شاخص زنان، احساس آرامش و امنیت: کانادا دوازدهم،‌ ایران یک‌صدو بیست‌وپنجم!

مازیار شیبانی‌فر

• شاخص زنان، احساس آرامش و امنیت (WPS)تلاش دارد با توجه به الگوها و پیشرفت‌هایی که در مورد جایگاه و افزایش توانمندی زنان در سراسر جهان وجود دارد، عملکرد حکومت‌ها را بررسی کند. بر اساس چکیده این شاخص، نابرابری زنان و مردان در بیش‌تر کشورهای جهان افزایش یافته است.

• مهم‌ترین معیارهایی که در شاخص احساس آرامش و امنیت زنان در نظر گرفته است در سه جنبه تعریف می‌شود: فراگیری قانون در سطح یک کشور (از نظر اقتصادی، اجتماعی و سیاسی)، میزان برابری قانونی و اجتماعی (قوانین رسمی و تبعیض غیررسمی) و میزان احساس امنیت و آزادی (در سطح فردی، خانوادگی و اجتماعی).

• بر اساس شاخص زنان، احساس آرامش و امنیت، کشورهای نروژ، فنلاند، ایسلند، دانمارک، لوکزامبورگ، سوییس، سوئد، اتریش، بریتانیا و هلند در بالاترین رده‌ها قرار دارند. آلمان، کانادا، نیوزیلند، اسپانیا، فرانسه، سنگاپور، اسلونی، پرتغال، ایرلند و استونی جایگاه یازدهم تا بیستم را به خود اختصاص داده‌اند.

• سیرالئون، سودان، چاد، جمهوری کنگو، سودان جنوبی، عراق، پاکستان، یمن، سوریه و افغانستان در پایین‌ترین رده‌های این شاخص قرار دارند.

• اکنون زنانی که در خاورمیانه و شمال آفریقا زندگی می‌کنند با بیش‌ترین محدودیت خانوادگی در زمینه یافتن شغلی خارج از خانه مواجه‌اند. در زمینه نداشتن احساس امنیت برای حضور در جامعه نیز زنان در کشورهای آمریکای لاتین با بیش‌ترین مشکل مواجهند.

• هنگام همه‌گیری حدود ۴۰ درصد زنان در بخش‌هایی کار می‌کردند که بیش‌ترین آسیب را از همه‌گیری دید. در مقام مقایسه، در کشورهای شرق آسیا و اقیانوسیه حضور مردان در شغل‌های پر خطر مرتبط با همه‌گیری ۳۷ درصد بود، در حالی که زنان حضور ۵۴ درصدی داشتند.

• در پایان سال ۲۰۲۰ آوارگان به حدود ۹۰ میلیون نفر در جهان رسیدند. از این تعداد، حدود ۵۵ میلیون نفر در داخل کشور خودشان آواره شدند که ۴۸ میلیون نفرشان به‌خاطر درگیری‌ها و خشونت‌های داخلی و حدود ۷ میلیون نفر به‌خاطر بروز پدیده‌های طبیعی طعم تلخ آوارگی را چشیدند.

شرح گزارش:

موسسه زنان، احساس آرامش و امنیت دانشگاه جُرج تاون از سال ۲۰۱۷ به این سو اقدام به بررسی وضعیت زنان در سراسر جهان با توجه به معیارهای مشخص زده است. بر اساس رده‌بندی این موسسه کانادا در جایگاه دوازدهم و ایران در جایگاه یک‌صد و بیست‌وپنجم در میان ۱۷۰ کشور جهان (که ۹۹ درصد مناطق ثبت‌شده جهان را دربر می‌گیرد) جای گرفته‌اند.

شاخص زنان، احساس آرامش و امنیت (WPS)تلاش دارد با توجه به الگوها و پیشرفت‌هایی که در مورد جایگاه و افزایش توانمندی زنان در سراسر جهان وجود دارد، عملکرد حکومت‌ها را بررسی کند. آنچه از چکیده این شاخص در حد فاصل سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ به‌دست آمده، نشانگر افزایش نابرابری زنان و مردان در بیش‌تر کشورهای جهان است.

