جو سیرینچونی
سیاست بایدن در قبال ایران بسیار اشتباه پیش می‌رود و کسی نمی‌داند به چه دلیل. چنان‌چه بایدن به برجام بازنگردد، رسیدن به توافقی حیاتی را از دست می‌دهد و دو ملت را دوباره در مسیر جنگ قرار می‌دهد.
رییس‌جمهور جدید آمریکا در نخستین ماه حضور در قدرت، به سرعت خسارت‌بارترین سیاست‌های دولت ترامپ در زمینه آب و هوا، مهاجرت، بهداشت و حوزه‌های دیگر را تغییر داد. با این حال او سیاست ترامپ در برابر ایران را تغییر نداد. او تمامی تحریم‌های ترامپ را حفظ کرده است و روابط دیپلماتیک میان دو کشور را که در سال‌های پایانی دولت اوباما عادی شده بود را هنوز احیا نکرده است.
در عمل، بایدن در حال ادامه سیاست فشار حداکثری ترامپ است و چرایی این تصمیم مشخص نیست. در هفته جاری بایدن نخستین گام‌های احتیاطی برای برقراری دوباره گفت‌وگو با ایران را برداشت. او در این هفته موافقت کرد با اروپایی‌ها، چین، روسیه و ایران گفت‌وگو کند و محدودیت‌های مسافرتی دیپلمات‌های ایرانی به نیویورک را لغو کرد.
با این حال، پولیتیکو گزارش داده است که دستیاران ارشد بایدن درباره ادامه مسیر کنونی یا انتخاب مسیر دیگری برای مواجهه با ایران با هم اختلاف نظر دارند.
از دیدگاه حقوق و منطق، بایدن باید به برجامی برگردد که خود در تشکیل آن نقش داشته است. بحران کنونی از زمان خروج ترامپ از برجام آغاز شد. بایدن به شدت از این تصمیم ترامپ انتقاد کرد و آن را بحرانی ساختگی خواند که امنیت ایالات متحده، منطقه و جهان را کاهش داده است.
تیم بایدن در زمینه مسایل مربوط به ایران بسیار توانمند و آگاه است. آنها می‌خواهند ایران و ایالات متحده را به توافقی بازگردانند که برنامه هسته‌ای ایران را محدود کرد، آن را برای یک نسل به حالت تعلیق درآورد و شدیدترین بازرسی‌ها را برای آن تعیین کرد.
ایران تا پیش از خروج ترامپ از برجام آن را به طور کامل اجرا می‌کرد. این کشور بیش از دو سوم سانتریفوژهای فعال خود را غیر فعال و تقریبا تمامی اورانیوم غنی شده خود را صادر کرد. در راکتور پلوتونیومی خود سیمان ریخت و تمامی تاسیسات را در معرض بازرسی قرار داد.
ایران تا یک‌سال پس از خروج ترامپ از برجام منتظر ماند و سپس شروع به کاهش تعهدهای خود کرد. با این حال، ایران تاکید دارد پس از بازگشت آمریکا به برجام و برداشتن تحریم‌های ترامپ به سرعت به تعهدهای خود باز خواهد گشت.
در دوران رقابت‌های انتخاباتی به‌نظر می‌رسید که بایدن قصد دارد به توافق هسته‌ای برگردد و تیم او در دوران انتقال قدرت، طرحی برای این کار آماده کرد. با این وجود و با گذشت یک ماه، آنها پیشرفتی در این زمینه نداشته‌اند و طرح اولیه “تعهد در برابر تعهد” تبدیل به بازگشت کامل ایران به برجام پیش از بازگشت ایالات متحده شده است. این نسخه‌ای دیگر از مدل لیبی جان بولتون است: طرف مقابل باید پیش از هر اقدامی از سوی ایالات متحده تمامی اقدام‌های لازم را انجام دهد.
شاید دولت بایدن تصور کند استفاده از دیوار تحریم‌ها به عنوان اهرم فشار می‌تواند ایران را وادار به مصالحه در مورد برنامه هسته‌ای یا مسایل دیگر کند، اما هر دو طرف می‌توانند از اهرم فشار استفاده کنند. ایران به تمامی اقدام‌های ترامپ پاسخ داد و این یک چرخه خطرناک ایجاد کرد.
