مازیار شیبانی‌فر
روزنامه «ایران سپید» که نخستین و تنها روزنامه خط بریل جهان به زبان فارسی است و حدود 41 سال قدمت انتشار دارد، حدود دو سالی است که منتشر نمی‌شود و این خطر برای جامعه نابینایان و کم‌بینایان ایران وجود دارد که این روزنامه برای همیشه تعطیل شود.
بر اساس اعلام وب‌سایت اوپتو، روز جهانی بینایی که هر سال در دومین پنج‌شنبه ماه اکتبر برگزار می‌شود، توسط آژانس بین‌المللی پیشگیری از نابینایی بر اساس ابتکار جهانی «ویژن 2020» و با هدف جلب‌توجه مردم جهان به مسایل مربوط به نابینایی و اختلال بینایی تعیین شده است.
بر اساس اعلام برگزارکنندگان این روز، اکنون حدود 285 میلیون نفر در سراسر جهان با کم‌بینایی و نابینایی مواجهند. از این تعداد، 39 میلیون نفر نابینا و 246 میلیون نفر دارای اختلال بینایی متوسط تا شدید هستند. 90 درصد نابینایان در کشورهای کم‌درآمد زندگی می‌کنند.
حدود 80 درصد از اختلال‌های بینایی به راحتی قابل درمان یا پیشگیری است. راهبردهای بازیابی بینایی و پیشگیری از نابینایی از مقرون به‌صرفه‌ترین شیوه‌های مراقبت‌های بهداشتی است. برای نمونه، تعداد افراد نابینا به‌خاطر عفونت طی 20 سال گذشته به‌شدت کاهش یافته است.
تخمین زده می‌شود حدود 19 میلیون کودک دارای اختلال بینایی هستند. حدود 65 درصد افرادی که دارای اختلال بینایی هستند، 50 سال و بالاتر سن دارند. در حالی که این گروه سنی تنها 20 درصد از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند.
خط ویژه نابینایان بریل نام دارد. که توسط لویی بریل در سال 1824 ابداع و در سال 1837 نسخه نهایی آن منتشر شد. به گزارش گاردین، این روش نوشتن با نقاط برجسته و قابل خواندن با لمس‌کردن، در موسسه سلطنتی جوانان نابینا در پاریس به کار گرفته شد. این خط امکان خواندن و نوشتن و انتشار مطالب مختلف را به نابینایان داد، اما امروزه بر این باورند که خط بریل کاستی‌های خاص خود را نیز دارد.
از جمله اینکه به‌خاطر تغییر دوره زمانی ممکن است خط بریل غیرقابل خواندن شود. زیرا کامپیوترها بسیاری از نیازهای نابینایان یا کم‌بینایان را برطرف می‌کنند. همچنین، خط بریل حجیم است. یعنی مطالبی که با این خط نوشته می‌شود نیازمند فضای بسیار بیشتری نسبت به کتاب‌های معمولی است.
ابداع برخی دستگاه‌های الکترونیکی که می‌تواند استفاده از خط بریل را برای افراد دارای مشکل بینایی برطرف کند، یکی از راهکارهای حل برخی از نارسایی‌های این نوع خط است. دیگر اقدام، ارتقای خط بریل است تا نحوه استفاده و دسترسی به آن آسان‌تر شود.
بر اساس اعلام وحید قبادی دانا رییس سازمان بهزیستی ایران در گفت‌وگو با ایسنا، اکنون ۲۰۳ هزار نفر دارای معلولیت بینایی در این سازمان ثبت‌نام شده‌اند که حدود ۱۳ درصد کل معلولان تحت پوشش این سازمان را تشکیل می‌دهند. از این تعداد ۱۳۰ هزار نفر مرد و ۷۳ هزار نفر زن هستند. همچنین حدود ۸۸ هزار نفر از آنها را افرادی تشکیل می‌دهند که معلولیت بینایی‌شان شدید و بسیار شدید است.
روزنامه «ایران سپید» نخستین و تنها روزنامه ویژه نابینایان به زبان فارسی و خط بریل، متعلق به موسسه فرهنگی مطبوعاتی ایران وابسته به دولت است. نخستین شماره این روزنامه که آبان ۱۳۷۵ منتشر شده، از چندین ماه قبل انتشار نیافته است و احتمال تعطیلی کامل آن وجود دارد.
روح‌الله ساعی مدیرعامل موسسه نابینایان بصیر درباره علت توقف فعالیت روزنامه «ایران سپید» به ایسنا گفته است: این روزنامه با شروع همه‌گیری کرونا متوقف شد، اما گفته شده بود وقتی اوضاع بهتر شود، روزنامه به خط بریل چاپ خواهد شد، اما نزدیک به دو سال است، چنین اتفاقی نیفتاده است. در این مدت مطالبی به شکل پادکست‌های صوتی تولید و بر روی وب‌سایت روزنامه قرار گرفته شده، در حالی که خواسته نابینایان کشور انتشار این روزنامه به شکل مکتوب است.
وی تاکید کرد ما شنیده‌ایم به‌خاطر هزینه‌بربودن انتشار این روزنامه، قصد دارند از ادامه فعالیت آن جلوگیری کنند. اگر چنین اتفاقی بیفتد یکی از سرمایه‌های فرهنگی کشور از دست می‌رود و نیاز فرهنگی نابینایان نادیده گرفته می‌شود.
ساعی یادآور شد ما موافق شنیداری‌شدن روزنامه نیستیم. زیرا به همان نسبت که افراد بینا از خواندن لذت می‌برند، نابینایان نیز دوست دارند این حس را تجربه کنند. از سوی دیگر، این کار سواد خواندن کاربران خط بریل را تقویت می‌کند، اوقات فراغت آنها را پر می‌کند و آگاهی‌های‌شان را افزایش می‌دهد. ما امیدواریم دولت جلوی تعطیلی کامل این روزنامه را بگیرد.