روند نابرابری دارایی و درآمد زنان با پیدایش همه‌گیری کرونا در سراسر جهان شرایط نامساعدتری به خود گرفته است. از دست دادن شغل، افزایش شکاف برابری دستمزد زنان و مردان و افزایش سطح مراقبت بدون دستمزد توسط از دیگر اعضای خانواده یا جامعه افزایش زیادی داشته است.

مهم‌ترین معیارهایی که در شاخص احساس آرامش و امنیت زنان در نظر گرفته است در سه جنبه تعریف می‌شود: فراگیری قانون در سطح یک کشور (از نظر اقتصادی، اجتماعی و سیاسی)، میزان برابری قانونی و اجتماعی (قوانین رسمی و تبعیض غیررسمی) و میزان احساس امنیت و آزادی (در سطح فردی، خانوادگی و اجتماعی).

میزان خشونت شریک صمیمی، ایمنی جامعه، خشونت سازمان‌یافته، هنجارهای تبعیض‌آمیز جنسیتی، جانبداری، تبعیض‌های رسمی و قانونی، میزان استقلال مالی، میزان برابری یا تبعیض جنسیتی هنگام استخدام، آزادی عمل در استفاده از تلفن همراه و دسترسی به تحصیلات جزو معیارهایی به‌شمار می‌رود که برای تعیین این شاخص در نظر گرفته شده است.

بر اساس شاخص زنان، احساس آرامش و امنیت، کشورهای نروژ، فنلاند، ایسلند، دانمارک، لوکزامبورگ، سوییس، سوئد، اتریش، بریتانیا و هلند در بالاترین رده‌ها قرار دارند. آلمان، کانادا، نیوزیلند، اسپانیا، فرانسه، سنگاپور، اسلونی، پرتغال، ایرلند و استونی جایگاه یازدهم تا بیستم را به خود اختصاص داده‌اند.

سیرالئون، سودان، چاد، جمهوری کنگو، سودان جنوبی، عراق، پاکستان، یمن، سوریه و افغانستان در پایین‌ترین رده‌های این شاخص قرار دارند.

در رده‌بندی این شاخص ایالات‌متحده در رده ۲۱، امارات‌متحده عربی ۲۴، اسراییل ۲۷، کره‌جنوبی ۳۳، ژاپن ۳۵، چین ۸۹، بحرین و قطر ۹۷، عربستان ۱۰۲، ترکیه ۱۰۶، عمان ۱۱۰، لبنان ۱۳۲ و هند در رتبه ۱۴۸ جای دارد.

اکنون زنانی که در خاورمیانه و شمال آفریقا زندگی می‌کنند با بیش‌ترین محدودیت خانوادگی در زمینه یافتن شغلی خارج از خانه مواجه هستند. در زمینه نداشتن احساس امنیت برای حضور در جامعه نیز زنان در کشورهای آمریکای لاتین با بیش‌ترین مشکل مواجهند. چنان که از هر ۳ زن، یک نفر در بیرون از خانه احساس امنیت نمی‌کند.

اکنون افغانستان از بدترین شرایط قوانین مربوط به زنان برخوردار است. با این حال از نظر خشونت‌های سازمان‌یافتن و ناامنی جامعه کشور سوریه بدترین شرایط در جهان را دارد. موقعیت حقوق زنان در افغانستان با روی  کار آمدن طالبان شرایط بسیار ناگواری یافته است.

کشورهای برخوردار از درآمد کم و متوسط در صنعت مهمان‌نوازی بسیار فعال هستند. شغل‌های مربوط به صنعت گردشگری در این کشورها بیش‌تر در دست مردان است. با این حال وقتی پیدایش همه‌گیری به این صنعت آسیب‌های جدی زد، ۶۰ درصد مردان از کار اخراج شدند، در حالی که ۶۸ درصد زنان کارشان در این بخش را از دست دادند.

