه رسیدن توافق بر سر این جزایر، هم گامی مثبت در جهت عادی‌سازی روابط عربستان و اسراییل برداشته شود و هم تنش‌های اخیر در روابط میان واشنگتن و ریاض کاهش یابد.
شرح گزارش:
جو بایدن رییس‌جمهور ایالات‌متحده در حال مذاکره برای انتقال حاکمیت دو جزیره استراتژیک مصر به عربستان است. توافقی تاریخی که در یک سوی آن عادی‌سازی روابط میان عربستان و اسراییل نهفته است.
صحبت بر سر جزیره‌های تیران و صنافیر است که در تنگه تیران نزدیک به مرز کشورهای عربستان، اردن، مصر و اسراییل در دریای سرخ قرار دارد و از نظر جغرافیایی بخشی از قلمرو مصر به شمار می‌رود؛ هر چند که بین سال‌های ۱۹۴۹ تا ۱۹۸۸ اداره این جزایر به عربستان واگذار شده بود.
به گزارش دیلی میل، از سال ۱۹۷۹ که قرارداد کمپ دیوید میان اسراییل و مصر به امضا رسید، قرار بر این شد که جزیره‌های صنافیر و تیران غیرنظامی باقی بماند و نیروهای ناظر چند ملیتی به رهبری آمریکا بر روند برقراری صلح در آن نظارت داشته باشند.
اکنون که قرار است باردیگر حاکمیت بر این دو جزیره به عربستان واگذار شود، مقام‌های ریاض با غیرنظامی ماندن جزایر موافقت کرده‌اند، اما خواهان جایگزینی سازوکاری دیگر در زمینه نظارت‌های بین‌المللی بر این جزیره‌ها هستند.
اسراییل در برابر موافقت با تسلط عربستان بر این دو جزیره، افزون بر اینکه غیرنظامی ماندن و نظارت‌های بین‌المللی را شرط‌های اصلی می‌داند، یک امتیازگیری دیگر را نیز دنبال می‌کند. اینکه عربستان اجازه دهد حریم هوایی عربستان به هواپیمایی که به مقصد اسراییل می‌روند، اجازه پرواز بدهد. اقدامی که مدت‌زمان و مسیر پروازهای هند، تایلند و چین را به‌طور چشمگیری مقرون‌به‌صرفه می‌کند.
در این میان ایالات‌متحده دو هدف اصلی را دنبال می‌کند؛ در وهله نخست افزایش امنیت اسراییل در منطقه و در وهله بعد جلب مشارکت صادرکنندگان نفت برای مهار تورم حامل‌های انرژی در جهان. به نوشته کارنگی اندومنت، به‌تازگی آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه ایالات‌متحده در همین راستا به‌طور ناگهانی به نمایندگان اسراییل و ۴ کشور عربی بحرین، مصر، مراکش و امارات متحده عربی در اجلاس نقب پیوست.
ظاهر این اجلاس بررسی امنیت منطقه‌ای و همکاری‌های اقتصادی بر اساس توافق ابراهیم بود، اما محور اصلی بحث‌ها بر شرایط کنونی ایران، روسیه، فلسطین و قیمت انرژی در جهان قرار داشت. در این نشست بحرین، مصر، اسراییل، مراکش و امارات ناامیدی خود از روند سیاست‌های آمریکا در برابر ایران و امتیازدادن‌های احتمالی به تهران در مذاکرات احیای برجام را ابراز کردند.
بلینکن در این نشست، تلاش کرد حمایت خاورمیانه برای مدیریت قیمت انرژی در جهان را جلب کند. از سوی دیگر وی کوشید تا امتیازهای احتمالی ایالات‌متحده به ایران در جریان مذاکرات احیای برجام را کم‌اهمیت جلوه دهد، اما در عمل وی در هر دو زمینه ناموفق بود.
در اجلاس نقب این موضوع مشخص شد که کشورهای عربی اکنون اسراییل را در برخورداری از دو نقش تاثیرگذار می‌بینند: یکی، به‌عنوان یک متحد بالقوه در زمینه مسایل امنیتی منطقه با هدف مهار درگیری‌ها و مبارزه با نفوذ فزآینده ایران با توجه به کاهش نقش منطقه‌ای ایالات‌متحده و دوم، شریکی استراتژیک در زمینه توسعه روابط قوی اقتصادی، تجاری و فناوری.