هفتم فوریه امسال رهبر ایران گفت تصمیم نهایی و غیر قابل تغییر این کشور بازگشت به برجام پس از برداشته‌شدن تحریم‌های آمریکا است. ایران به احتمال زیادی 23 فوریه از توافق دورتر خواهد شد و قانون مجلس این کشور در محدودکردن دسترسی بازرسان سازمان انرژی اتمی را به اجرا در خواهد آورد.
این اقدام یک بازی خطرناک است و بایدن شاید اعتقاد داشته باشد که برداشتن گام نخست نشانه ضعف است. مشاوران او نیز احتمال دارد از تاکتیک‌های فشار ایران خشم‌گین باشند و ممکن است از سوی برخی حامیان مالی و محافظه‌کاران حزب دموکرات تحت فشار قرار بگیرند که ایران را تنبیه کنند.
بلینکن نیز ممکن است نگران تاثیر اقدام فوری خود در مورد ایران بر روی تصویب صلاحیت نامزدهای معرفی شده از سوی سنا باشد. ممکن است دولت خواهان مطرح‌نشدن موضوعی تفرقه‌انگیز در زمانی باشد که برای تصویب طرح کمک کرونایی به 50 رای نمایندگان نیازمند است. برخی نیز می‌گویند بایدن پس از انتخابات ریاست‌جمهوری ایران و روی کار آمدن احتمالی یک دولت تندرو به توافق بهتری خواهد رسید.
این ملاحظات سیاسی درست هستند، اما بایدن زمان کمی در اختیار دارد. اتفاق‌های بد زیادی می‌تواند به وجود بیاید و افراد زیادی در هر دو کشور هستند که می‌خواهند برجام را نابود کنند. این احتمال وجود دارد که اتفاقی در خاورمیانه همانند حمله اسراییل به سایت‌ها و نیروهای نظامی ایران یا عملیات شبه نظامیان در اربیل، تنشی بزرگ‌تر ایجاد کند. تنها راه حل مطمئن بازگشت درست به توافق برجام است.
سردبیر روزنامه لس‌آنجلس تایمز در هفته گذشته نوشت: “اصرار بایدن بر بازگشت ایران به برجام درست است، اما منتظر ماندن برای این اقدام پیش از نشان دادن عزمی جدی از سوی ایالات متحده برای نجات توافق هسته‌ای اشتباه است. بایدن باید به [رابرت] مالی اختیار برقراری کانال دیپلماتیک با تهران را بدهد. هم‌چنین ایالات متحده باید پیشنهاد جواد ظریف در بازگشت گام به گام و هم‌زمان دو کشور به برجام را به شکل جدی بررسی کند.”
فرید زکریا نیز موافق سخت‌گیری بایدن است، اما او نیز همانند بسیاری از متخصصان ایران سردرگم شده است. او می‌گوید: “بسیاری از مقام‌های دولت بایدن در شکل‌گیری برجام نقش داشتند و معتقد بودند این بهترین توافقی است که ایالات متحده می‌توانست به‌دست بیاورد. آیا نظر آنها تغییر کرده است؟”
پاسخ به پرسش زکریا خیر است. در حال حاضر 75 درصد متخصصان امور خاورمیانه معتقدند بازگشت ایالات متحده به برجام مانع دستیابی ایران به بمب هسته‌ای در یک دهه آینده می‌شود. هم‌چنین 67 درصد آنها گفته‌اند بازگشت سریع آمریکا به برجام پیش از صحبت در خصوص سایر مسایل، منافع این کشور را بهتر تامین می‌کند.
بزرگ‌ترین خطر سیاست ترامپ در مورد ایران، واردشدن دو کشور به جنگی ناخواسته بود. اکنون بزرگ‌ترین خطر سیاست بایدن درباره ایران دور شدن دو کشور از توافقی است که هر دو طرف خواهان آن هستند.