از سوی دیگر، هنگام همه‌گیری حدود ۴۰ درصد زنان در بخش‌هایی کار می‌کردند که بیش‌ترین آسیب را از همه‌گیری دید. در مقام مقایسه، در کشورهای شرق آسیا و اقیانوسیه حضور مردان در شغل‌های پر خطر مرتبط با همه‌گیری ۳۷ درصد بود، در حالی که زنان حضور ۵۴ درصدی داشتند.

هنگام بروز همه‌گیری و شهربندان‌ها(قرنطینه) در سراسر جهان، زنان با افزایش خشونت شریک زندگی‌شان مواجه شدند. در این بازه زمانی میزان خشونت خانگی علیه زنان از ۵۴ درصد به ۶۵ درصد افزایش یافت. افزون بر این، با توجه به بدترشدن شرایط اقتصادی و مشکلات مالی خانوارها، ترک خانه از سوی مردان، زنان را با دشواری‌های بیش‌تری مواجه کرد.

طی سال‌‌های اخیر جابه‌جایی اجباری باعث افزایش بی‌سابقه تعداد آوارگان در جهان شده است. چنان‌که در پایان سال ۲۰۲۰ به حدود ۹۰ میلیون نفر در جهان رسید. از این تعداد حدود ۵۵ میلیون نفر در داخل کشور خودشان آواره شدند که ۴۸ میلیون نفر به‌خاطر درگیری‌ها و خشونت‌های داخلی و حدود ۷ میلیون نفر به‌خاطر بروز پدیده‌های طبیعی، طعم تلخ آوارگی را چشیدند.

در زمان بروز بحران‌ها از جمله آوارگی، زنان و دختران با خطرهای بیش‌تری در زمینه خشونت جنسیتی و به حاشیه رانده‌شدن از نظر اقتصادی مواجه می‌شوند. در چنین موقعیت‌هایی که ارایه خدمات عمومی دچار اختلال می‌شود، زنان آواره در زمینه امرار معاش دشواری‌های بیش‌تری را تجربه می‌کنند.

زنان آواره در کشورهای اتیوپی، نیجریه، سومالی، سودان جنوبی و سودان به نسبت زنان جامعه میزبان با خطرها و آسیب‌های بیش‌تری، به‌ویژه در زمینه خشونت خانگی مواجه شدند. در اتیوپی، حدود ۵۸ درصد خانواده‌ها با سرپرست زن و ۱۹ درصد خانوارهای دارای سرپرستان‌ مرد گرفتار فقر شدند.

به‌تازگی «کنگره زنان تاثیرگذار» توسط جمهوری اسلامی در ایران برگزار شده است. بر اساس اعلام برگزارکنندگان این مراسم ۳۰۰ زن شاخص از ۹۶ کشور جهان در این رویداد شرکت داشته‌اند که همسران رییس‌جمهور و نخست‌وزیر ارمنستان، بورکینافاسو، قرقیزستان، صربستان، همسر رییس‌جمهور سابق گینه، همسر رییس‌جمهور سابق نیجر، فرستاده ویژه بانوی اول جمهوری فدرال نیجریه، بانوی اول سابق سریلانکا، فرستاده ویژه رییس‌جمهور سوریه و رییس شورای مرکزی اتحادیه زنان ترکمنستان به‌عنوان مهمانان ویژه این مراسم حضور بودند.

در فهرست شاخص زنان، احساس آرامش و امنیت، کشورهای ارمنستان در رده ۸۵، بورکینافاسو ۱۳۶، قرقیزستان ۹۷، صربستان ۳۴، گینه ۱۴۶، نیجر ۱۵۲، نیجریه ۱۳۰، سریلانکا ۱۰۵، سوریه ۱۶۹ و ترکمنستان در رتبه ۶۰ قرار دارند.