متخصصان امور مالی و بازرگانی معتقدند تحریم‌های ایالات متحده مانعی بر سر راه دسترسی ایران به واکسن کرونا است. چنین محدودیتی تلاش‌ها برای مدیریت بزرگ‌ترین همه‌گیری در خاورمیانه را به‌خطر می‌اندازد و باعث تداوم گسترش ویروس در منطقه می‌شود.
یکی از سخنگویان پروژه کوواکس گفته است ایالات متحده خرید واکسن از سوی ایران را در فهرست معافیت تحریمی قرار داده، اما تحریم‌های مالی این کشور مشارکت ایران در این پروژه و خرید کالاهای پزشکی مرتبط را مشکل کرده است.
اسفندیار باتمان قلیچ بنیان‌گذار و ناشر بورس اند بازار می‌گوید: «دولت ترامپ به عمد دستورالعملی شفاف ارایه نداده است تا نهادهای مالی دارای حساب‌های ایرانی نتوانند از پول ایران برای خرید این کالاها استفاده کنند.»
ایران از ابتدای همه‌گیری موفق به مدیریت این بیماری نشده است. بر اساس آمارهای رسمی تاکنون بیش از یک میلیون ایرانی به کرونا مبتلا شده‌اند و حدود ۵۰ هزار نفر بر اثر این بیماری جان باخته‌اند.
محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران گفته است که تحریم‌های مالی ایالات متحده به ایران اجازه نمی‌دهد که پیش پرداخت لازم برای خرید واکسن کرونا از طریق پروژه کوواکس را واریز کند.
عبدالناصر همتی مدیر بانک مرکزی ایران نیز دوشنبه، گلایه‌مندی مشابهی را مطرح کرد. کیانوش جهان‌پور سخنگوی وزارت بهداشت ایران نیز گفته است که این کشور حدود ۱۷ میلیون دُز واکسن کرونا از کوواکس خریداری کرده است.
در همین حال، سیما سادات لاری یک دیگر از سخنگویان وزارت بهداشت ایران ماه گذشته گفت که پیش‌پرداخت اولیه ایران به کوواکس مسدود شده است. لاری تاکید کرد: «ما پیش پرداخت خود به کوواکس را انجام داده‌ایم، اما به دلیل تحریم‌های ظالمانه ایالات متحده و مشکلات مربوط به انتقال پول این مبلغ هنوز به‌دست کوواکس نرسیده است.»
یکی از سخنگویان پروژه کوواکس در ایمیل خود به واشنگتن پست نوشت: «ایران معافیت لازم از خزانه‌داری ایالات متحده برای پرداخت هزینه واکسن کرونا را دریافت کرده است و مانع حقوقی در این راه وجود ندارد.» با این حال، تحلیل‌گران معتقدند تحریم سیستم بانکی ایران پیچیدگیهای دسترسی به کالاهای بشردوستانه و پزشکی را افزایش داده است.
باتمان قلیچ معتقد است که حتی با وجود معافیت‌های قانونی، بانک‌ها می‌ترسند و پیروی بیش از حد دارند. بنابراین در چنین شرایطی بانک‌ها تمایلی به انجام تجارت مجاز با پول ایران ندارند یا نمی‌دانند چگونه باید این کار را انجام دهند. او در ادامه گفت که شرکت‌های مالی و کسب و کارها به دلیل طولانی شدن نقل و انتقال مالی تمایلی به کار با ایران ندارند.
تحلیل‌گران می‌گویند در صورت رفع نشدن ابهام‌ها و ترس‌های موجود، ایران با تاخیرهای خطرناک و موانع بیش‌تر برای تهیه واکسن مواجه خواهد شد.