در اجلاس نقب، عبداللطیف بن راشد الزیانی وزیر امور خارجه بحرین دکترینی با عنوان «ایران دشمن مشترک است» را آشکارا بیان کرد. یائیر لاپید وزیر امور خارجه اسراییل نیز تاکید کرد این اجلاس پیامی به ایران است که اکنون باید از عزم جزم اعراب و اسراییل برای مبارزه با نقش مخربش در خاورمیانه بترسد.
بلینکن در این نشست تلاش داشت خاورمیانه را به افزایش مشارکت در افزایش صادرات نفت و گاز تشویق کند، اما دیپلمات‌های ارشد بحرین، اسراییل و امارات اعلام کردند از نگاه آنها ایران هم‌چنان بزرگ‌ترین نگرانی امنیتی آنها به‌شمار می‌رود و غیرمستقیم از آنچه که آنها نرمش دولت بایدن می‌دانند نیز انتقاد کردند. این موضوع باعث شد ایالات‌متحده در عمل دست‌خالی از اجلاس نقب برگردد.
البته مصر با کشورهای ضد ایران همراه نیست و برای انتقال جزیره‌های صنافیر و تیران با مخالفت‌هایی در داخل این کشور مواجه است. به گزارش میدل ایست مانیتور، گروهی از مصری‌ها معتقدند عبدالفتاح سیسی رییس‌جمهور مصر در ازای دریافت میلیاردها دلار کمک توسعه‌ای برای شبه جزیره سینا، سرزمین مستقل مصر را در عمل به عربستان فروخته است.
به‌نظر می‌رسد اسراییلی‌ها از همگرایی بیش‌تر با عربستان برای در اختیار گرفتن جزیره‌های استراتژیک صنافیر و تیران، دو هدف بسیار مهم اقتصادی و نظامی دیگر را نیز دنبال می‌کنند.
به نوشته المیادین انگلیسی، دستیابی به توافق نهایی بر سر این جزایر، در راستای تلاش‌های ادامه‌دار اسراییل برای تسلط بر دریای سرخ است. مقام‌های تل‌آویو از جنگ در یمن برای به‌دست گرفتن قدرت در تنگه باب المندب استفاده کرده‌اند و دست به ایجاد چند پایگاه نظامی زده‌اند که در اریتره و جزایر سُقُطرا (Socotra Islands) یمن قرار دارد.
افزون بر این، اسراییلی‌ها می‌کوشند ساخت کانال “بن گوریون” را ادامه دهند که دریای سرخ را از طریق جزیره “ایلات” به دریای مدیترانه متصل می‌کند. در اصل بخشی از میانجی‌گری آمریکا بین عربستان و اسراییل بر سر جزیره‌های صنافیر و تیران با همین هدف انجام شده است.
البته در کنار این مسایل، ایالات‌متحده با میانجی‌گری برای به‌نتیجه رسیدن این توافق و تحقق خواسته عربستان تلاش می‌کند تنش میان واشنگتن و ریاض را در راستای افزایش تولید نفت توسط عربستان مهار کند. خواسته‌ای که پیش از این توسط عربستان رد شده بود.
بر اساس تحلیل سی‌بی‌ان، دولت بایدن امیدوار است با به‌نتیجه رسیدن توافق بر سر این جزایر، میان تل‌آویو و ریاض اعتمادسازی صورت بگیرد و گامی مثبت در جهت عادی‌سازی روابط عربستان و اسراییل برداشته باشد. به‌ویژه که اکنون این دو کشور «ایران را به‌عنوان دشمن مشترک» خود می‌بینند و تل‌آویو امیدوار است این نزدیکی روابط بتواند سدی در برابر نفوذ تهران در منطقه ایجاد کند. بر اساس گزارش سی‌ان‌ان، جو بایدن در سفر ماه آینده خود به خاورمیانه قصد دارد با شاهزاده محمد بن سلمان ولیعهد عربستان دیدار کند. این نخستین دیدار بین رییس‌جمهور کنونی ایالات‌متحده با ولیعهد عربستان خواهد بود.