محسن زرکش وکیل حوزه تحریم بر این باور است: «احتمال بروز مشکلات کوچک و بزرگ در راه مشارکت مالی ایران در پروژه کوواکس وجود دارد. کارهای زیادی به‌صورت هدفمند باید انجام شود تا از رسیدن موثر واکسن از سوی شرکت‌های بین‌المللی به ایران مطمئن شویم.» زرکش در ادامه گفت ایران منابع ارزی نزد کشورهایی همانند آلمان و کره جنوبی دارد و بانک مرکزی ایران نیز دارای منابع است، اما کاغذبازی اضافی برای استفاده از این منابع نیاز است که این خود باعث ایجاد تاخیر می‌شود.
شرکت‌های ایالات متحده به احتمال فراوان در بخش‌های مختلف سازمان بهداشت جهانی و پروژه‌های دیگر واکسن‌سازی نیز فعال هستند و این احتمال وجود تحریم‌ها را بالا می‌برد. خزانه‌داری ایالات متحده از اظهارنظر در این خصوص خودداری کرد.
بیش از ۱۸۰ کشور به پروژه کوواکس پیوسته‌اند و این پروژه در نظر دارد تا پایان ۲۰۲۱ حدود ۲ میلیارد دُز واکسن را تولید و به شکل عادلانه توزیع کند.
توماس جی بولیکی مدیر برنامه بهداشت جهانی شورای روابط خارجی می‌گوید که ایران تنها کشوری نیست که دُزهای اولیه واکسن را دریافت نمی‌کند. رسانه‌های آفریقای جنوبی پنج‌شنبه گزارش دادند این کشور اولین مبلغ پرداختی خود به کوواکس را واریز نکرده است.
ایالات متحده در زمان دولت ترامپ تحریم‌ها را تحت کارزار فشار حداکثری افزایش داد و از برجام خارج شد. ایالات متحده بانک‌های ایرانی و اشخاص را به اتهام حمایت مالی از تروریسم تحریم کرد، اما نقل و انقالات مالی مرتبط با کالاهای بشردوستانه و پزشکی را معاف کرده است. با این وجود، متخصصان می‌گویند که معافیت‌ها به تنهایی کافی نیستند. تارا سپهری‌فر محقق حوزه ایران در سازمان دیده‌بان حقوق بشر می‌گوید: «واقعیت این است که تحریم‌ها نقل و انتقال مالی حتی در صورت وجود معافیت بشردوستانه را مشکل می‌کنند.»
در ابتدای همه‌گیری، ایران دچار کمبود تجهیزات پزشکی شد و برای تهیه این گروه از وسایل از خارج به دشواری افتاد. رهبر ایران به دلیل سوءمدیریت اولیه و پنهان کردن میزان شیوع ویروس مورد انتقاد است. در این زمان بیمارستان‌های ایران با کمبود تخت و دارو مواجه بودند و تحت فشار قرار داشتند. رهبران ایران به دلیل ترس از مشکلات اقتصادی کشور را به شکل کامل تعطیل نکرده‌اند و به جای آن تعطیلات کوتاه‌مدت و منطقه‌ای اعمال کرده‌اند.
ایران برای سرعت بخشیدن در تولید واکسن داخلی خود از طریق شرکت‌ها و نهادهای مرتبط با دولت تلاش‌های انجام داده است و بر اساس اعلام سعید نمکی وزیر بهداشت ایران، دوازده واکسن در مرحله توسعه هستند و رمدسیویر داخلی تولید شده است.
دولت مجوز آغاز مرحله آزمایش انسانی یکی از واکسن‌های تولید داخل را صادر و اعلام کرده است، امکان دارد نخستین واکسن‌های بومی در بهار ۱۴۰۰ توزیع شوند. هم‌چنین ایران و روسیه در حال مذاکره برای تولید مشترک واکسن کرونای روسیه هستند. افزون بر این، نمکی در سپتامبر گفت که ایران ۲۰ میلیون دُز واکسن از یک شرکت هندی خریداری می‌کند که مالک مرحوم آن ایرانی‌تبار بوده است.
با این وجود، امیر افخمی متخصص بهداشت جهانی در دانشگاه جُرج واشنگتن می‌گوید که سوءمدیریت و محدودیت‌های بودجه‌ای تلاش‌های ایران برای تولید واکسن داخلی را تضعیف خواهد کرد.
